De jaarlijkse vaststelling van de toezichtsprioriteiten biedt een belangrijk mechanisme voor het op geharmoniseerde, doeltreffende en evenredige wijze coördineren van de toezichtsactiviteiten voor het gehele gemeenschappelijk toezichtsmechanisme (Single Supervisory Mechanism – SSM). Door op transparante wijze met het publiek te communiceren over heldere toezichtsprioriteiten wordt een bijdrage geleverd aan versterking van het effect van toezicht op banken en het algehele gelijke speelveld.

De toezichtsprioriteiten voor 2021 zijn gebaseerd op een beoordeling van de belangrijkste risico's en kwetsbaarheden in de banksector. Tot nu toe is de coronapandemie (Covid-19) een ongekende gebeurtenis geweest die de reële economie heeft geraakt en de veerkracht van de Europese banken op de proef heeft gesteld. De onzekerheid over de uiteindelijke diepgang en omvang van de totale impact van de pandemie op korte tot middellange termijn blijft groot.

ECB-Bankentoezicht beoordeelt de risico’s voortdurend en kan zijn toezichtsprioriteiten en -maatregelen aanpassen aan de ontwikkelingen in de economische omgeving waarin de onder toezicht staande instellingen opereren. Tegen deze achtergrond richt ECB-Bankentoezicht zich in de komende periode op vier prioritaire gebieden die materieel zijn geraakt door de huidige crisis. De vier prioriteiten voor 2021 zijn:

• kredietrisicobeheer;
• kapitaalpositie;
• houdbaarheid van bedrijfsmodellen;
• governance.

Daarnaast worden er in 2021 verdere toezichtsactiviteiten uitgevoerd in verband met andere structurele risico’s op middellange en langere termijn voor Europese banken, naast het effect van de coronapandemie. De toezichthouders zullen zich ook richten op de wijze waarop banken de verwachtingen in de ECB-gids inzake klimaat- en milieurisico's vervullen, op de prudentiële risico’s in verband met witwassen, op cyber- en digitaliseringsrisico’s en op de voorbereiding van banken op de laatste fasen van de tenuitvoerlegging van Bazel III. Afhankelijk van hoe de crisis zich ontwikkelt, kunnen bepaalde toezichtsactiviteiten worden aangepast en afgestemd op de specifieke risicoprofielen van banken.

1 Kredietrisico

De coronapandemie en de verslechterende macro-economische omgeving beïnvloeden de activakwaliteit van banken direct, aangezien verdere verlagingen van de kredietkwaliteit, een toename van noodlijdende kredietnemers en waardeverminderingen van onderpand te verwachten zijn. De steunmaatregelen van de overheid, met inbegrip van monetaire, budgettaire, regelgevende en toezichtsmaatregelen, hebben het beoogde effect gehad en een financiële crisis afgewend: de liquiditeitsdruk op banken en kredietnemers werd verminderd, waardoor liquiditeitsproblemen niet tot insolventie leidden. Een les uit de grote financiële crisis, toen niet-renderende leningen (NPL's) in de loop van de tijd de balansen van banken steeds meer belastten, is dat het van essentieel belang is om een onderscheid te maken tussen louter tijdelijke financiële moeilijkheden als gevolg van de pandemie en een verslechtering van de kredietkwaliteit die van langduriger economische aard is. Het treffen van toereikende voorzieningen en het verantwoorden van verliezen voordat moratoria en budgettaire steunmaatregelen aflopen, helpen klifeffecten en procyclische effecten die de economische kosten van de pandemie zouden kunnen verhogen, te voorkomen.

In dit verband is het van belang de reeds in 2020 gelanceerde initiatieven verder te versterken. Hiermee wordt ervoor gezorgd dat de werkwijzen van banken op het gebied van het risicobeheer toereikend zijn om de impact van kredietrisico’s vast te stellen, te meten en te beperken, en dat de banken beschikken over voldoende operationele capaciteit om de verwachte toename van noodlijdende kredietnemers het hoofd te bieden.

