W 2021 roku w dalszym ciągu zmagaliśmy się ze skutkami pandemii koronawirusa w gospodarce i życiu codziennym. Jednak zdecydowana i skoordynowana reakcja ze strony polityki na kryzys spowodowany pandemią, w połączeniu z postępem akcji szczepień, umożliwiła szybką poprawę koniunktury. Produkcja gospodarcza w strefie euro pod koniec 2021 osiągnęła poziom sprzed pandemii.

Sektor bankowy – inaczej niż w przypadku poprzednich kryzysów – miał silną pozycję finansową. Mógł więc wspierać gospodarkę i wzmacniać działania ze strony polityki. Dzięki środkom wprowadzonym przez Nadzór Bankowy EBC banki przyczyniały się do płynnej transmisji polityki pieniężnej, której celem było utrzymanie korzystnych warunków finansowania dla wszystkich sektorów gospodarki. Według szacunków działania w dziedzinie polityki pieniężnej i nadzoru bankowego wspólnie ocaliły ponad milion miejsc pracy.

Mimo nadzwyczaj szybkiego ożywienia gospodarczego musimy teraz przygotować się na pokryzysowe wyzwania. Całkowity wpływ pandemii będzie się uwidaczniać stopniowo. Z czasem na jaw zacznie wychodzić rzeczywista kondycja finansowa firm z sektorów bardziej podatnych na wpływ pandemii, co może odbić się na jakości aktywów. Tak więc europejski nadzór bardzo uważnie obserwuje narastanie ryzyka kredytowego.

Jednocześnie pandemia doprowadziła do bardziej fundamentalnych zmian w otoczeniu, w którym działają banki. Przyspieszyła cyfryzacja, a działania na rzecz walki ze zmianą klimatu stały się jeszcze pilniejsze. Zdolność niektórych banków do adaptacji i utrzymania konkurencyjnej pozycji w obliczu cyfrowej i zielonej transformacji mogą ograniczyć długotrwałe problemy związane ze słabą rentownością i nadpodażą usług. Działania, jakie należy podjąć w tej sytuacji, idą w dwóch kierunkach.

Po pierwsze banki muszą poprawić efektywność kosztową i przeorientować modele biznesowe na utrzymanie odporności i tworzenie bardziej długoterminowej wartości. Obejmuje to dalsze kroki na rzecz uwzględnienia ryzyk klimatycznych i środowiskowych w dotychczasowych strategiach i procesach zarządzania ryzykiem. Żeby spełnić nasze oczekiwania nadzorcze w tej dziedzinie, banki mają przed sobą jeszcze długą drogę.

Po drugie trzeba ukończyć budowę unii bankowej. Solidniejszy, zintegrowany i zróżnicowany sektor finansowy pomógłby uwolnić w Europie dużą pulę inwestycji prywatnych, które są potrzebne, by przyspieszyć cyfrową i zieloną transformację.

Jestem pewna, że jest to możliwe. Sektor bankowy miał swój udział w skutecznym przezwyciężaniu tego kryzysu. Może też pomóc przygotować naszą gospodarkę na bardziej zielone i cyfrowe czasy.

Wywiad z Andreą Enrią, przewodniczącym Rady ds. Nadzoru

Jaki był rok 2021 dla Nadzoru Bankowego EBC?

W 2021 roku wszyscy, także nadzorcy, nadal stali przed wyzwaniami wynikającymi z pandemii. Jestem pod wrażeniem odporności operacyjnej, jaką w tym czasie wykazał się EBC jako instytucja. Mimo że wciąż nie byliśmy w stanie przeprowadzić tylu kontroli na miejscu, ile byśmy chcieli, nadzór nie stracił na skuteczności. Częstotliwość kontaktów z bankami także pozostała zasadniczo bez zmian, choć przeważnie była to komunikacja zdalna. Nasze dyskusje na forum Rady ds. Nadzoru były owocne i w większości kwestii bez problemu osiągaliśmy porozumienie. Mimo trudności wynikających z pandemii udało nam się wzmocnić współpracę i działania zespołowe w obrębie jednostek organizacyjnych EBC i europejskiego nadzoru bankowego, a także między EBC a właściwymi organami krajowymi. Chciałbym jednak znów spotkać się ze współpracownikami twarzą w twarz oraz wznowić wizyty we właściwych organach krajowych, bezpośrednie spotkania z przedstawicielami banków i kontrole na miejscu.

W miarę jak w 2021 ustępowała niepewność co do przyszłości i poprawiały się perspektywy makroekonomiczne, wycofywaliśmy większość nadzwyczajnych środków, które wprowadziliśmy wcześniej, by banki mogły poradzić sobie z bezpośrednimi skutkami kryzysu. Ponadto – po zastosowaniu w 2020 pragmatycznego podejścia, żeby skupić się na wyzwaniach wynikających z pandemii – wznowiliśmy regularny proces przeglądu i oceny nadzorczej. Po raz pierwszy przyjrzeliśmy się ryzykom klimatycznym w ustrukturyzowany sposób i określiliśmy, jak bardzo praktyki banków nadal odbiegają od naszych oczekiwań nadzorczych. Co więcej, po pięciu latach intensywnych prac, ukończyliśmy ukierunkowany przegląd modeli wewnętrznych. To bardzo ważny krok w kierunku przywrócenia wiarygodności i spójności stosowania modeli wewnętrznych do celów regulacyjnych. W 2021 objęliśmy także w państwach uczestniczących w unii bankowej nadzór nad firmami inwestycyjnymi o znaczeniu systemowym. Nasze prace nadzorcze zawsze szły w parze z działaniami informacyjnymi, żeby banki i inni uczestnicy rynku mieli jasność co do naszych oczekiwań. W ten sposób zwiększamy przejrzystość naszych strategii i informujemy o postępach w realizacji celów nadzorczych. Wypróbowaliśmy także innowacyjny proces określania priorytetów w pracach nadzorczych. Mamy nadzieję, że dzięki temu nasze zespoły będą mogły bardziej koncentrować się na najważniejszych ryzykach i mniej uwagi poświęcać uciążliwej biurokracji.

Pandemia trwa już dwa lata. Jak Pana zdaniem banki radziły sobie przez ten czas?

Od wybuchu pandemii europejskie banki ogólnie wykazywały silną odporność. Moim zdaniem jest to efekt reform wprowadzonych po kryzysie finansowym, naszych długotrwałych starań na rzecz wzmocnienia ich pozycji kapitałowej, jakości aktywów i rezerw płynności, a także szybkiego zastosowania nadzwyczajnych środków wsparcia publicznego. Współczynniki kapitałowe banków w tym okresie zachowały odporność i banki mogły nadal udzielać kredytów gospodarstwom domowym oraz małym i dużym firmom. Jak do tej pory nie ma jednoznacznych dowodów na pogorszenie się jakości aktywów.

Projekcje makroekonomiczne dla strefy euro są ogólnie optymistyczne, jednak wciąż utrzymuje się niepewność co do dalszego przebiegu pandemii. W szczególności w niektórych sektorach bardziej podatnych na wpływ pandemii widać oznaki utajonego ryzyka kredytowego. Ponadto zakłócenia w łańcuchach dostaw odbijają się na handlu i ogólnej aktywności gospodarczej. Wzrasta też wykorzystanie dźwigni w systemie finansowym, a ponieważ niektóre z nadzorowanych przez nas banków są narażone na wynikające z tego ryzyko, musimy zachować czujność. Zmiany stóp procentowych i spreadów kredytowych podczas ożywiania się gospodarki mogą prowadzić do wzrostu ryzyka kredytowego w wielu bankach i być szkodliwe dla tych kredytodawców, którzy mają dużą ekspozycję na niebankowe instytucje finansowe z wysoką dźwignią. Trzeba się temu uważnie przyglądać.

W sumie powiedziałbym jednak, że europejskie banki okazały się odporne w obliczu bardzo poważnego kryzysu i są w znacznie lepszej sytuacji niż po kryzysie z 2008.

Jakie Pana zdaniem będą największe wyzwania dla europejskich banków? Czy kryzys związany z COVID‑19 banki mają już w zasadzie za sobą?

Na szczęście w 2021 perspektywy makroekonomiczne poprawiły się i już nie spodziewamy się fali kredytów zagrożonych, której obawialiśmy się na początku pandemii. Mimo wszystko banki powinny zachować ostrożność. Pozytywne wydarzenia z 2021 sprawiły, że znacznie zmniejszyły one swoje rezerwy, które w 2020 były rekordowo wysokie. Jednak nadal trudno jest określić poziom ryzyka, a w perspektywach widać oznaki utajonego ryzyka kredytowego. W 2021 odsetek kredytów z rozpoznanym znacznym wzrostem ryzyka kredytowego się nie zmniejszył. Ich stan w sektorach zakwaterowania, usług gastronomicznych i transportu lotniczego oraz sektorach związanych z podróżami w ciągu roku dalej znacznie się zwiększał. Będziemy więc nadal zachęcać banki do stosowania aktywnego podejścia do ryzyka kredytowego i uważnego monitorowania portfeli kredytowych w poszukiwaniu oznak potencjalnie istotnego pogorszenia się jakości aktywów.

Ponadto ekspozycje niektórych banków wobec przedsiębiorstw stosujących dużą dźwignię finansową zwiększyły się, ponad poziom określony przez nas wcześniej w oczekiwaniach nadzorczych. Poza tym niektóre banki mają pośrednią ekspozycję na dźwignię przez fundusze hedgingowe i inne niebankowe instytucje finansowe. Te banki są szczególnie narażone na nagłe zmiany stóp procentowych i spreadów kredytowych, które mogą się zmaterializować, jeśli wychodzenie z otoczenia niskich stóp procentowych nie będzie przebiegać płynnie. W takiej sytuacji może dojść do znacznych korekt cen aktywów i spreadów, kosztownego zmniejszania dźwigni oraz pojawienia się niespodziewanych kanałów dla bezpośredniego i pośredniego efektu domina.

Ponadto zbyt wiele europejskich banków nadal boryka się z niską rentownością i ciężką strukturą kosztów – łączna dynamika wskaźnika kosztów do przychodów od 2015 wskazuje na długotrwały problem nieefektywności w europejskim sektorze bankowym.

Jeśli chodzi o pozytywne strony, część banków rozpoczęła niedawno kompleksowe programy optymalizacji kosztów oparte na technologiach. Jednak te działania dopiero z czasem przełożą się na poprawę wskaźników rentowności i efektywności kosztowej. Wzywaliśmy banki, by przeorientowały swoje modele biznesowe na tworzenie długoterminowej wartości, ponieważ stabilna i odporna zdolność generowania dochodów to pierwsza linia obrony w trudnych warunkach biznesowych. Utrzymywalność modeli biznesowych banków nadal należy do naszych priorytetów nadzorczych. W 2021 rozpoczęliśmy serię kontroli dotyczących modeli biznesowych i rentowności i będziemy je kontynuować w 2022.

Przejdźmy teraz do kwestii cyfryzacji w sektorach instytucji bankowych i niebankowych. Jak banki radzą sobie z wynikającym z niej wzrostem konkurencji z jednej strony i większym zapotrzebowaniem klientów na produkty cyfrowe z drugiej?

W trakcie pandemii transformacja cyfrowa przyspieszyła i pod jej wpływem na dobre zmienia się otoczenie konkurencyjne. Będą zarówno wygrani, jak i przegrani, także w sektorze bankowym. Kluczem do sukcesu okazały się skuteczne zarządzanie strategiczne, odpowiednia skala i jakość inwestycji w IT oraz zdecydowane działania na rzecz poprawy efektywności kosztowej. Mówiąc konkretnie, banki, w których ta cyfrowa przemiana się udaje, inwestowały w modernizację swojej infrastruktury informatycznej i optymalizację procesów, a także uprościły i poddały cyfryzacji część procedur wewnętrznych.

Trzeba jednak pamiętać, że nowe technologie niosą ze sobą nowe wyzwania, nie tylko dla banków, lecz także dla nadzorców i organów regulacyjnych. Banki są coraz bardziej narażone na ryzyka informatyczne i cybernetyczne. Żeby EBC miał czytelny obraz tych ryzyk, nasi nadzorcy muszą być kompleksowo wyszkoleni także w tej dziedzinie. W tym samym duchu również nadzór bankowy powinien dążyć do transformacji cyfrowej. W 2021 kontynuowaliśmy wprowadzanie wielu narzędzi związanych z nadzorczą technologią cyfrową, dzięki którym praca nadzorców w całej unii bankowej będzie bardziej wydajna i skuteczna.

W 2021 nasiliły się ryzyka klimatyczne i środowiskowe. Czy Pana zdaniem europejskie banki są przygotowane na spodziewany wzrost tych ryzyk?

W 2021 EBC poczynił znaczne postępy, jeśli chodzi o zachęcanie banków do aktywniejszego zarządzania ryzykami klimatycznymi. Poprosiliśmy banki, żeby same oceniły swoje przygotowanie na te ryzyka i porównaliśmy ich odpowiedzi. Nasze ustalenia omawialiśmy z bankami w ramach bieżącego nadzoru i opublikowaliśmy raport, w którym opisaliśmy niektóre najlepsze praktyki zaobserwowane podczas tych prac. Niestety według szacunków banków 90% ich praktyk częściowo lub całkowicie nie odpowiada naszym oczekiwaniom nadzorczym.

Banki zaczęły jednak uwzględniać ryzyka klimatyczne i środowiskowe w swojej strukturze, a około połowa instytucji odpowiednio dostosowuje obecnie swoje zasady zarządzania wewnętrznego. W 2022 będziemy kontynuować prace nad ryzykami klimatycznymi i środowiskowymi – przeprowadzimy specjalny przegląd tematyczny w ramach procesu SREP i nadzorczy test warunków skrajnych w zakresie zmiany klimatu. Te działania będą służyć zwiększeniu wiedzy zarówno nadzorców, jak i banków oraz przygotują grunt pod włączenie ryzyk klimatycznych i środowiskowych do metodyki procesu SREP w bardziej ustrukturyzowany sposób.

Wspomniał Pan, że EBC dąży do dalszego zwiększenia swojej przejrzystości. Jakie postępy poczynił w 2021?

Ten cel zawsze miał duże znaczenie dla Nadzoru Bankowego EBC. W 2021 nasze metody i wyniki nadzorcze stały się jeszcze bardziej przejrzyste dzięki różnym działaniom.

W ramach testów warunków skrajnych prowadzonych w 2021 poczyniliśmy dwa ważne kroki w kierunku większej przejrzystości. Po raz pierwszy opublikowaliśmy ogólne jednostkowe wyniki dotyczące banków nieobjętych ogólnounijnym testem EUNB, a także przedstawiliśmy, jak wyniki testu przekładają się na zalecenia kapitałowe w ramach filaru II zgodnie z przyjętą metodą klasyfikacji. Mamy nadzieję, że dodatkowe informacje, jakie podaliśmy na temat nowej metody określania zaleceń P2G, pozwolą lepiej zrozumieć, jak wyniki testów warunków skrajnych są wykorzystywane w procesie SREP.

Ponadto opisaliśmy szczegółowo, jak wyznaczamy priorytety nadzorcze na kolejne trzy lata. Stworzyliśmy na przyszłość przejrzystą mapę ryzyka, która łączy każde wykryte źródło podatności na zagrożenia z konkretnym priorytetem nadzorczym. Cały Nadzór Bankowy EBC będzie się na niej opierać także przy przydzielaniu zasobów w tym okresie.

Dążyliśmy również do zwiększenia przejrzystości naszych działań dotyczących ryzyk klimatycznych i środowiskowych – w tym celu opublikowaliśmy ustalenia z analizy porównawczej stanu przygotowania banków, o której już wspominałem, i dzieliliśmy się z branżą najlepszymi praktykami. Jest to szczególnie ważne, ponieważ prace nad tą kategorią ryzyka zapoczątkowano dopiero niedawno, a już wkrótce trzeba będzie w tym obszarze poczynić znaczne postępy.

Uaktualniliśmy także nasz przewodnik do oceny kompetencji i reputacji. Oprócz wprowadzenia pojęcia indywidualnej odpowiedzialności skupiliśmy się na fachowej wiedzy członków organów zarządzających banków na temat ryzyk klimatycznych i środowiskowych oraz podkreśliliśmy znaczenie różnorodności, w tym równowagi płci, w składzie tych organów.

Ponadto zmodernizowaliśmy stronę internetową EBC poświęconą nadzorowi bankowemu, żeby była łatwiejsza i bardziej intuicyjna w obsłudze i dla ogółu społeczeństwa, i dla banków. Strona w nowej odsłonie obejmuje też uproszczony portal dla banków i udoskonaloną platformę dla demaskatorów.

Ogólnie jestem bardzo zadowolony z postępów poczynionych w 2021, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że musieliśmy mierzyć się z bezprecedensowym kryzysem, przez większość czasu pracując zdalnie.

