Przeprowadzany co roku proces wyznaczania priorytetów nadzorczych to ważne narzędzie, które pozwala koordynować działania nadzoru w całym jednolitym mechanizmie nadzorczym (SSM) w sposób zharmonizowany, skuteczny i zgodny z zasadą proporcjonalności. Określenie priorytetów nadzorczych i ich jasne przedstawienie opinii publicznej pomaga zwiększyć wpływ nadzoru na banki i ogólnie poprawić równe warunki konkurencji.

Priorytety nadzorcze na rok 2021 opierają się na ocenie głównych ryzyk i podatności na zagrożenia w sektorze bankowym. Pandemia koronawirusa (COVID‑19) okazała się bezprecedensowym zjawiskiem, które odbiło się na gospodarce realnej i wystawiło na próbę odporność europejskich banków. Ostateczna skala i zakres całkowitego wpływu pandemii w krótkim i średnim okresie są wciąż wysoce niepewne.

Nadzór Bankowy EBC na bieżąco ocenia występujące ryzyka i może dostosowywać swoje priorytety i działania do zmian otoczenia gospodarczego, w którym działają nadzorowane instytucje. W związku z tym będzie w nadchodzącym czasie koncentrować działania nadzorcze na czterech priorytetowych obszarach, na które istotnie wpłynął obecny kryzys. Te cztery obszary uznane za priorytety na rok 2021 to:

• zarządzanie ryzykiem kredytowym
• siła kapitałowa
• utrzymywalność modeli biznesowych
• zarządzanie wewnętrzne.

W 2021 będą również prowadzone dalsze działania nadzorcze związane ze średnio‑ i długookresowymi ryzykami strukturalnymi dla europejskich banków wykraczającymi poza wpływ pandemii COVID‑19. Ponadto przedmiotem zainteresowania nadzorców będą: stopień spełniania przez banki oczekiwań określonych w przewodniku EBC dotyczącym ryzyk klimatycznych i środowiskowych, ryzyka ostrożnościowe wynikające z prania pieniędzy, cyberprzestępczości i cyfryzacji oraz gotowość banków do ostatnich etapów wdrażania Bazylei III. Zależnie od dalszego przebiegu kryzysu konkretne działania nadzorcze mogą być dostosowywane i ukierunkowywane odpowiednio do profilu ryzyka poszczególnych banków.

1 Ryzyko kredytowe

Pandemia COVID‑19 i pogarszanie się otoczenia makroekonomicznego wpłyną bezpośrednio na jakość aktywów banków, ponieważ prawdopodobnie dojdzie do dalszego obniżania ratingów kredytowych, wzrostu liczby kredytobiorców w trudnej sytuacji oraz spadku wartości zabezpieczeń. Pomoc publiczna, obejmująca działania monetarne, fiskalne, regulacyjne i nadzorcze, przyniosła zamierzony efekt, czyli zapobiegła kryzysowi finansowemu: dzięki złagodzeniu napięć płynnościowych wśród banków i kredytobiorców problemy z płynnością nie przekształciły się w problemy z wypłacalnością. Wielki kryzys finansowy, podczas którego z upływem czasu doszło do kumulacji kredytów zagrożonych i zatkania bilansów banków, pokazał, jak ważna jest umiejętność rozróżniania, czy trudności finansowe są spowodowane pandemią i całkowicie przejściowe, czy też pogorszenie się jakości kredytowej ma trwalszy charakter ekonomiczny. Zawiązanie wystarczających rezerw i ujęcie strat, zanim wygasną moratoria i skończy się pomoc fiskalna, pomoże uniknąć efektu klifu i skutków procyklicznych, które mogłyby spotęgować gospodarczy koszt pandemii.

W związku z tym należy w dalszym ciągu wzmacniać inicjatywy rozpoczęte w 2020, które mają sprawić, że banki będą stosować właściwe praktyki zarządzania ryzykiem, żeby identyfikować, mierzyć i łagodzić wpływ ryzyka kredytowego, oraz że będą mieć potencjał operacyjny potrzebny do poradzenia sobie ze spodziewanym wzrostem liczby kredytobiorców w trudnej sytuacji.