Voorts richt ECB-Bankentoezicht zich op de vraag of banken hun kredietrisico's adequaat beheren, en of hun activiteiten, monitoring en rapportage op dit vlak toereikend zijn. Bijzondere nadruk wordt niet alleen gelegd op het vermogen van banken om in een vroeg stadium een verslechtering van de kwaliteit van activa vast te stellen en tijdig en adequaat voorzieningen te treffen, maar ook op hun vermogen om de nodige maatregelen te blijven nemen om de achterstallige leningen en NPL's naar behoren te beheren. De gezamenlijke toezichthoudende teams (JST’s) zullen de werkwijzen van banken op deze gebieden onder de loep nemen. Indien nodig voeren ze ook gerichte diepgaande onderzoeken en inspecties (al dan niet ter plaatse) uit.

2 Kapitaalpositie

Het toegenomen kredietrisiconiveau en potentiële marktaanpassingen kunnen de kapitaalratio’s van banken schaden. Het is van belang de toereikendheid van de kapitaalposities van banken te waarborgen en in een vroeg stadium bankspecifieke kwetsbaarheden vast te stellen, teneinde eventueel corrigerende maatregelen te nemen.

Daarom is het essentieel dat banken beschikken over een solide kapitaalplanning op basis van kapitaalprognoses waarin kan worden ingespeeld op een snel veranderende omgeving, met name in een crisissituatie. De JST’s zullen daarom de geschiktheid van de kapitaalplanning van banken in detail onderzoeken en hun beleid inzake dividenduitkeringen en aandelenterugkoop kritisch bevragen. Bovendien wordt in de loop van 2021 een EU-brede stresstest onder regie van de Europese Bankautoriteit uitgevoerd. Deze vormt een belangrijk element bij het beoordelen van de kapitaalpositie van banken als onderdeel van de toezichtsdialoog over de kapitaalplanning.

3 Houdbaarheid van bedrijfsmodellen

De winstgevendheid van banken en de houdbaarheid van hun bedrijfsmodellen blijven onder druk staan als gevolg van het huidige economische klimaat van lage rentetarieven, overcapaciteit, geringe kostenefficiëntie en concurrentie van banken en niet-banken. De coronapandemie verhoogt deze druk.

In 2021 zal ECB-Bankentoezicht banken opnieuw bevragen over hun strategische plannen en de onderliggende maatregelen van het hogere management van de banken om bestaande tekortkomingen te verhelpen. Aangezien de pandemie het proces van digitale transformatie heeft versneld, zullen de toezichthouders bovendien de vorderingen van de banken in reactie op deze ontwikkelingen beoordelen. Waar nodig voeren de JST’s een gestructureerde toezichtsdialoog met het bankmanagement over het oversight op hun bedrijfsstrategieën.^[1]

4 Governance

Goede governance en robuuste internebeheersingsmaatregelen zijn cruciaal met het oog op het beperken van de risico’s waarmee banken in normale tijden, en nog meer tijdens crises, worden geconfronteerd. De kracht van de governance van het leidinggevend orgaan is een essentiële factor om een crisis te boven te komen. Daarom zal in het toezicht bijzondere aandacht worden geschonken aan het beoordelen van de governance. Daarnaast blijven toezichthouders zich richten op de adequaatheid van de kaders voor risicobeheer van banken in crisistijden en hun vermogen om deze in het licht van de huidige crisis aan te passen en op passende wijze ten uitvoer te leggen. Van leidinggevende organen wordt verwacht dat ze toegang hebben tot risico-informatie, met name informatie over de werkwijzen op het vlak van kredietrisicobeheer (onder meer over de operationele capaciteit en de adequaatheid van de voorzieningsmechanismen in de huidige omgeving). Tevens wordt verwacht dat ze deze informatie evalueren en op doeltreffende wijze kritische vragen stellen over de juistheid ervan. ECB-Bankentoezicht zal banken bevragen over hun vermogen om risicogegevens samen te voegen en de aan het management gerapporteerde risico-informatie. Bovendien zullen toezichthouders aandacht besteden aan de werkwijzen en governance op het terrein van het beheer van IT- en cyberrisico's, met inbegrip van de risico’s die voortvloeien uit de uitbesteding van diensten aan externe aanbieders. Ten slotte zet ECB-Bankentoezicht zijn beoordeling van de prudentiële gevolgen van witwas- en terrorismefinancieringsrisico's voort, in het bijzonder met betrekking tot de internebeheersingskaders van banken.