1 Nadzór bankowy w 2021

1.1 Nadzorowane banki w 2021: wyniki i główne ryzyka

1.1.1 Ogólna odporność sektora bankowego

W momencie wybuchu kryzysu związanego z COVID‑19 instytucje istotne podlegające europejskiemu nadzorowi bankowemu miały silną pozycję kapitałową. Ich łączny współczynnik kapitału podstawowego Tier I (CET1), który w pierwszym kwartale 2020 nieznacznie się obniżył, w czwartym kwartale 2020 osiągnął 15,6%, a w 2021 ustabilizował się na tym poziomie (wykres 1). Odporność banków w czasie kryzysu wynikała z kilku czynników, zwłaszcza środków pomocy publicznej wprowadzonych w celu wsparcia wypłacalności klientów i ułatwienia im dostępu do kredytów, bardzo łagodnego nastawienia polityki pieniężnej oraz działań nadzorczych i regulacyjnych podjętych na czas w reakcji na kryzys. Dodatkowo Nadzór Bankowy EBC zalecił bankom w marcu 2020, żeby nie dokonywały wypłaty dywidendy ani nie skupowały akcji własnych, a w grudniu 2020, żeby ograniczyły wypłatę dywidendy. Dzięki temu banki mogły umocnić swoją bazę kapitałową przy relatywnej niepewności dotyczącej skali potencjalnych strat kredytowych. W czerwcu 2021, gdy prognozy makroekonomiczne wskazywały na odbicie gospodarcze i mniejszą niepewność, EBC postanowił nie przedłużać swojego zalecenia na okres po wrześniu 2021. Zamiast tego nadzorcy ponownie – jak przed pandemią – zaczęli oceniać plany banków w zakresie kapitału i podziału zysku w ramach regularnego dialogu nadzorczego. Oczekuje się, że banki zachowają ostrożne podejście do wypłaty dywidendy i skupu akcji własnych oraz będą się uważnie przyglądać swoim średniookresowym projekcjom kapitałowym i utrzymywalności swoich modeli biznesowych.

Wykres 1

Współczynniki kapitałowe (definicja przejściowa) w instytucjach istotnych

(skala lewa: mld EUR; skala prawa: proc.)

Łączny wskaźnik dźwigni w czasie pandemii wykazywał podobny trend: w drugim kwartale 2020 wynosił 5,3%, po czym wzrósł i w trzecim kwartale 2021 ustabilizował się na poziomie 5,9%. Banki odpowiednio przygotowały się do zastosowania wymogu dotyczącego wskaźnika dźwigni w czerwcu 2021. Dodatkowo w 2022 do oceny ryzyka nadmiernej dźwigni zostanie wykorzystana nowa metodyka, która ma uchwycić warunkową dźwignię finansową wynikającą ze stosowania na dużą skalę instrumentów pochodnych, transakcji finansowanych z użyciem papierów wartościowych, pozycji pozabilansowych lub arbitrażu regulacyjnego. Ma to na celu identyfikację banków, wobec których mogą być konieczne środki jakościowe lub wymogi kapitałowe w ramach filaru II dotyczące wskaźnika dźwigni. Dzięki temu narastanie nadmiernej dźwigni zostanie ograniczone i wzmocni się odporność systemu bankowego w strefie euro. Utrzymują się jednak zagrożenia dla adekwatności kapitałowej i banki nie powinny lekceważyć ryzyka, że wraz z wygasaniem środków pomocowych dodatkowe straty wciąż mogą wpłynąć na ich sytuację kapitałową.

Wykres 2

Wskaźnik dźwigni w instytucjach istotnych

(proc.)

EBC w dalszym ciągu wspierał odporność banków przez kontrolowanie ich ogólnego potencjału naprawczego, czyli zdolności wyjścia z sytuacji szokowej po wprowadzeniu wariantów naprawy wskazanych w ich planach naprawczych^[1].

Banki przez cały czas trwania kryzysu podtrzymywały akcję kredytową i jak do tej pory nie miało to znacznego wpływu na jakość aktywów. Ogólny pozytywny trend w zakresie jakości aktywów (wykres 3) jest wspomagany przez kilka czynników, w tym dalsze zmniejszanie stanu „starych” kredytów zagrożonych (NPL) w bankach z wysokim stanem NPL oraz zwiększanie akcji kredytowej przy wsparciu w postaci gwarancji rządowych i innych środków pomocy dla kredytobiorców. W tym kontekście, m.in. dzięki nadzwyczajnym środkom związanym z pandemią COVID‑19, które wprowadzono dla złagodzenia warunków finansowania i wsparcia gospodarstw domowych oraz małych i dużych firm w latach 2020 i 2021, udało się zapobiec nagłemu wzrostowi liczby bankructw i stanu kredytów zagrożonych. Niemniej jakość aktywów bankowych w średnim okresie nadal jest dla Nadzoru Bankowego EBC powodem do obaw, jako że wpływ pandemii może w pełni urzeczywistnić się dopiero po wycofaniu większości nadzwyczajnych środków pomocy publicznej. Stan kredytów z rozpoznanym znacznym wzrostem ryzyka kredytowego (faza 2) nadal jest wyższy niż przed pandemią, a kredyty powiązane z kryzysowymi środkami pomocy wydają się obciążone nieco wyższym ryzykiem. Dodatkowo znaczny wzrost poziomu zadłużenia w różnych segmentach gospodarki może przełożyć się na wyższe ryzyko niewypłacalności, zwłaszcza w tych sektorach i krajach, gdzie wpływ pandemii był bardziej dotkliwy. W tej sytuacji EBC, w ramach działań nadzorczych dotyczących ryzyka kredytowego prowadzonych w 2021, podkreślał konieczność zdecydowanego skupienia się na solidnych praktykach zarządzania ryzykiem kredytowym^[2].

Wykres 3

Zmiany stanu kredytów zagrożonych w instytucjach istotnych (kredyty ogółem)

(skala lewa: mld EUR; skala prawa: proc.)

Po wybuchu pandemii banki stanęły wobec szczególnych wyzwań w zakresie ciągłości operacyjnej i ciągłości działania, ale skala odnośnych strat z tytułu ryzyka operacyjnego, które zmaterializowały się w 2021, była znacznie mniejsza niż w 2020. Jest to zgodne z założeniem, że takie straty mogły wystąpić głównie w początkowych etapach pandemii, ponieważ ich najistotniejsze składniki mają charakter jednorazowy^[3].

Po początkowym uruchomieniu – w reakcji na pandemię – planów ciągłości działania, od letnich miesięcy 2020 przyjęły się modele pracy zdalnej: w 2021 roku 40−50% pracowników instytucji istotnych pracowało z domu (wykres 4).

W pierwszym półroczu 2021 wzrosła umiarkowanie – o 9,8% – liczba poważnych naruszeń cyberbezpieczeństwa zgłoszonych EBC, ale ich wpływ na dostępność systemów informatycznych oraz wielkość strat spowodowanych przez te ataki były bardzo niewielkie^[4].

Wykres 4

Praca zdalna w instytucjach istotnych

(odsetek pracowników wykonujących obowiązki zdalnie)

Niemniej ryzyka operacyjne i informatyczne pozostają wysokie, ponieważ banki i ich dostawcy usług na całym świecie nadal mierzą się z różnymi wyzwaniami. W wyniku pandemii zwiększyły się zagrożenia cybernetyczne, trudności związane z zarządzaniem zmianą oraz zależność od infrastruktury informatycznej i dostawców usług IT. Banki muszą odpowiednio zarządzać odnośnymi ryzykami, żeby móc świadczyć usługi finansowe bez zakłóceń.

Jednocześnie EBC nadal podkreślał konieczność poprawy systemów zarządzania wewnętrznego w nadzorowanych bankach. Kryzys związany z COVID‑19 pokazał, jak duże znaczenie mają solidne zasady zarządzania wewnętrznego, kontrola wewnętrzna i zdolności w zakresie agregacji danych. Widać w tym względzie pewną poprawę, jednak niektóre słabości strukturalne się utrzymują.

Banki poczyniły postępy w odniesieniu do składu organów zarządzających, np. stopniowo dopasowywały profil ich członków oraz mianowały bardziej niezależne formalnie osoby. Mimo to utrzymują się pewne niedociągnięcia, w tym (a) niski poziom zaangażowania rady nadzorczej i jej ograniczona zdolność weryfikacji strategicznych decyzji w obszarach najbardziej dotkniętych kryzysem związanym z COVID‑19, (b) niewystarczająca fachowa wiedza dyrektorów niewykonawczych niektórych banków na temat bankowości i zarządzania ryzykiem, (c) brak polityki na rzecz różnorodności i niewystarczające wspieranie różnorodności w niektórych bankach, a przez to gorsze dopasowanie całego składu organu zarządzającego, oraz (d) niewielki udział niezależnych członków w składzie organów niektórych banków, co dodatkowo ogranicza zdolność konstruktywnej weryfikacji działań dyrektorów wykonawczych przez radę nadzorczą.

Kryzys związany z COVID‑19 pogłębił także słabości występujące w różnych obszarach zarządzania wewnętrznego i zarządzania ryzykiem. Po pierwsze, utrzymują się niedociągnięcia w agregacji danych i sprawozdawczości, wynikające z rozdrobnionego i niezharmonizowanego otoczenia informatycznego, braku automatyzacji, powszechnego stosowania ręcznych mechanizmów kontroli i braków w zarządzaniu danymi (np. niewystarczająca niezależna weryfikacja jakości danych). To powoduje utrudnienia w procesach decyzyjnych banków. Po drugie, niektóre banki nadal muszą jeszcze usprawnić funkcjonowanie jednostek kontroli wewnętrznej, zwłaszcza zaradzić brakom kadrowym, niewystarczająco mocnej pozycji tych jednostek, a także niedociągnięciom w prowadzonych procesach (takich jak programy monitorowania zgodności z przepisami oraz określanie apetytu na ryzyko w danym banku).

Sytuacja płynnościowa i dostęp do finansowania w instytucjach istotnych dalej się poprawiały, w dużej mierze pod wpływem środków polityki pieniężnej. Bankom zezwolono na prowadzenie działalności przy wskaźniku pokrycia wypływów netto (LCR) poniżej ogólnego minimalnego poziomu 100% do końca 2021^[5]. Mimo to poziom płynności nadal się zwiększał: wskaźnik LCR w trzecim kwartale 2021 osiągnął 173,8%, czyli najwyższy poziom od uruchomienia europejskiego nadzoru bankowego (wykres 5). Wyjaśnieniem tego jest przede wszystkim duży nabór ukierunkowanych dłuższych operacji refinansujących (TLTRO), ponieważ te operacje umożliwiły bankom pozyskanie finansowania i zgromadzenie rezerw pieniężnych bez obciążania swoich płynnych aktywów wysokiej jakości. We wrześniu 2021 całkowita kwota operacji TLTRO sięgnęła 2,2 bln EUR, co odpowiada za około połowę obecnej nadwyżki płynności w Eurosystemie.

Wykres 5

Zmiany bufora płynności, wypływów netto i wskaźnika LCR

(skala lewa: mld EUR; skala prawa: proc.)

Podobnie jak wskaźnik LCR, wskaźnik stabilnego finansowania netto (NSFR) również stale wzrastał od drugiego półrocza 2020 i we wrześniu 2021 osiągnął najwyższy poziom 129,3% (wykres 6). Od 28 czerwca 2021 wiążącym wymogiem minimalnym jest stałe utrzymanie wskaźnika NSFR na poziomie 100%. Choć banki zasadniczo muszą przestrzegać wymogu w zakresie NSFR na poziomie zarówno skonsolidowanym, jak i jednostkowym, EBC w 2021 zwolnił z tego obowiązku niektóre banki na poziomie jednostkowym, jeśli spełniały one warunki określone w rozporządzeniu oraz, w szczególności, miały solidne praktyki zarządzania ryzykiem płynnościowym.

Wykres 6

Zmiany dostępnego stabilnego finansowania, wymaganego stabilnego finansowania i wskaźnika NSFR

(skala lewa: mld EUR; skala prawa: proc.)

Od drugiej połowy 2020 ogólne rynkowe warunki działania banków ze strefy euro poprawiały się, po bezprecedensowej interwencji rządów i banków centralnych, prowadzącej do zmniejszenia się zmienności, zacieśnienia się spreadów kredytowych i wzrostu dynamiki rynków akcji. W rezultacie obniżyły się szerokie wskaźniki ryzyka rynkowego, np. wartość narażona na ryzyko i aktywa ważone ryzykiem (RWA). W tym kontekście potencjalne ryzyka rynkowe – związane głównie z ryzykiem kredytowym kontrahenta oraz szokami dotyczącymi stóp procentowych i spreadów kredytowych – uznano za priorytety nadzorcze na lata 2022−2024.

1.1.2 Ogólne wyniki banków objętych europejskim nadzorem bankowym

Rentowność instytucji istotnych objętych europejskim nadzorem bankowym zanotowała najniższą wartość w szczytowym okresie pandemii w 2020, po czym w 2021 odbiła. Łączna stopa zwrotu z kapitału własnego w ujęciu zannualizowanym wzrosła do 7,2% (wykres 7), czyli najwyższego poziomu od kilku lat, ale nadal była niższa niż średni koszt kapitału banków. Ten wzrost wynikał głównie z cyklicznego obniżenia się odpisów z tytułu utraty wartości, które zmalały o ponad połowę w porównaniu z poprzednim rokiem. W 2020, ze względu na bezprecedensową niepewność co do skutków pandemii, banki musiały księgować znaczne rezerwy ostrożnościowe. W 2021 zaprzestały tego, a niekiedy nawet – wobec odbicia gospodarki w trakcie tego roku – podejmowały czynności odwrotne.

Wykres 7

Łączny zwrot z kapitału własnego w instytucjach istotnych wg źródeł przychodu/kosztu

(proc. kapitału własnego)

Odbicie gospodarki przełożyło się też korzystnie na przychody przed uwzględnieniem odpisów z tytułu utraty wartości, rezerw i podatków. Ten wskaźnik przychodów powrócił do poziomu sprzed pandemii. Wynikało to przede wszystkim ze zwiększenia się przychodów banków z transakcji handlowych i działalności inwestycyjnej, a także przychodów netto z tytułu opłat i prowizji, których dużą część stanowiły opłaty związane z zarządzaniem aktywami. Natomiast przychody netto z tytułu odsetek pozostały niskie i mniejsze niż przed pandemią, co wynikało z utrzymującej się presji na spready kredytowe banków. W ujęciu łącznym banki zdołały zwiększyć swoje przychody operacyjne netto o 15% (wykres 8). Ten wzrost miał decydujące znaczenie dla poprawy efektywności kosztowej banków: wskaźnik kosztów do przychodów w 2021 obniżył się o ponad 2 pkt proc., do 63,5%.

Wykres 8

Wskaźniki kosztów do przychodów oraz pozycje indeksowane w instytucjach istotnych

(proc.)

Przychody z transakcji handlowych miały dodatni wkład w rentowność banków objętych europejskim nadzorem bankowym – w pierwszym półroczu 2021 osiągnęły najwyższe wartości, zwłaszcza w globalnych bankach o znaczeniu systemowym (wykres 9). Bankom udało się także znacznie zwiększyć przychody netto z tytułu opłat i prowizji, przy czym na opłaty związane z zarządzaniem aktywami korzystnie wpłynęły wysokie ceny aktywów.

Wykres 9

Przychody z transakcji handlowych i działalności inwestycyjnej^[6] wg wybranych modeli biznesowych

(wartości kwartalne w mld EUR)

Jeśli chodzi o koszty, o 3,3% wzrosły koszty administracyjne i odpisy amortyzacyjne, co wynikało głównie z wyższych kosztów osobowych i wydatków związanych z IT. Banki utrzymały jednak swoje ogólne cele strategiczne zakładające obniżenie kosztów oraz inwestowanie w projekty informatyczne i cyfrowe. Takie strategie wiążą się z dużymi wydatkami, które trzeba ponieść z góry, ale banki oczekują, że ta transformacja przyniesie korzyści w średnim okresie. Dodatkowo, biorąc pod uwagę, że wskutek pandemii klienci częściej korzystają z kanałów cyfrowych, banki mogą bardziej ograniczyć nadpodaż usług i poprawić strukturę kosztów, a dzięki temu jeszcze bardziej zwiększyć swoją efektywność kosztową.

Wygląda na to, że fuzje i przejęcia banków – uznawane zasadniczo za najśmielszy i najbardziej reformatorski rodzaj konsolidacji – są katalizatorem, który powoduje, że w branży zwiększa się efektywność i następuje powrót do trwalszych poziomów rentowności^[7]. Zdaje się, że w ostatnich dwóch latach proces fuzji i przejęć nieco przyspieszył. W szczególności banki aktywniej angażowały się w ukierunkowane działania konsolidacyjne na poziomie linii biznesowych. Niektóre instytucje rozszerzały lub dywersyfikowały działalność w obszarach zarządzania aktywami, obrotu papierami wartościowymi, usług powierniczych oraz technologii płatniczych, natomiast inne – zmniejszały skalę działania w tych obszarach, żeby przekierować zasoby.

Wykres 10

Aktywa ogółem przejmowanych banków oraz liczba fuzji i przejęć w strefie euro

Całościowe fuzje i przejęcia banków nadal zasadniczo cechuje zasięg krajowy, choć niektóre z bardziej ukierunkowanych transakcji mają wymiar transgraniczny i dzięki temu przyczyniają się do integracji finansowej w UE. W ramach dążenia do integracji międzynarodowej banki mogą też modyfikować swoją transgraniczną strukturę organizacyjną. Obiecującym podejściem do rozwijania działalności międzynarodowej w ramach unii bankowej i jednolitego rynku może być zwłaszcza szersze wykorzystanie oddziałów i swobody świadczenia usług, zamiast działania przez spółki zależne.