Ponadto Nadzór Bankowy EBC w swoich działaniach będzie się skupiać na tym, czy zarządzanie przez banki ryzykiem kredytowym oraz ich działalność operacyjna, monitorowanie i sprawozdawczość w tym zakresie są odpowiednie. Szczególny nacisk zostanie położony nie tylko na zdolność banków do wczesnego wykrywania spadku jakości aktywów i terminowego tworzenia wystarczających rezerw, lecz także na zdolność do podejmowania dalszych działań koniecznych do odpowiedniego zarządzania zaległościami kredytowymi i kredytami zagrożonymi. Wspólne zespoły nadzorcze będą się uważnie przyglądać praktykom stosowanym przez banki w tych obszarach, a w razie potrzeby – przeprowadzać dogłębne analizy i kontrole na odległość.

2 Siła kapitałowa

Podwyższony poziom ryzyka kredytowego w połączeniu z potencjalną korektą rynku może pogorszyć współczynniki kapitałowe banków. Trzeba zatem dbać o adekwatność pozycji kapitałowej oraz wcześnie rozpoznawać źródła podatności na zagrożenia w poszczególnych bankach, żeby móc podjąć odpowiednie działania naprawcze.

Dlatego banki powinny przestrzegać dobrych praktyk w zakresie tworzenia planów kapitałowych na podstawie projekcji kapitału, z możliwością ich szybkiego dostosowania do prędko zmieniającego się otoczenia, zwłaszcza w sytuacji kryzysowej. W związku z tym wspólne zespoły nadzorcze będą uważnie badać, czy procesy planowania kapitałowego w bankach są właściwe, i krytycznie weryfikować adekwatność zasad dotyczących wypłaty dywidendy i skupu akcji własnych. Ponadto w 2021 zostanie przeprowadzony ogólnounijny test warunków skrajnych, koordynowany przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego. Ten test będzie istotnym elementem oceny odporności kapitałowej banków w ramach dialogu nadzorczego w sprawie planów kapitałowych.

3 Utrzymywalność modeli biznesowych

Obecne otoczenie gospodarcze z niskimi stopami procentowymi, nadpodaż usług, niska efektywność kosztowa oraz konkurencja ze strony banków i podmiotów niebankowych wywierają presję na rentowność banków i utrzymywalność ich modeli biznesowych. Tę presję zwiększa jeszcze pandemia COVID‑19.

W ciągu 2021 Nadzór Bankowy EBC będzie w dalszym ciągu krytycznie weryfikować plany strategiczne banków oraz działania podejmowane przez wyższe kierownictwo na rzecz eliminacji istniejących niedociągnięć. Ponadto, jako że pandemia przyspieszyła proces transformacji cyfrowej, nadzorcy będą oceniać postęp działań podjętych przez banki w reakcji na ten proces. W razie potrzeby wspólne zespoły nadzorcze będą prowadzić usystematyzowany dialog nadzorczy z kierownictwem banków w sprawie nadzorowania ich strategii biznesowych^[1].

4 Zarządzanie wewnętrzne

Właściwe praktyki w dziedzinie zarządzania wewnętrznego i silna kontrola wewnętrzna mają kluczowe znaczenie dla redukcji ryzyk, na jakie są wystawione banki w normalnych czasach – a tym bardziej podczas kryzysu. Jednym z głównych czynników przezwyciężenia kryzysu jest jakość zarządzania bankiem przez organ zarządzający, w związku z czym nadzór będzie się skupiać na jej ocenie. Ponadto nadzorcy będą w dalszym ciągu przyglądać się adekwatności zasad kryzysowego zarządzania ryzykiem i zdolności banków do ich odpowiedniego dostosowywania i wdrażania w kontekście obecnego kryzysu. Nadzorcy oczekują, że organy zarządzające będą mieć dostęp do informacji o ryzyku, oceniać je i krytycznie weryfikować ich dokładność, zwłaszcza w zakresie informacji związanych z praktyką zarządzania ryzykiem kredytowym, w tym dotyczących potencjału operacyjnego i adekwatności mechanizmów tworzenia rezerw w obecnym otoczeniu. Nadzór Bankowy EBC będzie krytycznie weryfikować możliwości banków w zakresie agregacji danych o ryzyku oraz informacje o ryzyku przekazywane kierownictwu. Nadzorcy będą również nadal zajmować się praktyką zarządzania przez banki ryzykiem informatycznym i cybernetycznym, w tym – ryzykiem wynikającym ze zlecania usług podmiotom zewnętrznym (outsourcingu). Wreszcie, Nadzór Bankowy EBC będzie w dalszym ciągu oceniać makroostrożnościowe skutki ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, zwłaszcza w odniesieniu do bankowych systemów kontroli wewnętrznej.