Dalsze inicjatywy konsolidacyjne mogą być również inspirowane dążeniem do trwałego zwiększenia rentowności, co – przy jasnych celach operacyjnych i solidnej strategii biznesowej – może prowadzić do większej dywersyfikacji źródeł przychodu i poprawy efektywności. Takie działania strategiczne muszą być jednak opracowane i prowadzone przez same banki, a ich organy zarządzające muszą dopilnować, żeby w ramach wdrożonych solidnych procedur zarządzania wewnętrznego było możliwe odpowiednie rozpoznanie wszystkich istotnych ryzyk związanych z realizacją działań konsolidacyjnych, zarządzanie tymi ryzykami i ich łagodzenie. W styczniu 2021 EBC opublikował przewodnik o podejściu nadzorczym do fuzji i przejęć^[8]. Ma on ułatwić bankom planowanie działań w tym zakresie oraz zapewnić przejrzystość co do tego, jak EBC ocenia takie transakcje i czego banki mogą oczekiwać od nadzorców.

Podobnie jak w przypadku instytucji istotnych rentowność instytucji mniej istotnych objętych europejskim nadzorem bankowym w 2021 również wykazywała oznaki poprawy. Średni zwrot z kapitału własnego na koniec września 2021 wyniósł 3,3%, wobec 1,7% na koniec 2020. Ten wzrost wynikał przede wszystkim z mniejszych odpisów z tytułu utraty wartości w porównaniu z rokiem 2020, w którym instytucje mniej istotne musiały tworzyć znaczne rezerwy, żeby zapobiec ostremu pogorszeniu się portfeli kredytowych. W 2021 niektóre z tych instytucji – podobnie jak instytucje istotne – uwolniły część zaksięgowanych wcześniej rezerw, co pomogło im przywrócić rentowność do poziomu sprzed pandemii.

Instytucjom mniej istotnym udało się złagodzić presję na spready kredytowe przez poprawę działań dotyczących opłat i prowizji. W ujęciu rocznym łączne przychody operacyjne netto instytucji mniej istotnych zwiększyły się o 9,7%. Dzięki poprawie w zakresie źródeł przychodów polepszył się także średni wskaźnik kosztów do przychodów: obniżył się z 70,3% na koniec 2020 do 66,7% na koniec września 2021. Jeśli chodzi o koszty, instytucje mniej istotne nie były w stanie skutecznie obniżyć kosztów administracyjnych.

1.2 Priorytety i projekty nadzorcze w 2021

1.2.1 Priorytety nadzorcze na rok 2021

W 2021 działania Nadzoru Bankowego EBC skupiały się przede wszystkim na czterech priorytetowych obszarach, na których mocno odbiła się pandemia COVID‑19. Są to: zarządzanie ryzykiem kredytowym, siła kapitałowa, utrzymywalność modeli biznesowych i zarządzanie wewnętrzne. Działania i projekty nadzorcze prowadzone w 2021 miały na celu wzmocnienie odporności i praktyk nadzorowanych banków, przy czym szczególny nacisk położono na źródła podatności na zagrożenia uznane za najważniejsze w kontekście pandemii.

Ryzyko kredytowe

Specyficzną cechą kryzysu związanego z COVID‑19 jest to, że mimo ogromnego spadku produkcji gospodarczej stan kredytów zagrożonych nadal się obniżał, również dzięki nadzwyczajnym środkom ze strony polityki na rzecz wsparcia gospodarki realnej. Te bezprecedensowe środki zaciemniły jednak obraz zdolności kredytowej kredytobiorców i przez to utrudniły bankom zarządzanie ryzykiem kredytowym. W związku z tym w 2021 Nadzór Bankowy EBC kontynuował rozpoczęte w 2020 prace dotyczące oceny adekwatności zasad zarządzania ryzykiem kredytowym w bankach. Celem tych prac było zwiększenie operacyjnej gotowości banków do terminowego reagowania na problemy finansowe dłużników, a także zdolności banków do odpowiedniego rozpoznawania, oceniania i łagodzenia potencjalnego pogorszenia się jakości aktywów kredytobiorców, zwłaszcza w sektorach szczególnie podatnych na skutki pandemii. Do inicjatyw podjętych w 2021 w dążeniu do realizacji tego celu należały: dogłębne analizy ekspozycji banków wobec sektora zakwaterowania i usług gastronomicznych, specjalne czynności na miejscu oraz działania następcze wspólnych zespołów nadzorczych dotyczące banków, które uznano za znacznie odbiegające od oczekiwań nadzorczych.

Siła kapitałowa

Ze względu na obawy dotyczące rosnącego ryzyka kredytowego nadzorcy musieli odpowiednio wcześnie oceniać pozycję kapitałową instytucji istotnych i rozpoznawać słabe punkty poszczególnych banków, żeby w razie konieczności mogły być podejmowane na czas działania naprawcze. W 2021 Nadzór Bankowy EBC dokonał przeglądu praktyk stosowanych przez banki do planowania kapitału i ocenił ich możliwości w zakresie opracowywania realistycznych prognoz kapitałowych z uwzględnieniem gospodarczej niepewności wynikającej z pandemii. Ogólnounijny test warunków skrajnych z 2021 umożliwił szczegółową ocenę pozycji kapitałowej banków i pokazał, że sektor bankowy strefy euro zachowuje odporność nawet w scenariuszu szokowym.

W lipcu EBC postanowił nie przedłużać swojego zalecenia, żeby banki ograniczyły wypłatę dywidendy, na okres po wrześniu 2021. Zamiast tego w ramach regularnego procesu nadzorczego prowadzono ocenę planów wszystkich banków w zakresie kapitału i podziału zysku. Oczekuje się, że banki zachowają ostrożne podejście do wypłaty dywidendy i skupu akcji własnych oraz będą uważnie przyglądać się utrzymywalności swoich modeli biznesowych i ryzyku, że dodatkowe straty wpłyną na ich sytuację kapitałową po zniesieniu programów pomocy publicznej. Na tym etapie EBC nie planuje przedłużyć na okres po 2022 swoich ulg ostrożnościowych dotyczących wykorzystywania przez banki buforów kapitałowych.

Utrzymywalność modeli biznesowych

W 2021 otoczenie gospodarcze z niskimi stopami procentowymi, nadpodaż usług i niska efektywność kosztowa w europejskim sektorze bankowym oraz nasilająca się konkurencja ze strony podmiotów niebankowych nadal wywierały presję na rentowność banków i utrzymywalność ich modeli biznesowych. Nadzór Bankowy EBC w dalszym ciągu wzmacniał swoje instrumentarium nadzorcze do oceny strategii biznesowych banków w zakresie powyższych wyzwań oraz ich zdolności skutecznego wdrażania tych strategii, zwłaszcza strategii cyfryzacji. W tym kontekście wspólne zespoły nadzorcze prowadziły usystematyzowany dialog z kierownictwem banków w sprawie nadzorowania ich strategii biznesowych. Ponadto prowadzono dogłębne analizy dotyczące poszczególnych banków i kontrole na miejscu, żeby zbadać czynniki wpływające na rentowność oraz słabe punkty.

Zarządzanie wewnętrzne

Właściwe praktyki w dziedzinie zarządzania wewnętrznego i silna kontrola wewnętrzna mają kluczowe znaczenie dla redukcji ryzyk, na jakie są wystawione banki w normalnych czasach – a tym bardziej podczas kryzysu. W 2021 Nadzór Bankowy EBC prowadził różne działania nadzorcze w obszarze zarządzania wewnętrznego. Po pierwsze, zbadał bankowe procedury reagowania na kryzys: m.in. ocenił możliwości banków w zakresie tworzenia skutecznych planów naprawczych i wiarygodnego wykazywania ogólnego potencjału naprawczego. Po drugie – po przeprowadzeniu przeglądu tematycznego dotyczącego agregacji danych o ryzyku oraz sprawozdawczości w tym zakresie – rozpoczął ukierunkowane przeglądy dotyczące poszczególnych banków, z myślą o zapewnieniu kierownictwu banków lepszego dostępu do danych o ryzyku oraz możliwości weryfikacji tych danych. Ponadto kontynuowano działania ostrożnościowe w zakresie ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Te działania obejmowały aktualizację metodyk nadzoru w odniesieniu do procesu SREP i kontroli na miejscu, żeby uwzględnić te ryzyka.

1.2.2 Zarządzanie ryzykiem kredytowym

W czasach niepewności, np. w trakcie pandemii COVID‑19, zarządzanie ryzykiem kredytowym – zwłaszcza odpowiednie i terminowe rozpoznawanie, klasyfikowanie i mierzenie ryzyka kredytowego – ma zasadnicze znaczenie dla banków, żeby mogły one zapewniać skuteczne i szybkie rozwiązania dla dłużników mających problemy finansowe. 4 grudnia 2020 EBC skierował do dyrektorów generalnych wszystkich instytucji istotnych pismo, w którym określił oczekiwania nadzorcze w tym zakresie. W 2021 Nadzór Bankowy EBC oceniał, jak bankowe praktyki zarządzania ryzykiem mają się do tych oczekiwań, i stwierdził znaczne niedociągnięcia w 40% instytucji istotnych. Niedociągnięcia dotyczą przede wszystkim systemów wczesnego ostrzegania, klasyfikacji (w tym jako ekspozycje objęte działaniami restrukturyzacyjnymi i ekspozycje z małym prawdopodobieństwem spłaty), tworzenia rezerw, a także, w niektórych bankach, wyceny zabezpieczeń oraz prognoz finansowych (wykres 11). Wskazane problemy mają charakter strukturalny i są istotne zarówno w kontekście kryzysu związanego z COVID‑19, jak i w warunkach normalnych. Niedociągnięcia wymagające działań stwierdzono również w bankach, które w poprzednich latach nie notowały znacznego nasilenia się ryzyka kredytowego. Wspólne zespoły nadzorcze sprawdzały, jak banki wdrażają odpowiednie działania naprawcze.

Wykres 11

Luki w zarządzaniu ryzykiem kredytowym w instytucjach istotnych

(proc. instytucji istotnych)

Ramka 2
Analiza sektorów podatnych na zagrożenia

Wskutek pandemii COVID‑19 w niektórych branżach zwiększyła się podatność przedsiębiorstw na zagrożenia. Bezpośrednie skutki szoku wywołanego pandemią zostały w dużej mierze złagodzone dzięki znaczącym programom pomocy na rzecz mniejszych firm, natomiast większe przedsiębiorstwa – żeby przetrwać początkowy niekorzystny wpływ tego szoku – były w stanie pozyskać środki na rynkach kapitałowych. Jednak gdy nadzwyczajne środki pomocowe zaczną być wycofywane, a zadłużenie nagromadzone w czasie kryzysu związanego z COVID‑19 stanie się wymagalne, niektóre przedsiębiorstwa mogą się znaleźć w trudnej sytuacji finansowej. W pewnych branżach utrzymujące się problemy w łańcuchach dostaw powodują wzrost kosztów i osłabiają sytuację płynnościową, przez co jeszcze bardziej wzrasta ryzyko kredytowe. Ekspozycje instytucji istotnych wobec wszystkich sektorów gospodarki przedstawiono na wykresie A.

Wykres A

Ekspozycje instytucji istotnych wobec przedsiębiorstw niefinansowych wg sektorów gospodarki

(w proc. wartości bilansowej brutto kredytów i pożyczek ogółem udzielonych przedsiębiorstwom niefinansowym)

Biorąc pod uwagę zwiększenie się podatności na zagrożenia w niektórych branżach, na początku 2021 Nadzór Bankowy EBC rozpoczął ukierunkowany przegląd dotyczący sektora zakwaterowania i usług gastronomicznych, opierający się na analizie ekspozycji próby instytucji istotnych wobec tego sektora. Przegląd miał pomóc w zrozumieniu i ocenie, jak banki zarządzają ryzykiem kredytowym związanym z jednym z sektorów najbardziej dotkniętych pandemią COVID‑19. Nadzór Bankowy EBC wskazał obszary wymagające uwagi na różnych etapach cyklu dotyczącego ryzyka kredytowego, przy czym szczególnie poważne obawy wzbudzili kredytobiorcy z grupy małych i średnich przedsiębiorstw.

We wrześniu 2021 Nadzór Bankowy EBC, w ramach kontynuacji prac związanych z sektorami podatnymi na zagrożenia, przystąpił do ukierunkowanego przeglądu dotyczącego sektora nieruchomości komercyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem rynku biurowego i detalicznego. Ten przegląd ma być kontynuowany w 2022. Chociaż poziomy ekspozycji różnią się w poszczególnych państwach członkowskich, nieruchomości komercyjne^[11] są przedmiotem największej branżowej ekspozycji w instytucjach istotnych w strefie euro: stanowią ok. 22% ekspozycji ogółem banków wobec przedsiębiorstw niefinansowych.

1.2.3 Ryzyko informatyczne i cybernetyczne

Ryzyko informatyczne i cybernetyczne w 2021 nadal należało do dominujących czynników ryzyka w sektorze bankowym, w warunkach postępującej cyfryzacji, którą przyspieszyła pandemia. W związku z trendem w kierunku cyfryzacji banki były zmuszone do powszechnego stosowania trybu pracy zdalnej oraz stały się bardziej narażone na ataki cybernetyczne i w większym stopniu zależne od dostawców zewnętrznych. W pierwszym półroczu 2021 liczba poważnych naruszeń cyberbezpieczeństwa zgłoszonych EBC – w porównaniu z pierwszą połową 2020 – nieco wzrosła, o 9,8%, ale ich skutki nadal były stosunkowo niewielkie. Chociaż część zgłoszonych naruszeń ma bardziej złożony charakter, wiele z nich wciąż wynika z braków w podstawowych środkach cyberbezpieczeństwa. To oznacza, że banki nadal muszą wprowadzić kompleksowe praktyki w tym obszarze.

W lipcu 2021 Nadzór Bankowy EBC opublikował roczny raport na temat wyników ankiety o ryzyku informatycznym przeprowadzonej w ramach procesu SREP 2020, w którym przedstawił swoje główne spostrzeżenia dotyczące odpowiedzi udzielonych przez instytucje istotne. W raporcie stwierdzono, że (a) instytucje istotne są coraz bardziej zależne od zewnętrznych dostawców usług, w tym usług w chmurze, (b) banki powinny poprawić sposób wdrażania podstawowych środków na rzecz utrzymania dobrej kondycji i bezpieczeństwa swoich systemów, (c) zwiększa się liczba systemów, których cykl życia dobiega końca, oraz (d) zarządzanie jakością danych pozostaje najsłabiej rozwiniętym obszarem kontroli ryzyka. Wiele banków rozpoczęło zakrojone na dużą skalę programy mające na celu poprawę ich możliwości w zakresie zarządzania danymi, jednak postępy były zróżnicowane. To wynikało z trudności w zarządzaniu skomplikowanymi współzależnościami między tymi programami a strategicznymi i regulacyjnymi projektami informatycznymi i operacyjnymi, a także ze strukturalnych zmian, które te programy powodują w informatycznym środowisku instytucji. Postępy w tej dziedzinie spowolniła też sytuacja epidemiczna.

Żeby zapobiegać ryzyku informatycznemu i cybernetycznemu, Nadzór Bankowy EBC coraz intensywniej korzystał ze swoich narzędzi nadzorczych, w tym corocznego procesu SREP, procedury zgłaszania naruszeń bezpieczeństwa cybernetycznego w SSM, kontroli na miejscu oraz innych ukierunkowanych działań przekrojowych.

W 2021 Nadzór Bankowy EBC uczestniczył także w pracach międzynarodowych grup roboczych zajmujących się tą tematyką, w tym grup pod przewodnictwem EUNB, Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego i Rady Stabilności Finansowej.

1.2.4 Działania w następstwie brexitu

31 grudnia 2020, wraz z końcem okresu przejściowego, podczas którego prawo unijne nadal miało zastosowanie do Wielkiej Brytanii i obowiązywało na jej terytorium, zakończyły się przygotowania banków do brexitu.

W związku z tym Nadzór Bankowy EBC w ramach swojej bieżącej działalności monitorował, jak instytucje istotne, dla których wyjście Wielkiej Brytanii z UE wiązało się z pewnymi zmianami, wdrażają docelowe modele operacyjne na czasy po brexicie. To miało zapewnić realizację kolejnych etapów uzgodnionego wcześniej harmonogramu. Jako uzupełnienie przekrojowej obserwacji prowadzono dalsze czynności w poszczególnych bankach i w razie stwierdzenia niedociągnięć podejmowano działania nadzorcze. Żeby spełnić oczekiwania nadzorcze EBC, banki wykonały prace w zakresie zarządzania wewnętrznego, poszukiwania nowych możliwości biznesowych, modeli alokacji, pozyskiwania finansowania, przeformułowywania umów z klientami z UE i umów wewnątrzgrupowych, a także infrastruktury informatycznej i sprawozdawczości.

Chcąc dopilnować, żeby po brexicie banki były operacyjnie samodzielne i nie polegały nadmiernie na powiązanych w ramach grupy podmiotach spoza UE, EBC położył nacisk na zapobieganie fasadowości w nowych spółkach zależnych utworzonych w UE przez międzynarodowe grupy bankowe. W związku z tym uruchomił przegląd mapowania operacji handlowych – ujednoliconą ocenę modeli alokacji stosowanych w instytucjach istotnych – mający na celu sprawdzenie, czy stosowane przez banki mechanizmy w wystarczającym stopniu odpowiadają rozmiarom, charakterowi i złożoności ich działalności i związanym z nią ryzykom. Dodatkowo EBC rozpoczął ukierunkowany przegląd rozwiązań dotyczących zarządzania ryzykiem kredytowym i pozyskiwania finansowania w tych bankach, żeby sprawdzić, czy są one w stanie niezależnie zarządzać wszystkimi istotnymi ryzykami, które ich dotyczą na poziomie lokalnym (czyli w UE), oraz czy mają kontrolę nad swoim bilansem i ekspozycjami.

Nadzór Bankowy EBC przyglądał się także pobrexitowym zmianom regulacyjnym, by określić ich potencjalne skutki dla branży finansowej. W szczególności poprosił banki o zwrócenie bacznej uwagi na komunikaty Komisji Europejskiej dotyczące ryzyka wynikającego z nadmiernego polegania na kontrahentach centralnych z Wielkiej Brytanii w dłuższym okresie.

Zgodnie z zasadami współpracy ustalonymi w 2019 Nadzór Bankowy EBC i brytyjskie organy nadzorcze w dalszym ciągu ściśle współpracują przy nadzorze nad bankami, które prowadzą działalność zarówno w państwach uczestniczących w europejskim nadzorze bankowym, jak i w Wielkiej Brytanii. Nadzór Bankowy EBC utrzymuje bliskie kontakty z brytyjskimi organami w sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, zarówno na wyższym szczeblu, jak i na poziomie operacyjnym.

Nadzór Bankowy EBC nadal będzie przyglądać się zmianom regulacyjnym wynikającym z brexitu i sprawdzać, czy banki spełniają pobrexitowe oczekiwania nadzorcze, a także – w razie konieczności – doprecyzuje swoje stanowisko w sprawie adekwatności struktur i zarządzania wewnętrznego w bankach.

1.2.5 Fintech i cyfryzacja

W 2021 Nadzór Bankowy EBC kontynuował prace dotyczące technologii finansowych i cyfryzacji. Obejmowało to organizację warsztatów ze wspólnymi zespołami nadzorczymi, które zajmują się największymi instytucjami istotnymi, na temat strategii, zarządzania wewnętrznego i zarządzania ryzykiem w kontekście transformacji cyfrowej. Nadzór Bankowy EBC rozpoczął też rewizję metodyki SREP w zakresie modeli biznesowych z myślą o lepszym uwzględnieniu kwestii związanych z transformacją cyfrową w najbliższych cyklach nadzorczych. Ponadto dalej pracował nad swoimi narzędziami do systematycznej oceny bankowych ram cyfryzacji. Ta ocena skupia się na kluczowych wskaźnikach efektywności oraz wykorzystaniu przez banki nowoczesnych technologii, zwłaszcza znaczeniu tych kwestii dla modeli biznesowych.

Pandemia COVID‑19 pokazała, że transformacja i technologia cyfrowa mają istotne znaczenie dla zachowania odporności operacyjnej w warunkach pracy zdalnej. Ze względu na rolę, jaką technologie mogą odgrywać w obniżaniu kosztów i zaspokajaniu oczekiwań klientów banków, którzy coraz częściej korzystają z rozwiązań cyfrowych, banki powinny nadal wprowadzać innowacje i dążyć do cyfryzacji, żeby utrzymać konkurencyjność teraz i w przyszłości.

Nadzór Bankowy EBC poczynił także dalsze kroki w kierunku aktywnego kształtowania związanych z cyfryzacją elementów przyszłych europejskich ram regulacyjnych – wniósł wkład w opinie EBC dotyczące projektów wniosków ustawodawczych w sprawie rynków kryptoaktywów^[12], systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych opartych na technologii rozproszonego rejestru^[13] oraz operacyjnej odporności cyfrowej^[14]. Ponadto miał swój udział w opracowaniu opinii EBC w sprawie ram prawnych dotyczących sztucznej inteligencji. Nadzór Bankowy EBC uczestniczył też w debatach z europejskimi urzędami nadzoru na temat regulacji sektorów fintech i bigtech oraz regulacyjnego zakresu konsolidacji.

1.3 Bezpośredni nadzór nad instytucjami istotnymi

1.3.1 Nadzór prowadzony na odległość

Nadzór Bankowy EBC stara się nadzorować instytucje istotne w sposób jednocześnie wymagający i spójny, odpowiednio do ponoszonego przez nie ryzyka i z zachowaniem zasady proporcjonalności. W tym celu co roku tworzy wykaz podstawowych działań na potrzeby bieżącego nadzoru. Opiera się przy tym na obowiązujących wymogach regulacyjnych, instrukcji nadzoru (SSM Supervisory Manual) oraz priorytetach nadzorczych SSM. Te działania są uwzględniane w bieżącym programie oceny nadzorczej sporządzanym dla każdej instytucji istotnej.

Oprócz tych działań dotyczących ryzyk ogólnosystemowych do programu oceny nadzorczej mogą wejść inne czynności nadzorcze, dostosowane do specyfiki banku. To pozwala wspólnym zespołom nadzorczym analizować ryzyka idiosynkratyczne i zajmować się tymi ryzykami.

Program oceny nadzorczej realizowany na odległość obejmuje: (a) działania związane z ryzykiem (np. SREP), (b) inne działania dotyczące wymogów organizacyjnych, administracyjnych lub prawnych (np. doroczna ocena istotności) oraz (c) dodatkowe działania zaplanowane przez wspólne zespoły nadzorcze w celu dalszego dostosowania bieżącego programu oceny nadzorczej do specyfiki danej grupy lub podmiotu (np. analiza modelu biznesowego lub struktury zarządzania wewnętrznego konkretnego banku). Zakres działań z dwóch pierwszych grup jest wyznaczany centralnie, natomiast działania z trzeciej grupy muszą być dostosowane do specyfiki banku, więc wspólny zespół nadzorczy określa je samodzielnie.

Proporcjonalność

Program oceny nadzorczej opracowuje się zgodnie z zasadą proporcjonalności, według której intensywność nadzoru powinna zależeć od wielkości, znaczenia systemowego, ryzyka i złożoności danej instytucji.

Tak jak w poprzednich latach, w 2021 liczba zaplanowanych działań nadzorczych przypadająca średnio na jedną instytucję istotną odzwierciedlała zasadę proporcjonalności i dawała wspólnym zespołom nadzorczym wystarczającą swobodę, żeby zajmować się ryzykami specyficznymi dla poszczególnych instytucji (wykres 12).

Wykres 12

Średnia liczba zaplanowanych zadań przypadających na instytucję istotną w 2021

Podejście oparte na ryzyku

Program oceny nadzorczej jest realizowany według podejścia opartego na ryzyku, czyli skupia się na tych kategoriach ryzyka, które są najważniejsze dla poszczególnych instytucji istotnych. Na przykład odsetek czynności związanych z ryzykiem kredytowym w przypadku banków z wysokim stanem kredytów zagrożonych jest wyższy od średniej, podobnie jak odsetek zadań związanych z ryzykiem rynkowym w bankach o dużym zaangażowaniu w operacje rynkowe i handlowe (wykres 13).

Wykres 13

Programy oceny nadzorczej w 2020 i 2021: czynności związane z ryzykiem kredytowym i rynkowym jako odsetek wszystkich czynności

Ryzyko kredytowe

(proc.)

Ryzyko rynkowe

(proc.)

Najważniejsze działania w ramach nadzoru na odległość w 2021

W związku z reorganizacją swojej struktury, pandemią COVID‑19 oraz dążeniem do uproszczenia stosowanych rozwiązań Nadzór Bankowy EBC zrewidował i przeszeregował swoje procesy i działania nadzorcze, żeby wspólne zespoły nadzorcze mogły się należycie skoncentrować na monitorowaniu kondycji nadzorowanych banków. Dokonano też przeglądu zbioru działań na odległość zaplanowanych na 2021 i dokładnie dostosowano je do hierarchii ryzyka. Do określanych centralnie działań prowadzonych w 2021 należały np. ocena SREP, przeglądy praktyk zarządzania ryzykiem kredytowym i sektorowych źródeł podatności na zagrożenia, test warunków skrajnych w całym SSM, ocena strategii w zakresie kredytów zagrożonych i samoocena ryzyka klimatycznego.

Liczba działań przeprowadzonych w 2021 była minimalnie mniejsza, niż pierwotnie zaplanowano na początku roku (wykres 14). Wynika to głównie z faktu, że w ciągu roku – podobnie jak w poprzednich latach – odwołano niewielką liczbę zadań administracyjnych.

Wykres 14

Średnia liczba zadań przypadających na instytucję istotną w 2021

Ocena SREP

W 2020, w związku z pandemią COVID‑19, Nadzór Bankowy EBC przyjął pragmatyczne podejście do procesu SREP, a w 2021 powrócił do pełnej oceny SREP. Wyniki procesu SREP wskazują na ogólną stabilizację punktacji pomimo wyzwań związanych z kryzysem epidemicznym. Wynika to z tego, że na początku pandemii COVID‑19 pozycja kapitałowa banków była zasadniczo mocna i zostały one objęte ulgami, które utrzymano w 2021. Podobnie jak w poprzednich cyklach SREP i zgodnie z priorytetami nadzorczymi na 2021 większość środków dotyczyła niedociągnięć w zakresie ryzyka kredytowego i zarządzania wewnętrznego.

Ryzyko kredytowe było głównym obszarem, na którym skupiała się ocena SREP. Bankowe zasady kontroli ryzyka oceniono pod kątem oczekiwań nadzorczych przekazanych bankom w piśmie skierowanym do dyrektorów generalnych 4 grudnia 2020. Ta ocena przyniosła większą liczbę ustaleń, które odnosiły się głównie do jakości bankowych procesów. W szeregu przypadków dokonano poważnych ustaleń dotyczących adekwatności odnośnych procesów tworzenia rezerw, m.in. w bankach, które wcześniej niczym się nie odznaczały, jeśli chodzi o ryzyko kredytowe.

Pomimo wyzwań wynikających z pandemii adekwatność kapitałowa okazała się odporna. Nadzorcy dokładnie sprawdzali plany banków w zakresie wypłaty dywidendy i prowadzili dialog nadzorczy z instytucjami, których plany uznano za niewspółmierne do ich profilu ryzyka. Średni poziom wymogów w ramach filaru II (P2R) i zaleceń w ramach filaru II (P2G) pozostał zasadniczo stabilny i podobny do poziomu z poprzednich lat. Minimalny wzrost średniego wymogu P2R wynikał z dodatkowych narzutów nałożonych na banki, w których rezerwy na ekspozycje związane ze „starymi” kredytami zagrożonymi nie były jeszcze zgodne z uprzednio przekazanymi oczekiwaniami co do wskaźników pokrycia. Średni poziom zaleceń P2G nieznacznie wzrósł w związku z większym uszczupleniem kapitału wykazanym w ogólnounijnym teście warunków skrajnych w 2021. Dla procesu SREP 2021 zmieniono metodę ustalania zalecenia P2G.

Ustalenia nadzoru

Jednym z głównych rezultatów regularnych działań nadzorczych są ustalenia nadzoru, czyli stwierdzone niedociągnięcia, które banki muszą naprawić. Działania podjęte przez banki w odpowiedzi na te ustalenia są monitorowane przez wspólne zespoły nadzorcze. Według stanu na 29 grudnia 2021 łączna liczba ustaleń była wyższa niż w 2020 i zbliżyła się do poziomu sprzed pandemii. Było to spowodowane przede wszystkim częściowym wznowieniem kontroli na miejscu i kontroli modeli wewnętrznych^[15]. Większość ustaleń wynikała z kontroli modeli wewnętrznych, kontroli na miejscu i działań związanych z zezwoleniami. Najwięcej dotyczyło ryzyka kredytowego (wykres 15).

Wykres 15

Ustalenia nadzoru

1.3.2 Nadzór prowadzony na miejscu

W 2021 pandemia COVID‑19 nadal miała istotny wpływ na sposób prowadzenia kontroli na miejscu i kontroli modeli wewnętrznych. Podobnie jak w 2020 większość misji^[16] przeprowadzono na odległość. Od października 2021 niektóre kontrole odbywały się w sposób mieszany: częściowo tradycyjnie na miejscu w siedzibie nadzorowanego podmiotu, a częściowo w trybie pracy zdalnej, przetestowanym w czasie pandemii i stosowanym na coraz większą skalę.

W 2020 liczba kontroli spadła, po czym w 2021 zbliżyła się do poziomu sprzed pandemii: wszczęto 123 kontrole na miejscu i 96 kontroli modeli wewnętrznych (wykres 16)^[17].

Jeśli chodzi o kontrole na miejscu, nadal – podobnie jak w poprzednich latach – odbywały się kampanie kontrolne^[18], będące uzupełnieniem kontroli przeprowadzanych w poszczególnych bankach na wniosek wspólnych zespołów nadzorczych. Do najważniejszych kampanii uruchomionych przez EBC, zgodnie z priorytetami nadzorczymi na 2021, należały: (a) kampania dotycząca sektora nieruchomości komercyjnych, oceniająca jakość ekspozycji banków wobec tego sektora przez sprawdzenie wyceny zabezpieczeń, (b) kampania dotycząca dużych MŚP i przedsiębiorstw, skupiająca się na zarządzaniu, monitorowaniu i kontroli w odniesieniu do środków pomocy kryzysowej, (c) kampania dotycząca portfeli rozdrobnionych, obejmująca przegląd bankowych zasad tworzenia rezerw zgodnie z MSSF 9, (d) kampania dotycząca ryzyka rynkowego, skupiająca się na ryzyku związanym z wyceną, (e) kampania dotycząca kwestii informatycznych i bezpieczeństwa cybernetycznego, (f) kampania dotycząca procesu wewnętrznej oceny adekwatności kapitałowej (ICAAP) oraz (g) kampania dotycząca modeli biznesowych i rentowności.

Głównymi tematami kontroli modeli wewnętrznych w 2021 były: wdrażanie nowych rozwiązań regulacyjnych EUNB, tymczasowa akceptacja modeli w związku z brexitem oraz działania następcze dotyczące ukierunkowanego przeglądu modeli wewnętrznych (TRIM). Dodatkowo w 2021 po raz pierwszy przyjęto nowe podejście umożliwiające rozpatrywanie wniosków o zatwierdzenie mniej istotnych lub mniej złożonych zmian modeli w ramach kontroli na odległość. Te kontrole mają bardzo ukierunkowany zakres, a ocena wymaga niewielkich zasobów.

Wykres 16

Kontrole na miejscu i kontrole modeli wewnętrznych rozpoczęte w 2019, 2020 i 2021

(liczba kontroli)

Kontrole na miejscu pozostaną podstawową formą prowadzenia misji. Przy stopniowym powrocie do normalnego środowiska pracy będą jednak uwzględniane cenne doświadczenia i dobre praktyki w zakresie trybu pracy zdalnej z okresu pandemii. W tym celu Nadzór Bankowy EBC zaczął analizować możliwości rozszerzenia tradycyjnego modelu kontroli na miejscu o rozwiązania mieszane, które mogą zwiększyć ogólną efektywność, sprawność i odporność kontroli, bez uszczerbku dla ich dokładności, skrupulatności i jakości. Takie rozwiązania mają także na celu zmniejszenie wpływu kontroli na środowisko, a przy tym dalsze wspieranie współpracy w ramach zespołów transgranicznych^[19] i mieszanych^[20], integracji europejskiego nadzoru bankowego oraz różnorodności i inkluzyjności.

1.3.2.1 Główne ustalenia z kontroli na miejscu

Poniżej przeanalizowano pokrótce najpoważniejsze ustalenia z kontroli na miejscu^[21].

Ryzyko kredytowe

W związku z pandemią COVID‑19 kontrole dotyczące ryzyka kredytowego były prowadzone głównie na odległość i miały charakter jakościowy. Ich celem była ocena solidności mechanizmów zarządzania tym ryzykiem i jego kontroli, a także wdrożenia środków pomocowych. W analizowanej próbie jedynie w niewielkiej liczbie kontroli przyjęto bardziej ilościowe podejście oparte na przeglądzie dokumentacji kredytowej. Skutkiem tych kontroli były dodatkowe zmiany klasyfikacji ekspozycji o wartości 855 mln EUR i utworzenie dodatkowych rezerw w kwocie 1 mld EUR.

W 2021 w toku kontroli dotyczących ryzyka kredytowego wykazano następujące istotne słabe punkty w sposobie prowadzenia i monitorowania przez banki głównych procesów dotyczących ryzyka kredytowego w warunkach pandemii.

• Niedoszacowanie oczekiwanych strat kredytowych: zawyżanie wartości zabezpieczeń i niewłaściwe obliczanie oczekiwanych strat kredytowych z powodu niedociągnięć w szacowaniu kluczowych parametrów.
• Zatwierdzanie i udzielanie kredytów: słabość kontroli zgodności z kryteriami w związku ze środkami pomocowymi wynikającymi z pandemii COVID‑19.
• Niewłaściwa klasyfikacja dłużników: niedociągnięcia w ocenie trudności finansowych prowadzących do klasyfikacji „małe prawdopodobieństwo spłaty” i „objęte działaniami restrukturyzacyjnymi” oraz zakwalifikowania do fazy 2 na podstawie MSSF 9.
• Słabość procesów monitorowania: niewystarczająca kontrola ryzyka kredytowego ze strony organów zarządzających banków objętych nadzorem oraz niedostateczne dostosowanie systemów wczesnego ostrzegania i modeli ratingowych do zmian wynikających z pandemii i rządowych środków pomocy.

Zarządzanie wewnętrzne

Najpoważniejsze ustalenia^[22] dotyczyły braków w następujących obszarach zarządzania wewnętrznego.

• Jednostki odpowiadające za kontrolę wewnętrzną, w tym zgodność (ang. compliance), zarządzanie ryzykiem i audyt wewnętrzny: poważne niedociągnięcia dotyczące statusu, zasobów i zakresu działalności wszystkich tych jednostek.
• Agregacja danych o ryzyku i sprawozdawczość w zakresie ryzyka: niedostatecznie szczegółowa sprawozdawczość na temat zarządzania ryzykiem oraz słabości architektury danych i infrastruktury informatycznej.
• Outsourcing: nieodpowiednie oceny ryzyka na potrzeby procesu decyzyjnego dotyczącego outsourcingu oraz wadliwe świadczenie i monitorowanie pozyskiwanych usług, zwłaszcza informatycznych.
• Struktura korporacyjna i organizacja: słaba kultura ryzyka w całej instytucji, braki w systemach kontroli wewnętrznej oraz niewystarczające zasoby kadrowe i techniczne.

Ryzyko rynkowe

W 2021 zakończono kampanię kontrolną dotyczącą ryzyka rynkowego, skupiającą się na ryzyku związanym z wyceną. Tę trzyletnią inicjatywę rozpoczęto w celu zapewnienia bankom równych warunków działania dzięki wspólnej metodyce oraz spójnym działaniom następczym w odniesieniu do ustaleń z kontroli na miejscu. Najistotniejsze słabości rozpoznane w 2021 dotyczyły ustalania wartości godziwej i dodatkowych korekt wartości (niewystarczający zakres niezależnej weryfikacji cen, nieodpowiednie metody w zakresie hierarchii wartości godziwej i dodatkowych korekt wartości, niewłaściwy sposób ujmowania zysku pierwszego dnia). Wykryto także niedociągnięcia w zarządzaniu danymi rynkowymi wykorzystywanymi na potrzeby rzetelnej wyceny.

Ryzyko informatyczne

W 2021 kontrole na miejscu dotyczące ryzyka informatycznego skupiały się głównie na bezpieczeństwie cybernetycznym. Większość poważnych ustaleń odnosiła się do niedociągnięć w następujących obszarach:

• zarządzanie bezpieczeństwem cybernetycznym w bankach w celu rozpoznania potencjalnych zagrożeń i ryzyk cybernetycznych oraz prowadzenia dokładnego wykazu wszystkich zasobów informatycznych,
• sposób zabezpieczania przez banki zasobów informatycznych i szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego,
• zdolność banków do przywracania gotowości do pracy po zakłóceniach wynikających z cyberataków.

Kapitał regulacyjny i proces ICAAP

Główne ustalenia dotyczące kapitału regulacyjnego (filar I) wiązały się z: (a) niedoszacowaniem aktywów ważonych ryzykiem w wyniku niewłaściwej alokacji do klas ekspozycji, (b) stosowaniem niekwalifikowanych zabezpieczeń na potrzeby technik ograniczania ryzyka kredytowego oraz (c) niską jakością danych (np. na potrzeby uznawania gwarancji). Dodatkowo zidentyfikowano kilka niedociągnięć w zasadach kontroli, np. ograniczoną zdolność wykrywania niewłaściwego zastosowania wag ryzyka w odniesieniu do ryzyk uwzględnianych w filarze I.

Najpoważniejsze problemy wykryte podczas kontroli procesów ICAAP dotyczyły: (a) wewnętrznych metod kwantyfikacji (np. ryzyka kredytowego, ryzyka rynkowego bądź ryzyka związanego z emeryturami), (b) definicji kapitału wewnętrznego, (c) nieodpowiedniej konstrukcji scenariuszy szokowych i ich niewłaściwego poziomu powagi oraz (d) niekompletności procesu planowania kapitału.

Ryzyko stopy procentowej w portfelu bankowym (IRRBB)

Większość najpoważniejszych ustaleń dotyczyła słabości w określaniu zakresu i identyfikacji ryzyka IRRBB, a także niedociągnięć w planie audytu jednostek zarządzania ryzykiem IRRBB oraz pomiarze i monitorowaniu tego ryzyka. Za szczególnie niedostateczne lub nieodpowiednie uznano założenia behawioralne dotyczące modelowania, jednostki walidacji modeli i systemy limitów.

Ryzyko operacyjne

Najpoważniejsze ustalenia odnosiły się do zarządzania ryzykiem operacyjnym: niedociągnięć w procesach monitorowania ryzyka operacyjnego, a także niewystarczających kontroli jakości danych dotyczących ryzyka operacyjnego oraz działań zapobiegawczych i naprawczych w przypadku zdarzeń ryzyka operacyjnego.

Ryzyko płynnościowe

Większość poważnych ustaleń dotyczyła niedociągnięć w zasadach prowadzenia testów warunków skrajnych (niewystarczające uwzględnienie w scenariuszach testów wszystkich istotnych źródeł ryzyka płynnościowego, niewielkie wykorzystanie odwrotnych testów warunków skrajnych oraz niewystarczająco ostrożne działania łagodzące) oraz w pomiarze i monitorowaniu ryzyka (niedociągnięcia w strukturze limitów wewnętrznych).

Modele biznesowe i rentowność

Najpoważniejsze ustalenia dotyczyły niedociągnięć w alokacji przychodów, kosztów i kapitału (co przyczyniało się do zniekształcenia obrazu rentowności różnych linii biznesowych) oraz analiz wrażliwości projekcji finansowych (np. ograniczone możliwości przewidywania zmian w zakresie najważniejszych czynników ryzyka, takich jak koszt kredytu).

1.3.2.2 Główne tematy kontroli modeli wewnętrznych

W kwietniu 2021 EBC opublikował wyniki projektu TRIM^[23], którego celem była ocena, czy modele wewnętrzne stosowane przez instytucje istotne do obliczania funduszy własnych w ramach filaru I są odpowiednie w świetle wymogów regulacyjnych i czy wyniki uzyskiwane z tych modeli są rzetelne i porównywalne.

W ramach projektu TRIM w latach 2017−2019 odbyło się 200 kontroli na miejscu poświęconych modelom wewnętrznym stosowanym przez 65 instytucji istotnych. Wyniki tych kontroli zasadniczo potwierdziły, że modele wewnętrzne instytucji istotnych mogą być nadal stosowane do obliczania wymaganego poziomu funduszy własnych. W przypadku niektórych modeli należało jednak wprowadzić ograniczenia, żeby zapewnić odpowiedni poziom funduszy własnych na pokrycie ryzyka bazowego. Łącznie dokonano ponad 5800 ustaleń dotyczących wszystkich rodzajów ryzyka. Około 30% tych ustaleń uznano za bardzo poważne i wymagające od instytucji znacznych działań w celu usunięcia stwierdzonych niedociągnięć w wyznaczonych terminach.

O ile banki zaczęły uwzględniać ustalenia z projektu TRIM, a ocena ich działań naprawczych została włączona do zakresu niektórych kontroli modeli wewnętrznych, o tyle w 2021 duża część wniosków dotyczących modeli wewnętrznych wynikała z potrzeby ich modyfikacji przez banki zgodnie z nowymi rozwiązaniami EUNB.

W przypadku ryzyka kredytowego wiele wniosków w sprawie zmiany modeli wiązało się z wytycznymi EUNB dotyczącymi stosowania definicji niewykonania zobowiązania^[24] oraz programem EUNB dotyczącym naprawy metody wewnętrznych ratingów (IRB)^[25]. Instytucje musiały zastosować się do tych rozwiązań, odpowiednio, do 1 stycznia 2021 i 1 stycznia 2022. Dodatkowo wiele wniosków odnosiło się do powrotu do stosowania mniej zaawansowanych metod, zwłaszcza w kontekście uruchomionych przez banki inicjatyw na rzecz uproszczenia swoich zbiorów modeli. W przypadku ryzyka rynkowego oprócz działań podejmowanych w następstwie ustaleń z projektu TRIM prowadzono kontrole mające ocenić zmiany modeli w związku z włączeniem korekt wyceny do modeli wewnętrznych dla ryzyka rynkowego, a także w związku z innymi wnioskami w sprawie konkretnych zmian modeli. Ponadto Nadzór Bankowy EBC prowadził oceny na potrzeby pierwszego zatwierdzenia modeli wewnętrznych, które zostały wcześniej zaakceptowane tymczasowo (np. ze względu na nowe instytucje istotne w związku z brexitem lub instytucje objęte konsolidacją).

W 2021 wydano łącznie 214 decyzji nadzorczych dotyczących kontroli modeli wewnętrznych^[26] (w tym przeprowadzonych w ramach projektu TRIM).

1.4 Pośredni nadzór nad instytucjami mniej istotnymi

Liczba instytucji mniej istotnych w 2021 zmniejszyła się, ale ten sektor utrzymał swój „udział rynkowy”, który był równy 18,4% łącznych aktywów bankowych w SSM. Jednak waga sektora instytucji mniej istotnych w poszczególnych państwach uczestniczących w europejskim nadzorze bankowym, w których one działają, bardzo się różni (wykres 17). Podczas gdy w Luksemburgu i Niemczech na instytucje mniej istotne przypada ok. 40% łącznych aktywów bankowych, znaczenie tych instytucji jest dużo mniejsze w innych krajach, zwłaszcza w Grecji i Hiszpanii (odpowiednio 3,4% i 5,7%), których systemy bankowe są zdominowane przez instytucje istotne. Sektor instytucji mniej istotnych w stosunku do całej gospodarki krajowej jest największy w Luksemburgu, gdzie ich działalność skupia się przede wszystkim na bankowości prywatnej i powierniczej, a łączne aktywa tych instytucji stanowią 210,8% PKB. Dwa kolejne pod tym względem są sektory instytucji mniej istotnych w Austrii (94,4% PKB) i Niemczech (88,0% PKB).

Wykres 17

Udziały rynkowe instytucji istotnych i mniej istotnych w poszczególnych krajach

(w proc. aktywów ogółem)

Łączna liczba instytucji mniej istotnych w 2021 zmniejszyła się^[27], mimo że po ustanowieniu bliskiej współpracy między EBC a Българска народна банка (Narodowym Bankiem Bułgarii) i Hrvatska narodna banka do prowadzonej przez EBC listy instytucji mniej istotnych dodano 27 nowych podmiotów. Jak wynika z tej listy, na koniec grudnia 2021 instytucji mniej istotnych było 2187, o 4,2% mniej niż w poprzednim roku. Na koniec grudnia 2021 81,5% wszystkich instytucji mniej istotnych miało siedzibę w Niemczech, Austrii lub we Włoszech, co wynika z istnienia w tych krajach dużych zdecentralizowanych systemów banków oszczędnościowych i spółdzielczych. Jeśli chodzi o udział w łącznych aktywach instytucji mniej istotnych, na Niemcy przypadało 53,6%, natomiast na Austrię i Włochy po 6,5%.

Zgodnie z obecnymi tendencjami w europejskim sektorze bankowym konsolidacja instytucji mniej istotnych w 2021 nadal postępowała, choć w wolniejszym tempie. W ujęciu łącznym w 2021 przejęciu lub połączeniu podlegało 61 takich instytucji, wobec 69 w 2020. Jako że w Niemczech jest wiele instytucji mniej istotnych, większość fuzji w ostatnich dwóch latach dotyczyła tamtejszych banków (32 fuzje w 2020 oraz 49 w 2021). We Włoszech w 2019 ukończono konsolidację sektora bankowości spółdzielczej w ramach dwóch dużych grup, natomiast w Austrii w 2020 fuzji podlegało 26 instytucji mniej istotnych. W 2021 w żadnym z tych dwóch krajów nie odnotowano poważnych zmian w sektorze instytucji mniej istotnych.

Tabela 1

Liczba instytucji mniej istotnych w poszczególnych krajach

Wybrane działania nadzorcze dotyczące instytucji mniej istotnych

Pomimo pandemii łączny wskaźnik NPL dla instytucji mniej istotnych nadal się zmniejszał: z 2,3% w czerwcu 2020 do 2,1% w czerwcu 2021. Podobnie spadła dalej, do 217, liczba instytucji mniej istotnych z wysokim stanem kredytów zagrożonych^[28].

Jako organ kontroli zwierzchniej nad instytucjami mniej istotnymi EBC skupiał się na określeniu, wspólnie z właściwymi organami krajowymi, wpływu pandemii i wygaszania odnośnych krajowych programów pomocowych na profil ryzyka kredytowego tych instytucji oraz na ocenie stopnia ich gotowości do uporania się z potencjalnym wzrostem ekspozycji, w przypadku których dojdzie do niewykonania zobowiązania. Chociaż sektor instytucji mniej istotnych wydaje się zasadniczo odporny na negatywne skutki kryzysu, to w przyszłości należy obserwować konsekwencje wygaszenia w połowie 2021 wielu krajowych programów pomocowych. W związku z tym czynności związane z ryzykiem kredytowym w 2022 będą się nadal skupiać na ocenie wpływu pandemii na jakość aktywów instytucji mniej istotnych oraz zapewnieniu spójnej reakcji nadzorczej we wszystkich państwach uczestniczących w SSM.

W 2021 EBC rozpoczął dialog z właściwymi organami krajowymi na temat najszybciej rozwijających się instytucji mniej istotnych w poszczególnych krajach. Właściwe organy sporządziły oceny wszystkich szybko rozwijających się banków i opisały prowadzone działania nadzorcze mające na celu dopilnowanie, żeby te banki nie podejmowały nadmiernego ryzyka. Ustalono, że takie oceny nadzorowanych instytucji mniej istotnych będą sporządzane co roku.

Instytucje mniej istotne coraz częściej korzystały z internetowych platform depozytowych w celu pozyskiwania depozytów. EBC ściśle współpracował z właściwymi organami krajowymi, żeby lepiej zrozumieć sposób korzystania przez banki z tych platform i dowiedzieć się więcej o podejściu nadzorczym właściwych organów krajowych w tym obszarze. Celem prac dotyczących internetowych platform depozytowych jest zwrócenie większej uwagi na tę kwestię i poszerzenie wiedzy o związanych z nią ryzykach.

Ważnym obszarem działań nadzorczych jest od dawna zarządzanie wewnętrzne. W 2021 EBC, we współpracy z właściwymi organami krajowymi, rozpoczął tematyczny przegląd dotyczący zarządzania wewnętrznego w instytucjach mniej istotnych.

Przedmiotem tego przeglądu są dwa zagadnienia, mianowicie:

• zasady zarządzania wewnętrznego w instytucjach mniej istotnych w zakresie składu i działalności rady nadzorczej (m.in. wielkości, wiedzy fachowej, formalnej niezależności, struktury komitetów, relacji podległości służbowej) oraz ich jednostki kontroli wewnętrznej;
• praktyki nadzorcze właściwych organów krajowych dotyczące zarządzania wewnętrznego w instytucjach mniej istotnych, ze szczególnym uwzględnieniem określania standardów, a także działań nadzorczych prowadzonych na odległość i na miejscu.

EBC i Finanzmarktaufsicht (austriacki organ nadzoru nad rynkami finansowymi) w 2021 zatwierdziły instytucjonalny system ochrony (IPS) dla Raiffeisen. Ten zreorganizowany system IPS został zatwierdzony do celów ostrożnościowych 28 maja 2021. EBC w dalszym ciągu monitorował też hybrydowe systemy IPS, z których część przechodzi znaczne zmiany. W tym kontekście EBC i właściwy organ krajowy sprawdzają, jakie działania naprawcze zostały podjęte przez jeden z systemów IPS w reakcji na kwestie wskazane przez Radę ds. Nadzoru EBC.

Identyfikacja finansowych spółek holdingowych ma bezpośredni wpływ na zakres i przebieg nadzoru skonsolidowanego i nabrała jeszcze większego znaczenia w związku z wprowadzeniem w zmienionej dyrektywie w sprawie wymogów kapitałowych (CRD V)^[29] specjalnego trybu zatwierdzania. W 2021 EBC ściśle współpracował z właściwymi organami krajowymi, żeby w ramach całego europejskiego nadzoru bankowego zapewnić spójne i staranne praktyki w tym obszarze w odniesieniu do instytucji mniej istotnych, a w 2022 mają być kontynuowane działania kontrolne dotyczące poszczególnych przypadków i kwestii przekrojowych.

W 2021 EBC i właściwe organy krajowe przeanalizowały wpływ brexitu na sektor instytucji mniej istotnych. Wyniki analizy wskazują, że brexit nie wywarł znacznego wpływu na ten sektor w pięciu krajach, w których przyjęto ok. 20 instytucji mniej istotnych. Ze względu na brak równoważności dla Wielkiej Brytanii na podstawie rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (CRR)^[30] zwiększyły się aktywa ważone ryzykiem (RWA) związane z ekspozycjami wobec brytyjskich instytucji kredytowych, jednak to nie doprowadziło do poważnej zmiany sytuacji kapitałowej, ponieważ kwota tych ekspozycji była ograniczona i dostępny był kapitał na pokrycie zwiększonego poziomu RWA. Ponadto analiza potwierdziła, że w większości krajowych sektorów instytucji mniej istotnych udział transakcji na instrumentach pochodnych poza rynkiem regulowanym prowadzonych przez brytyjskich kontrahentów centralnych nie jest duży.

Metodyka nadzoru

W 2021 europejski nadzór bankowy kontynuował prace nad ulepszeniem wspólnej metodyki SREP dla instytucji mniej istotnych i wprowadził nowe elementy w obszarach m.in. kontroli ryzyka kredytowego, oceny modeli biznesowych i zalecenia kapitałowego w ramach filaru II. Mają być one stosowane począwszy od 2022.

Zgodnie z ogólnym celem, żeby stale zwiększać spójność wyników nadzoru we wszystkich państwach uczestniczących w SSM, w 2021 EBC i właściwe organy krajowe wspólnie opracowały zasady określania skuteczności nadzoru i kontroli zwierzchniej nad instytucjami mniej istotnymi. Te zasady mają być testowane w 2022, a następnie na podstawie zdobytych doświadczeń zostanie omówione ich możliwe udoskonalenie i dalsze stosowanie.

Od 2022 instytucje mniej istotne mają być klasyfikowane odrębnie na podstawie kryteriów wpływu i ryzyka. Instytucje, które spełniają jedno z kryteriów wpływu (dotyczących wielkości, znaczenia dla lokalnej gospodarki, złożoności i modelu biznesowego), uzyskują status instytucji o wysokim wpływie. Z kolei podstawą zaliczenia banku do kategorii instytucji mniej istotnych o wysokim ryzyku jest ocena ryzyka przeprowadzana przez właściwy organ krajowy oraz stopień spełnienia przez bank wymogów dotyczących kapitału i dźwigni finansowej. Instytucje mniej istotne o wysokim wpływie podlegają częstszym i bardziej szczegółowym działaniom nadzorczym, np. procesowi SREP i kontrolom na miejscu, prowadzonym przez właściwe organy krajowe. Instytucje o wysokim wpływie oraz instytucje o wysokim ryzyku są także objęte większą kontrolą zwierzchnią ze strony EBC, ponieważ właściwe organy krajowe mają obowiązek powiadamiania EBC o procedurach i decyzjach, jakie zamierzają podjąć wobec tych instytucji. Lista instytucji mniej istotnych o wysokim wpływie dotycząca 2022 roku znajduje się w rozdziale 2 niniejszego raportu. Lista instytucji mniej istotnych o wysokim ryzyku nie będzie natomiast upubliczniana.

W zmienionym rozporządzeniu w sprawie wymogów kapitałowych (CRR II)^[31] wprowadzono nowe pojęcie małych i niezłożonych instytucji, żeby umożliwić ukierunkowane uproszczenia wymogów zgodnie z zasadą proporcjonalności. Te uproszczenia obejmują zmniejszenie częstotliwości i szczegółowości w zakresie ujawniania informacji przez małe i niezłożone instytucje, co ma na celu ograniczenie ich obciążeń administracyjnych. Kolejne uproszczenie odnosi się do prostszej i mniej szczegółowej wersji wskaźnika stabilnego finansowania netto (sNSFR). W przypadku wskaźnika sNSFR obliczenia są mniej skomplikowane, ale jego kalibracja jest bardziej ostrożna, przez co zapewnione jest utrzymanie przez małe i niezłożone instytucje wystarczającego stabilnego finansowania.

1.5 Zadania makroostrożnościowe

W 2021 EBC nadal utrzymywał aktywne kontakty z organami krajowymi, co wchodzi w zakres jego zadań makroostrożnościowych określonych w art. 5 rozporządzenia w sprawie SSM^[32].

W 2021 EBC otrzymał od organów krajowych ponad 100 powiadomień z zakresu polityki makroostrożnościowej. Większość powiadomień dotyczyła kwartalnych decyzji w sprawie antycyklicznego bufora kapitałowego oraz decyzji w sprawie identyfikacji i traktowania kapitałowego globalnych instytucji o znaczeniu systemowym i innych instytucji o znaczeniu systemowym. Kilka organów krajowych zdecydowało się na rozwiązanie buforów w 2020 w celu wsparcia akcji kredytowej w czasie pandemii. W 2021 niektóre organy krajowe postanowiły przywrócić wymogi w zakresie antycyklicznego bufora kapitałowego, żeby przeciwdziałać rosnącemu ryzyku cyklicznemu. EBC oceniał także powiadomienia dotyczące innych środków makroostrożnościowych, np. buforów na ryzyko systemowe lub środków stosowanych na podstawie art. 458 rozporządzenia CRR.

Stosując metodykę opracowaną przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, EBC i organy krajowe uznały za globalne instytucje o znaczeniu systemowym osiem instytucji objętych europejskim nadzorem bankowym^[33], które będą zobowiązane do utrzymywania dodatkowego bufora kapitałowego wynoszącego w 2023 od 1,0% do 2,0%. W przypadku jednej globalnej instytucji o znaczeniu systemowym^[34] poziom obowiązującego bufora wzrósł w porównaniu ze wskazaniem z poprzedniego roku. W listopadzie 2021 Rada Stabilności Finansowej i Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego ogłosiły, że w najbliższym czasie Komitet Bazylejski przeanalizuje konsekwencje zmian związanych z europejską unią bankową dla metodyki dotyczącej globalnych banków o znaczeniu systemowym. W ramach tej analizy zostanie przeprowadzony ukierunkowany przegląd sposobu traktowania ekspozycji transgranicznych w obrębie unii bankowej^[35].

Organy krajowe uznały 124 instytucje za inne instytucje o znaczeniu systemowym i wyznaczyły dla nich wskaźniki bufora kapitałowego. Te wskaźniki były zgodne z metodyką opartą na dolnych limitach buforów kapitałowych dla takich instytucji, którą EBC stosuje od 2016.

W lipcu 2021 Komisja Europejska skierowała do EBC wniosek o wydanie opinii w sprawie przeglądu ramowych zasad makroostrożnościowych. Ten wniosek był adresowany także do EUNB i ERRS. Komisja Europejska zwróciła się do tych trzech organizacji o przekazanie odpowiedzi do końca marca 2022.

Nadzór Bankowy EBC aktywnie uczestniczył również w kilku obszarach prac ERRS, która odpowiada za nadzór makroostrożnościowy nad unijnym systemem finansowym. Dotyczyło to m.in. dalszych prac ERRS w zakresie ograniczenia podziału dochodów. W maju 2020 ERRS przyjęła zalecenie ERRS/2020/7^[36], w którym wezwała właściwe organy do zwrócenia się do instytucji finansowych podlegających ich nadzorowi o powstrzymanie się do 1 stycznia 2021 od podziału dochodów. W grudniu 2020 ERRS dokonała przeglądu i zmiany tego zalecenia – wezwała, żeby podział dochodów utrzymano poniżej konserwatywnych progów^[37]. 24 września 2021 ERRS ogłosiła swoją decyzję o upływie terminu obowiązywania tego zalecenia z końcem września 2021^[38]. Dzięki ścisłej współpracy z ERRS stanowisko EBC w sprawie podziału dochodów było w pełni zgodne z jej zaleceniem.

1.6 Ryzyka i priorytety nadzorcze na 2022

Nadzór Bankowy EBC stale ocenia i monitoruje ryzyka i podatność na zagrożenia, na jakie są wystawione instytucje pod jego bezpośrednim nadzorem. Na podstawie wyników tej oceny określane są priorytety nadzorcze i związane z nimi działania na kolejne trzy lata. Dzięki stałemu monitorowaniu sytuacji priorytety można modyfikować, gdy uzasadniają to okoliczności.

W 2021 Nadzór Bankowy EBC, we współpracy z właściwymi organami krajowymi, dokonał oceny głównych ryzyk i źródeł podatności na zagrożenia dla instytucji istotnych. W rezultacie określił trzy priorytety. Mają one sprawić, żeby nadzorowane instytucje (1) były w dobrej kondycji po zakończeniu pandemii, (2) wykorzystały okazję do wyeliminowania słabości strukturalnych przez skuteczne strategie cyfryzacji i wzmocnienie zarządzania wewnętrznego oraz (3) przeciwdziałały nowo pojawiającym się ryzykom, w tym klimatycznym, środowiskowym, informatycznym i cybernetycznym (rysunek 1). Dla każdego priorytetu Nadzór Bankowy EBC opracował zbiór celów strategicznych i odnośne programy prac na okres 2022−2024. To ma pomóc w uporaniu się z najistotniejszymi źródłami podatności na zagrożenia rozpoznanymi podczas oceny ryzyka.

Rysunek 1

Priorytety nadzorcze na lata 2022−2024 dotyczące źródeł podatności na zagrożenia zidentyfikowanych w bankach

Priorytet 1: dobra kondycja banków po zakończeniu pandemii

Nadzorowane instytucje były w stanie wytrzymać niekorzystny szok gospodarczy wywołany przez wybuch pandemii i wykazywały ogólnie dużą odporność. Ponieważ pandemia wciąż odbija się na perspektywach gospodarczych, banki muszą być przygotowane na jej krótko- i średniookresowe skutki, zwłaszcza te związane z potencjalnym pogorszeniem się jakości aktywów i korektą wycen na rynkach finansowych.

Wpływ ostrego załamania aktywności gospodarczej w 2020 na jakość aktywów bankowych pomogły złagodzić bezprecedensowe środki wsparcia ze strony polityki publicznej. Te działania zaciemniły jednak obraz zdolności kredytowej kredytobiorców i utrudniły bankom jej dokładną ocenę. Dlatego istotnym priorytetem Nadzoru Bankowego EBC pozostaje usunięcie niedociągnięć w zasadach zarządzania ryzykiem kredytowym wskazanych przez nadzorców w minionym roku. Szczególną uwagę należy zwrócić na rozpoznawanie i klasyfikację kredytobiorców w trudnej sytuacji, wycenę zabezpieczeń i adekwatność praktyk w zakresie tworzenia rezerw. W tym względzie Nadzór Bankowy EBC będzie współpracować z bankami, które w odpowiedzi na pismo do ich dyrektorów generalnych zgłosiły istotne braki, i dopilnuje, żeby te banki wdrożyły na czas plany działań naprawczych. Nadzorcy będą również monitorować, czy banki stosują się do wytycznych EUNB dotyczących udzielania i monitorowania kredytów. Szczególną uwagę poświęcą przy tym portfelom nieruchomości.

Dzięki poprawie perspektyw gospodarczych zmniejszyło się ryzyko częstych bankructw w sektorze przedsiębiorstw, przynajmniej w krótkim okresie. Mimo to mocno zadłużone przedsiębiorstwa z branż najbardziej podatnych na wpływ pandemii nadal mogą odczuwać niekorzystne skutki stopniowego wycofywania nadzwyczajnych środków wsparcia publicznego. W tej sytuacji ekspozycje banków wobec przedsiębiorstw podatnych na zagrożenia – zwłaszcza z sektora zakwaterowania i usług gastronomicznych, sektora transportu lotniczego i branż związanych z podróżami – nadal wymagają uważnej obserwacji ze strony banków i organów nadzoru. Szczególną uwagę należy również poświęcić sektorowi nieruchomości komercyjnych, który w czasie kryzysu doświadczył znacznego załamania. W związku z tym Nadzór Bankowy EBC będzie jeszcze bardziej skupiać się na ekspozycjach banków wobec przedsiębiorstw podatnych na zagrożenia. Przeprowadzi ukierunkowane działania, żeby porównać i zweryfikować praktyki banków w zakresie zarządzania ryzykiem w tym obszarze.

Poszukiwanie najbardziej rentownych możliwości inwestycyjnych w otoczeniu charakteryzującym się długotrwale niskimi stopami procentowymi, nadwyżką płynności i nadzwyczajnymi środkami pomocowymi przyczyniło się do dalszego narastania ryzyka na rynku kredytów lewarowanych. Szczególnej uwagi ze strony nadzorców wymaga zwłaszcza niepokojący fakt, że niektóre duże nadzorowane banki wykazują coraz większy apetyt na ryzyko, co przejawia się złagodzeniem standardów udzielania kredytów i jednoczesnym wzrostem emisji kredytów lewarowanych. W związku z tym Nadzór Bankowy EBC wzmocni działania na rzecz zapewnienia adekwatności praktyk banków w zakresie zarządzania ryzykiem, żeby zapobiec narastaniu niekontrolowanego ryzyka w obszarze finansowania lewarowanego. Będzie też zachęcać banki do przestrzegania oczekiwań nadzorczych określonych w rekomendacji EBC w sprawie transakcji lewarowanych.

Poszukiwanie najbardziej rentownych możliwości inwestycyjnych, któremu sprzyjają duża płynność w systemie i łagodne warunki finansowania, rodzi obawy, że zawyżone wyceny w kilku segmentach rynku mogą zwiększyć prawdopodobieństwo korekty wycen na rynkach długu lub akcji. Do korekty cen aktywów może się przyczynić nagła zmiana rentowności, spowodowana zmianą oczekiwań inwestorów co do inflacji i stóp procentowych. Banki muszą więc być przygotowane na takie korekty i być w stanie szybko dostosować swoje praktyki związane z zarządzaniem ryzykiem. Żeby zapewnić odpowiednie przygotowanie banków na wypadek takich szoków rynkowych, Nadzór Bankowy EBC zwiększy intensywność nadzoru w odniesieniu do ryzyk związanych z agresywną pogonią za rentownością. Mają temu służyć stałe zaangażowanie wspólnych zespołów nadzorczych, ukierunkowane przeglądy i kontrole na miejscu.

Priorytet 2: eliminowanie słabości strukturalnych przez skuteczne strategie cyfryzacji i wzmocnienie zarządzania wewnętrznego

Eliminowanie słabości strukturalnych w obszarze transformacji cyfrowej i zdolności organów zarządzających banków do sterowania strategicznego ma zasadnicze znaczenie dla zwiększenia odporności i trwałości modeli biznesowych banków.

Zmiany preferencji klientów oraz rosnąca konkurencja ze strony firm fintech i bigtech wywierają na bankach jeszcze większą presję, żeby przyśpieszyć wdrażanie technologii cyfrowych. Dodatkowo od czasu wielkiego kryzysu finansowego nadzorowane banki borykają się z niską rentownością, wynikającą ze strukturalnych słabości związanych z nadpodażą usług i nieefektywnością kosztową. Dzięki przyspieszeniu cyfrowej transformacji swoich modeli biznesowych banki mogą wzmocnić ich utrzymywalność i skorzystać z nowych sposobów generowania przychodów. Nadzorcy zintensyfikują swoje działania związane z oceną bankowych strategii cyfryzacji i dopilnują, żeby banki stosowały odpowiednie rozwiązania zwiększające ich odporność oraz utrzymywalność modeli biznesowych w długim okresie.

Nadzorcy nadal są zaniepokojeni długotrwałymi słabościami w zarządzaniu wewnętrznym i zarządzaniu ryzykiem w bankach. Mimo osiągnięcia pewnych postępów w ostatnich latach wiele nadzorowanych instytucji dalej wykazuje strukturalne niedociągnięcia dotyczące jednostek kontroli wewnętrznej, funkcjonowania organów zarządzających oraz możliwości w zakresie agregacji i przekazywania danych o ryzyku. Te słabości mogą niekorzystnie wpływać na procesy decyzyjne i zarządzanie ryzykiem, a to z kolei – budzić obawy co do skuteczności organów zarządzających banków i ich zdolności do sterowania strategicznego. Nadzorowane instytucje powinny szybko usunąć niedociągnięcia wskazane w ustaleniach nadzoru i zwiększyć skuteczność swoich organów zarządzających. W związku z tym Nadzór Bankowy EBC będzie prowadzić ukierunkowane inicjatywy mające sprawić, że banki skutecznie wyeliminują wykryte problemy dotyczące funkcjonowania i składu ich organów zarządzających, kładąc przy tym szczególny nacisk na dopasowanie całego składu organu i jego różnorodność.

Priorytet 3: przeciwdziałanie nowo pojawiającym się ryzykom

Panorama ryzyka stale się zmienia: zarówno w krótkim, jak i w dłuższym okresie pojawiają się nowe i narastające zagrożenia dla banków. Nadzorcy będą dążyć do tego, żeby banki aktywnie przeciwdziałały ryzykom klimatycznym i środowiskowym, nasilającemu się ryzyku kredytowemu kontrahenta wobec bardziej ryzykownych i mniej przejrzystych niebankowych instytucji finansowych oraz zagrożeniom dla odporności operacyjnej i informatycznej.

Oczekuje się, że skutki ryzyk klimatycznych i środowiskowych będą duże. Nadzorowane instytucje muszą więc podjąć działania w odpowiedzi na wyzwania wynikające z ryzyk związanych z materialnymi skutkami zmiany klimatu i przechodzeniem na gospodarkę niskoemisyjną^[39]. Dlatego jest bardzo ważne, żeby banki odpowiednio uwzględniły ryzyka klimatyczne i środowiskowe w swoich strategiach biznesowych oraz zasadach zarządzania wewnętrznego i zarządzania ryzykiem. W związku z tym Nadzór Bankowy EBC przeprowadzi przegląd tematyczny oceniający postępy banków w realizacji tego celu, a także klimatyczny test warunków skrajnych sprawdzający odporność banków i ich zdolność zarządzania ryzykiem w tym obszarze^[40]. Jako że banki poczyniły jedynie niewielkie postępy w zakresie dostosowania swoich praktyk informacyjnych do oczekiwań nadzorczych, nadzorcy będą nadal monitorować sytuację w tym zakresie^[41] oraz przestrzeganie przez banki przyszłych wymogów regulacyjnych.

Wzrosła skala usług na rynku kapitałowym świadczonych przez banki na rzecz bardziej ryzykownych i mniej przejrzystych niebankowych instytucji finansowych (np. funduszy hedgingowych i podmiotów typu „family office”) i ewentualne bankructwa takich instytucji mogą mieć istotne skutki. To uwidacznia ryzyka wynikające ze słabego zarządzania wewnętrznego i z niespełniających standardów praktyk zarządzania ryzykiem w tym obszarze. Nadzór Bankowy EBC przeprowadzi ukierunkowane przeglądy i kontrole na miejscu dotyczące zarządzania ryzykiem kredytowym kontrahenta w celu wykrycia wszelkich istotnych niedociągnięć. Szczególną uwagę poświęci działalności brokerskiej prowadzonej przez kilka instytucji mocno zaangażowanych w tę branżę. Wspólne zespoły nadzorcze skontrolują te kwestie w bankach i dopilnują, żeby na czas wdrożono skuteczne działania naprawcze.

Choć instytucje istotne przez cały czas pandemii wykazywały silną odporność operacyjną, od 2020 rośnie liczba cyberataków zgłaszanych do EBC^[42]. Ponieważ banki przyspieszyły wdrażanie strategii cyfrowych i są coraz bardziej zależne od technologii informatycznych, muszą mieć wyższą odporność na zagrożenia cybernetyczne. Ponadto ryzyko związane z outsourcingiem usług informatycznych w połączeniu z coraz większą zależnością od zewnętrznych dostawców takich usług budzi obawy, więc stanie się przedmiotem większej uwagi nadzorców. W tej sytuacji Nadzór Bankowy EBC będzie coraz mocniej kłaść nacisk na ocenę bankowych praktyk w tych obszarach i aktywnie zajmie się tymi instytucjami, które wykazują istotne niedociągnięcia.

Ramka 3
Działania w następstwie publikacji przewodnika EBC dotyczącego ryzyk klimatycznych i środowiskowych: przegląd samoocen i planów działania banków

W przewodniku dotyczącym ryzyk klimatycznych i środowiskowych, opublikowanym w listopadzie 2020, Nadzór Bankowy EBC przedstawił 13 oczekiwań nadzorczych co do tego, jak banki będące pod jego bezpośrednim nadzorem powinny uwzględniać ryzyka klimatyczne w swoich modelach biznesowych oraz praktykach w zakresie zarządzania wewnętrznego, zarządzania ryzykiem i ujawniania informacji. Po publikacji przewodnika EBC zwrócił się do banków o dokonanie samooceny pod kątem tych oczekiwań oraz przekazanie planów działań na rzecz dostosowania praktyk do treści przewodnika.

W listopadzie 2021 EBC opublikował raport na temat stanu zarządzania ryzykami klimatycznymi i środowiskowymi w sektorze bankowym, w którym przedstawił wyniki swojej nadzorczej oceny praktyk banków. Ocena objęła 112 instytucji pod bezpośrednim nadzorem EBC o łącznej wartości aktywów na poziomie 24 bln EUR. Była pierwszym w historii przeglądem europejskich banków pod kątem ich przygotowania do odpowiedniego zarządzania ryzykami klimatycznymi i środowiskowymi oraz ujawniania swojego narażenia na takie ryzyka.

W raporcie w przekrojowy sposób przedstawiono aktualne tendencje dotyczące przeciwdziałania tym ryzykom i ich ujawniania w sektorze bankowym strefy euro oraz wskazano niektóre dobre praktyki stosowane obecnie w zarządzaniu tymi ryzykami.

W ocenie nadzorczej stwierdzono, że choć instytucje poczyniły wstępne kroki, żeby uwzględnić ryzyka klimatyczne w swoich praktykach zarządzania ryzykiem, żadna z nich nie jest blisko spełnienia wszystkich oczekiwań nadzorczych (rysunek A). W ujęciu średnim 90% instytucji objętych oceną przestrzega jedynie części oczekiwań EBC lub nie przestrzega ich w ogóle. Wiele banków ma jednak świadomość, że ryzyka klimatyczne i środowiskowe będą mieć istotny wpływ na ich profil ryzyka w perspektywie następnych 3−5 lat, zwłaszcza jeśli chodzi o ryzyko kredytowe, ryzyko operacyjne i ryzyko związane z modelami biznesowymi.

Prawie wszystkie instytucje opracowały plany wdrożeniowe w celu poprawy swoich praktyk. EBC ocenił jakość tych planów, zwłaszcza ujęte w nich podejście do istniejących braków w praktykach instytucji. Jakość planów poszczególnych instytucji znacznie się różniła (rysunek A). Poza tym w kwestionariuszu niektóre banki przekazały krótkie informacje niepoparte dowodami, natomiast inne przedłożyły obszerne dokumenty projektowe ze szczegółowymi informacjami o wszystkich planowanych działaniach wraz z ich harmonogramem.

Rysunek A

Stan zarządzania ryzykami klimatycznymi i środowiskowymi w sektorze bankowym: zgodność praktyk instytucji z oczekiwaniami oraz adekwatność ich planów wdrażania ulepszonych praktyk

(oś „y”: poziom zgodności praktyk 112 instytucji z oczekiwaniami nadzorczymi określonymi w przewodniku EBC; oś „x”: poziom adekwatności planów wdrożeniowych mających na celu eliminację braków w praktykach 112 instytucji)

EBC przesłał wszystkim bankom indywidualne pisma z informacjami o wynikach i wezwał je do usunięcia niedociągnięć wykrytych podczas oceny nadzorczej. W niektórych przypadkach na instytucje może zostać nałożony wymóg jakościowy w ramach procesu SREP.

Kolejne kroki

EBC dostrzega, że wyzwania związane z uwzględnieniem ryzyk klimatycznych i środowiskowych w strategiach banków oraz zasadach zarządzania wewnętrznego i zarządzania ryzykiem stale się zmieniają. Dlatego chce kontynuować dialog z instytucjami na ten temat.

W 2021 Nadzór Bankowy EBC przeanalizował także ujawniane przez instytucje informacje na temat ryzyk klimatycznych i środowiskowych. Ustalenia z tej analizy zostaną opublikowane w raporcie, a indywidualne uwagi przekazano każdemu z banków.

EBC przeprowadzi również kompleksowy przegląd sprawdzający przygotowanie banków do zarządzania ryzykami klimatycznymi i środowiskowymi, obejmujący dogłębne analizy dotyczące uwzględnienia tych ryzyk w strategiach banków oraz ich zasadach zarządzania wewnętrznego i zarządzania ryzykiem. Ten przegląd odbędzie się w pierwszym półroczu 2022. Dodatkowo, w odniesieniu do ryzyk klimatycznych, Nadzór Bankowy EBC przeprowadzi nadzorczy test warunków skrajnych. Rezultaty tych czynności nadzorczych będą mieć charakter jakościowy. Ewentualne skutki dla banków będą pośrednie – mogą znaleźć odzwierciedlenie w punktacji SREP dotyczącej wymogów kapitałowych w ramach filaru II. Wyniki poszczególnych banków nie będą publikowane. Ponadto nowelizacja unijnych przepisów bankowych zaproponowana przez Komisję Europejską obejmuje wzmocnione przepisy wykonawcze dotyczące ryzyk środowiskowych, społecznych i związanych z zarządzaniem wewnętrznym. Te przepisy przewidują jednolite uwzględnienie ryzyk klimatycznych i środowiskowych w wytycznych EUNB dotyczących wspólnych procedur i metod stosowanych w ramach procesu SREP oraz nadzorczych testów warunków skrajnych. Na tej podstawie EBC będzie stopniowo włączać te ryzyka do metodyki SREP, co ostatecznie przełoży się na wymogi kapitałowe w ramach filaru II.

2 Postępowania w zakresie zezwoleń, egzekwowania przepisów i nakładania sankcji

2.1 Zezwolenia

2.1.1 Doroczna ocena istotności (w tym wszechstronne oceny) i identyfikacja instytucji mniej istotnych o wysokim wpływie

2.1.1.1 Doroczna ocena istotności

W listopadzie 2021, zgodnie z rozporządzeniem ramowym w sprawie SSM^[43], ukończono doroczną ocenę banków i grup bankowych według kryteriów istotności^[44]. Jej uzupełnieniem były doraźne oceny istotności (w wyniku których wydano 48 decyzji w sprawie istotności) przeprowadzone w związku z przekształceniami strukturalnymi w grupach bankowych.

W rezultacie na 30 listopada 2021 status istotnych miało 115 instytucji^[45], czyli tyle samo co po poprzedniej dorocznej ocenie istotności.

W 2021 w wyniku dorocznej oceny do listy istotnych nadzorowanych podmiotów dodano trzy instytucje: Banca Mediolanum S.p.A. i Finecobank S.p.A., obie z siedzibą we Włoszech, oraz oddział Danske Bank A/S zlokalizowany w Finlandii zaklasyfikowano jako podmioty istotne, ponieważ ich aktywa przekraczały 30 mld EUR. Od 1 stycznia 2022 te instytucje podlegają bezpośredniemu nadzorowi EBC. W odniesieniu do oddziału Danske Bank A/S zlokalizowanego w Finlandii EBC wykonuje uprawnienia właściwego organu przyjmującego państwa członkowskiego^[46].

Jednocześnie z listy podmiotów istotnych usunięto trzy instytucje:

• BFA Tenedora De Acciones S.A.U., była jednostka dominująca Bankia S.A., została usunięta z listy nadzorowanych instytucji, ponieważ jej jedyna jednostka zależna, Bankia S.A., została w drodze przejęcia połączona z CaixaBank S.A. ze skutkiem od 26 marca 2021;
• z listy nadzorowanych instytucji usunięto także Liberbank S.A., który został w drodze przejęcia połączony z Unicaja Banco S.A. ze skutkiem od 30 lipca 2021;
• C.R.H. – Caisse de Refinancement de l’Habitat zaklasyfikowano jako instytucję mniej istotną, ponieważ przez trzy lata kalendarzowe z rzędu nie spełniała ona żadnego z kryteriów istotności. Od 1 stycznia 2022 ta instytucja podlega bezpośredniemu nadzorowi Autorité de contrôle prudentiel et de résolution (francuskiego organu ds. nadzoru ostrożnościowego oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji).

Ponadto w strukturze grup zaszły następujące zmiany, które nie miały wpływu na liczbę istotnych nadzorowanych podmiotów:

• wskutek wewnątrzgrupowych fuzji Precision Capital S.A. przestała spełniać kryterium dotyczące istotnej działalności transgranicznej. W efekcie zmieniła się podstawa uznania tej instytucji za istotną – na kryterium dotyczące znaczenia dla gospodarki krajowej (Precision Capital S.A. spełnia odpowiednie progi od 31 grudnia 2020);
• w związku ze zmianami restrukturyzacyjnymi w ramach grupy z listy wycofano Piraeus Bank S.A. i Alpha Bank AE, które przekształciły się w finansowe jednostki holdingowe o nazwach, odpowiednio, Piraeus Financial Holdings S.A. i ALPHA SERVICES AND HOLDINGS S.A. (ponadto dwie nowe instytucje kredytowe: Piraeus Bank S.A. i ALPHA BANK S.A. zostały zatwierdzone jako jednostki zależne, odpowiednio, Piraeus Financial Holdings S.A. i ALPHA SERVICES AND HOLDINGS S.A.).

Lista nadzorowanych podmiotów jest często aktualizowana. Jej najnowsza wersja znajduje się na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu.

Tabela 2

Grupy bankowe i samodzielne banki o statusie istotnych i mniej istotnych podlegające europejskiemu nadzorowi bankowemu po dorocznej ocenie przeprowadzonej w 2021

2.1.1.2 Wszechstronna ocena

EBC ukończył w lipcu 2021 wszechstronną ocenę dwóch spółdzielczych grup bankowych z Włoch (Iccrea Banca S.p.A. – Instituto Centrale del Credito Cooperativo i Cassa Centrale Banca – Credito Cooperativo Italiano S.p.A.) oraz dwóch banków z państw bałtyckich (Luminor Bank AS z Estonii i Akcinė bendrovė Šiaulių bankas z Litwy).

Ponadto w sierpniu 2021 EBC rozpoczął wszechstronną ocenę trzech banków, które spełniają jedno z kryteriów, żeby podlegać jego bezpośredniemu nadzorowi: Addiko Bank AG z Austrii (istotna działalność transgraniczna), Agri Europe Cyprus Limited (jedna z trzech największych instytucji kredytowych w Słowenii) i Barclays Bank Ireland PLC z Irlandii (wielkość). Ta ocena ma zostać ukończona pod koniec pierwszego półrocza 2022.

2.1.1.3 Instytucje mniej istotne o wysokim wpływie

Ponieważ instytucji mniej istotnych jest bardzo dużo i różnią się one pod względem wielkości, złożoności i profilu ryzyka, europejski nadzór bankowy klasyfikuje je na podstawie ich wpływu na system finansowy i profilu ryzyka. Od 2022 kryteria dotyczące wpływu i kryteria związane z ryzykiem analizuje się osobno. Instytucje mniej istotne o wysokim wpływie wyodrębnia się raz w roku w każdym państwie uczestniczącym w europejskim nadzorze bankowym.

Instytucję mniej istotną uznaje się za instytucję o wysokim wpływie, jeżeli spełnia ona jedno z poniższych kryteriów.

• Wielkość
  Aktywa ogółem przekraczają 15 mld EUR.
• Znaczenie dla gospodarki
  Aktywa ogółem przewyższają 15% PKB danego państwa lub jest to „inna instytucja o znaczeniu systemowym” w rozumieniu dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRD).
• Instytucja potencjalnie istotna
  Instytucję mniej istotną uznaje się za „dużą instytucję” w rozumieniu rozporządzenia CRR II (instytucja spełnia jedno z kryteriów istotności, ale nie została zaklasyfikowana jako istotna).
• Działalność transgraniczna
  Instytucja mniej istotna ma przynajmniej jedną instytucję kredytową w co najmniej jednym innym uczestniczącym państwie.
• Model biznesowy
  Instytucja mniej istotna jest infrastrukturą rynku finansowego z licencją bankową, centralnym bankiem oszczędnościowym lub spółdzielczym lub centralną instytucją instytucjonalnego systemu ochrony.
• Zasada minimum na jurysdykcję
  Jeżeli na podstawie powyższych kryteriów w danej jurysdykcji mniej niż trzy instytucje zostaną zaklasyfikowane jako instytucje mniej istotne o wysokim wpływie, stosuje się zasadę minimum na jurysdykcję. Zgodnie z tą zasadą dopóki nie zostaną wyróżnione trzy instytucje mniej istotne o wysokim wpływie, wybiera się kolejne instytucje na podstawie kryterium wielkości.

Instytucja mniej istotna uznana za małą i niezłożoną w rozumieniu rozporządzenia CRR II nie może zostać zaklasyfikowana jako instytucja mniej istotna o wysokim wpływie, chyba że jest największą instytucją mniej istotną w jurysdykcji, w której wszystkie instytucje mniej istotne są małe i niezłożone.

2.1.1.4 Skutki wyróżniania instytucji mniej istotnych o wysokim wpływie

Jeśli instytucja mniej istotna została uznana za instytucję o wysokim wpływie, właściwe organy krajowe biorą to pod uwagę przy określaniu częstotliwości i szczegółowości działań nadzorczych, takich jak m.in. proces przeglądu i oceny nadzorczej oraz kontrole na miejscu. Ponadto, zgodnie z art. 97 i 98 rozporządzenia ramowego w sprawie SSM, właściwe organy krajowe mają obowiązek powiadamiać EBC o istotnych procedurach i decyzjach nadzorczych, które zamierzają wdrożyć wobec takich instytucji.

W poniższej tabeli przedstawiono listę mniej istotnych nadzorowanych podmiotów o wysokim wpływie według stanu na 2022, zatwierdzoną przez Radę ds. Nadzoru EBC. Dla przejrzystości klasyfikacji podano też kryterium, na podstawie którego danej instytucji przyznano status instytucji mniej istotnej o wysokim wpływie.

Tabela 3

Lista mniej istotnych nadzorowanych podmiotów o wysokim wpływie – 2022

BelgiaBułgariaNiemcyEstoniaIrlandiaGrecjaHiszpaniaFrancjaChorwacjaWłochyCyprŁotwaLitwaLuksemburgMaltaHolandiaAustriaPortugaliaSłoweniaSłowacjaFinlandia

2.1.2 Postępowania dotyczące zezwoleń

W 2021 Nadzór Bankowy EBC został powiadomiony o 651 postępowaniach w sprawie zezwoleń (tabela 4), z których 29 dotyczyło wniosków o licencję, 24 – cofnięcia licencji, 52 – wygaśnięcia zezwolenia, 111 – nabycia lub zwiększenia znacznego pakietu akcji, 404 – paszportowania, a 31 – zatwierdzenia finansowych spółek holdingowych. Odkąd w czerwcu 2021 weszły w życie nowe ramy regulacyjne dotyczące nadzoru nad firmami inwestycyjnymi, właściwe organy krajowe i EBC zajmują się także udzielaniem zezwoleń na prowadzenie działalności instytucji kredytowej firmom inwestycyjnym.

Tabela 4

Liczba zgłoszonych do EBC postępowań dotyczących zezwoleń

W 2021 sfinalizowano 200 decyzji w sprawie postępowań dotyczących zezwoleń^[47]. W przypadku 90 z nich projekt decyzji został złożony przez Radę ds. Nadzoru, a następnie zatwierdzony przez Radę Prezesów. Pozostałych 110 decyzji zatwierdzili członkowie wyższego kierownictwa w trybie delegacji uprawnień^[48]. Wspomniane 200 decyzji w sprawie postępowań dotyczących zezwoleń stanowi łącznie 8% wszystkich indywidualnych decyzji nadzorczych EBC wydanych w 2021.

W ramach dwóch postępowań w sprawie zezwoleń wydano negatywne decyzje. Ponadto 7 wniosków o licencję i 8 powiadomień o nabyciu lub zwiększeniu znacznego pakietu akcji wycofano przed sfinalizowaniem decyzji ze względu na negatywną ocenę.

W porównaniu z 2020 liczba postępowań w sprawie zezwoleń, o których powiadomiono Nadzór Bankowy EBC, pozostała w 2021 zasadniczo bez zmian, biorąc pod uwagę wnioski złożone w związku z nowymi ramami regulacyjnymi w sprawie zatwierdzania finansowych spółek holdingowych (o działalności mieszanej).

2.1.2.1 Wspólne procedury

W 2021 liczba zgłoszonych do EBC wspólnych procedur dotyczących udzielenia licencji, znacznych pakietów akcji i cofnięcia zezwolenia była zasadniczo podobna jak w poprzednim roku.

Nadzór Bankowy EBC ocenił bardzo dużo transakcji związanych ze znacznymi pakietami akcji. W niektórych przypadkach wnioskodawcy zdecydowali się wycofać powiadomienie lub skorzystać z prawa do bycia wysłuchanym, ze względu na zastrzeżenia zgłoszone przez nadzorców podczas wstępnej oceny lub wydanie przez EBC negatywnej decyzji. Zdarzało się też, że wnioskodawcy postanawiali wycofać wniosek z uwagi na długie utrzymywanie się niepewnej sytuacji makroekonomicznej lub na okoliczności danej sprawy. W kilku postępowaniach w sprawie znacznych pakietów akcji wynikających z wewnętrznych zmian reorganizacyjnych zastosowano uproszczoną procedurę oceny. Mimo zachodzących zmian organizacyjnych i dynamiki procesów konsolidacyjnych skala konsolidacji transgranicznej, tak samo jak w poprzednich latach, była niewielka.

W 2021 przeważająca większość postępowań w sprawie licencji dotyczyła ustanowienia nowych instytucji mniej istotnych. Podobnie jak w poprzednich latach głównym powodem występowania o nowe licencje bankowe było coraz powszechniejsze wykorzystywanie innowacyjnych technologii cyfrowych do świadczenia usług na rzecz klientów w UE (np. modele biznesowe fintech).

Odkąd w 2017 wprowadzono „specjalistyczną licencję bankową”, cały czas bardzo dużo wniosków o licencję napływało z Litwy. W związku z tym Lietuvos bankas i EBC w dalszym ciągu poddawały krytycznej ocenie modele biznesowe przedstawione przez wnioskodawców, co sprawiło, że znacznie wzrosła liczba wniosków wycofanych przez wnioskodawcę lub odrzuconych przez właściwy organ krajowy. Ponadto podczas wstępnej oceny zostały wycofane niektóre wnioski o licencję w Niemczech, związane z innowacyjnymi technologiami.

Postępowań w zakresie licencji dotyczących instytucji istotnych było niewiele. Wynikały one przede wszystkim z potrzeby rozszerzenia licencji bankowej w związku z planami podjęcia przez bank dodatkowych, regulowanych działań.

Postępowania w sprawie cofnięcia licencji wiązały się głównie z dobrowolnym zakończeniem działalności bądź fuzją lub innego rodzaju restrukturyzacją. Cztery instytucje mniej istotne zniknęły z rynku w wyniku przymusowych postępowań likwidacyjnych, w tym postępowań upadłościowych.

2.1.2.2 Postępowania paszportowe, firmy inwestycyjne i finansowe spółki holdingowe (o działalności mieszanej)

EBC i właściwe organy krajowe w 2021 zajmowały się 404 postępowaniami paszportowymi. Po raz pierwszy firmy inwestycyjne, które zaklasyfikowano jako instytucje kredytowe zgodnie ze zmienionym pakietem CRD/CRR, składały powiadomienia związane z paszportowaniem według nowych zasad.

EBC i właściwe organy krajowe kontynuowały także prace dotyczące zezwoleń dla firm inwestycyjnych. W czerwcu 2021 weszły w życie nowe ramy regulacyjne dotyczące nadzoru nad firmami inwestycyjnymi. Te zasady określają, w jakich przypadkach firmy inwestycyjne muszą występować o zezwolenie na prowadzenie działalności instytucji kredytowej. Zależy to od kryteriów zarówno jakościowych (wykonywana działalność), jak i ilościowych (wartość aktywów), w ujęciu jednostkowym lub na poziomie grupy. W 2021 i 2022 do firm inwestycyjnych, które spełniają kryteria dotyczące zezwolenia na prowadzenie działalności instytucji kredytowej, ma zastosowanie zasada praw nabytych. Oczekuje się, że wymogiem posiadania licencji bankowej będzie objętych ok. 20 instytucji. Do tej pory właściwe organy krajowe poinformowały EBC o 11 otrzymanych wnioskach.

Na mocy art. 21a dyrektywy CRD V wprowadzono nowy system nadzoru dla dominujących finansowych spółek holdingowych (o działalności mieszanej)^[49] należących do nadzorowanych grup. Po zatwierdzeniu te finansowe spółki holdingowe są odpowiedzialne za przestrzeganie wymogów ostrożnościowych na poziomie skonsolidowanym przez daną nadzorowaną grupę. W przypadku istotnych nadzorowanych grup EBC odpowiada za zatwierdzanie tych dominujących finansowych spółek holdingowych (o działalności mieszanej) lub zwalnianie ich z wymogu uzyskania zatwierdzenia. W 2021 EBC otrzymał 31 wniosków i wydał 23 decyzje (w odniesieniu do jednej nowo ustanowionej i 22 istniejących finansowych spółek holdingowych (o działalności mieszanej) należących do nadzorowanych grup). Dziewięć spółek zatwierdzono, a 14 zwolniono z wymogu uzyskania zatwierdzenia.

2.1.2.3 Portal IMAS

Portal IMAS to platforma internetowa służąca do komunikacji i wymiany informacji między nadzorcami a nadzorowanymi podmiotami i stronami trzecimi. Powstał w ramach strategii na rzecz cyfryzacji procesów nadzorczych w SSM i obejmuje cały cykl nadzorczy^[50].

Od stycznia 2021 znaczna część postępowań w sprawie oceny kompetencji i reputacji jest prowadzona za pomocą portalu IMAS. W 2021 do portalu włączono powiadomienia w ramach paszportowania oraz procesy dotyczące nabycia lub zwiększenia znacznego pakietu akcji. W 2022 zostaną dodane procesy odnoszące się do wniosków o licencję, dobrowolnej rezygnacji z zezwoleń i zatwierdzania finansowych spółek holdingowych. W związku z tym liczba wniosków i transakcji zgłaszanych przez portal IMAS stale rośnie.

2.2 Postępowania w sprawie oceny kompetencji i reputacji

W 2021 Nadzorowi Bankowemu EBC zgłoszono łącznie 2627 postępowań w sprawie oceny kompetencji i reputacji^[51] (indywidualnych ocen członków zarządów i rad nadzorczych, osób pełniących najważniejsze funkcje^[52] i dyrektorów oddziałów z państw trzecich) (tabela 5).

Tabela 5

Zgłoszone do EBC postępowania w sprawie oceny kompetencji i reputacji

Około 67% wniosków o ocenę kompetencji i reputacji zgłoszonych w 2021 dotyczyło członków rad nadzorczych. Pozostałe 33% odnosiło się do: członków zarządów (ok. 28%), osób pełniących najważniejsze funkcje (4%) i dyrektorów oddziałów z państw trzecich (1%).

Postępowania w sprawie oceny kompetencji i reputacji ukończone w 2021 trwały średnio 3,7 miesiąca, czyli krócej niż maksymalny okres wyznaczony w pkt 179 wspólnych wytycznych ESMA i EUNB w sprawie oceny odpowiedniości członków organu zarządzającego i osób pełniących najważniejsze funkcje, wynoszący 4 miesiące.

2.2.1 Oceny kompetencji i reputacji

Ze względu na przyjęcie przez EBC bardziej rygorystycznego i ingerencyjnego podejścia do oceny kompetencji i reputacji – w dążeniu do wzmocnienia zarządzania wewnętrznego w nadzorowanych bankach – w przypadku 58% ocenionych członków organów zarządzających EBC miał zastrzeżenia związane z co najmniej jednym kryterium kompetencji i reputacji. W porównaniu z 2020 jest to o 8% więcej. Problemy najczęściej dotyczyły doświadczenia, konfliktów interesów i dyspozycyjności. W odniesieniu do wyrażonych zastrzeżeń EBC określił następnie warunki, zobowiązania i zalecenia dla odnośnych instytucji istotnych.

Podczas oceny kompetencji i reputacji EBC współpracuje z właściwymi organami krajowymi i bezpośrednio z nadzorowanymi podmiotami. W przypadku wątpliwości lub zastrzeżeń co do odpowiedniości kandydata wniosek o ocenę kompetencji i reputacji jest często wycofywany. Dialog nadzorczy z bankami sprawia, że nie dochodzi do wydania przez EBC negatywnych decyzji w sprawie kompetencji i reputacji. W 2021 wycofano w ten sposób 52 wnioski, czyli o 30 więcej niż w 2020.

W 2021 EBC przeprowadził także 17 ponownych ocen członków organów zarządzających instytucji kredytowych. Spośród tych ocen 5 było związanych z ramami przeciwdziałania praniu pieniędzy, 4 – z postępowaniami karnymi, 2 – z postępowaniami cywilnymi, a 6 – z innymi kwestiami, jak np. bankructwo lub nadużycia finansowe.

Podczas oceny odpowiedniości członków organów zarządzających rozpatrywano także ważne informacje dotyczące prania pieniędzy i finansowania terroryzmu; w sumie dotyczyło to 36 wniosków.

EBC dąży do zwiększenia efektywności procesu oceny kompetencji i reputacji. W tym celu przede wszystkim bada możliwości wykorzystania nadzorczych technologii cyfrowych. Do zwiększania efektywności przyczynia się portal IMAS, za pomocą którego nadzorowane podmioty składają do EBC i właściwych organów krajowych wnioski o ocenę kompetencji i reputacji.

2.3 Zgłaszanie naruszeń, egzekwowanie przepisów, nakładanie sankcji i stosowanie innych środków o charakterze pieniężnym

2.3.1 Egzekwowanie przepisów i nakładanie sankcji

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie SSM i rozporządzeniem ramowym w sprawie SSM podział uprawnień między EBC a właściwymi organami krajowymi w zakresie egzekwowania przepisów i nakładania sankcji zależy od charakteru domniemanego naruszenia, osoby odpowiedzialnej i środków, które należy zastosować (zob. raport roczny EBC z działalności nadzorczej 2014). Zgodnie z obowiązującymi przepisami kary nałożone przez EBC w ramach wypełnianych przez niego zadań nadzorczych są ogłaszane na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Na tej stronie są także publikowane informacje o karach nałożonych przez właściwe organy krajowe na wniosek EBC.

W 2021 EBC prowadził 8 postępowań w sprawie sankcji, z których 4 toczyły się już w 2020 (tabela 6). W związku z tymi 8 postepowaniami EBC wydał 5 decyzji.

Tabela 6

Działania EBC w zakresie egzekwowania przepisów i nakładania sankcji w 2021

Siedem z 8 postępowań prowadzonych w 2021 odnosiło się do podejrzeń o naruszenie stosowanego bezpośrednio prawa UE (w tym rozporządzeń i decyzji EBC) przez 7 instytucji istotnych. Dwa z tych postępowań zakończono w 2021 dwoma decyzjami EBC o nałożeniu kar w łącznej kwocie 615 000 EUR na dwa nadzorowane podmioty należące do jednej grupy bankowej. Dwa postępowania związane z naruszeniem stosowanego bezpośrednio prawa UE zamknięto w 2021: jedno ze względu na zasadę proporcjonalności, a drugie z powodu niestwierdzenia zaniedbania. Na koniec 2021 toczyły się jeszcze 3 postępowania.

Ostatnie ze wspomnianych postępowań prowadzonych w 2021 dotyczyło domniemanego naruszenia przez instytucję mniej istotną przepisów krajowych wdrażających unijną dyrektywę i zakończyło się skierowaniem przez EBC wniosku o wszczęcie postępowania przez właściwe organy krajowe.

Na wykresie 18 przedstawiono zestawienie postępowań w zakresie egzekwowania przepisów i nakładania sankcji prowadzonych przez EBC w 2021 według natury domniemanego naruszenia.

Wykres 18

Postępowania w zakresie egzekwowania przepisów i nakładania sankcji w 2021

Po otrzymaniu wniosków EBC o wszczęcie postępowania i zbadaniu przedmiotowych spraw zgodnie z prawem krajowym właściwe organy krajowe w 2021 nałożyły dwie kary pieniężne na łączną kwotę 24,7 mln EUR.

Szczegółowe informacje, w tym obszerne statystyki dotyczące działań podjętych w 2021 w ramach europejskiego nadzoru bankowego przez EBC i właściwe organy krajowe w zakresie nakładania sankcji w związku z naruszeniami wymogów ostrożnościowych, zostaną przedstawione w specjalnym raporcie. Raport roczny o działaniach w zakresie nakładania sankcji w SSM w 2021 zostanie opublikowany na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu w drugim kwartale 2022.

2.3.2 Inne środki o charakterze pieniężnym

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie SSM Europejski Bank Centralny może także, wyłącznie na potrzeby realizacji swoich zadań nadzorczych, wykonywać uprawnienia przysługujące właściwym organom krajowym na podstawie stosownych przepisów krajowych.

W tym kontekście EBC w 2021 nałożył na dwa istotne nadzorowane podmioty środki administracyjne, które zgodnie z krajowymi przepisami wdrażającymi dyrektywę CRD leżą w gestii właściwych organów krajowych. Nałożone krajowe środki administracyjne nie miały charakteru sankcji i polegały na zapłacie odsetek na łączną kwotę ok. 21,5 mln EUR, w związku z naruszeniem wymogów dotyczących limitów dużych ekspozycji. Nadzorowane podmioty odwołały się od decyzji EBC do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

2.3.3 Zgłaszanie naruszeń

Zgodnie z art. 23 rozporządzenia w sprawie SSM Europejski Bank Centralny ma obowiązek stworzyć skuteczne mechanizmy, żeby umożliwić wszystkim obywatelom informowanie o przypadkach naruszenia określonych przepisów prawa UE (ang. whistleblowing). Dlatego uruchomił mechanizm zgłaszania naruszeń obejmujący specjalny portal internetowy, na który można wejść ze strony internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu.

Zgłoszenia dokonywane za pomocą tego portalu i innymi kanałami (np. mejlem lub listownie) mają zagwarantowaną pełną anonimowość. Podczas wykonywania swoich zadań nadzorczych EBC bierze pod uwagę wszystkie dostępne informacje.

W 2021 EBC otrzymał 152 zgłoszenia od demaskatorów, o 27% mniej niż w poprzednim roku. Spośród nich 78 dotyczyło domniemanego naruszenia przepisów UE, z czego 72 wchodziły w zakres kompetencji nadzorczych EBC, a 6 – właściwych organów krajowych. Pozostałe zgłoszenia odnosiły się przede wszystkim do domniemanych naruszeń niezwiązanych z wymogami ostrożnościowymi (np. ochrony konsumentów), więc nie wchodziły w zakres mechanizmu zgłaszania naruszeń.

Najwięcej zgłoszonych spraw dotyczyło zarządzania wewnętrznego (72%) oraz niewłaściwego obliczenia funduszy własnych i wymogów kapitałowych (8%). Pełne zestawienie przedstawiono na wykresie 19. Sprawy związane z zarządzaniem wewnętrznym odnosiły się głównie do zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej, funkcji organu zarządzającego, wymogów w zakresie kompetencji i reputacji oraz struktury organizacyjnej^[57].

Wykres 19

Naruszenia zgłoszone poprzez mechanizm dla demaskatorów

(proc.)

O informacjach otrzymanych poprzez mechanizm dla demaskatorów powiadamiano odpowiednie wspólne zespoły nadzorcze. EBC należycie rozpatrywał te informacje i podejmował na ich podstawie odpowiednie działania następcze w ramach swoich zadań nadzorczych. Główne działania przeprowadzone w 2021 w następstwie zgłoszeń o naruszeniu określonych przepisów UE objęły:

• wewnętrzną ocenę na podstawie istniejącej dokumentacji (43%)
• wystąpienie do nadzorowanego podmiotu o dostarczenie dokumentów lub wyjaśnień (27%)
• wystąpienie o przeprowadzenie audytu wewnętrznego lub kontroli na miejscu (19%).

3 Wkład w zarządzanie kryzysowe

3.1 Stosunki z Jednolitą Radą ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji

W 2021 Nadzór Bankowy EBC i Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) w dalszym ciągu prowadziły ścisłą współpracę na wszystkich szczeblach. Rada ds. Nadzoru EBC zapraszała przewodniczącą SRB w charakterze obserwatora na swoje posiedzenia, kiedy omawiano sprawy istotne z punktu widzenia obowiązków SRB. Podobnie przedstawiciel EBC uczestniczył jako obserwator we wszystkich sesjach wykonawczych i plenarnych SRB. Ponadto oboje przewodniczący oraz kierownictwo wyższego i średniego szczebla EBC i SRB regularnie kontaktowali się w sprawach wspólnego zainteresowania, takich jak proces przeglądu i oceny nadzorczej (SREP), plany restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz strategiczne działania związane z zarządzaniem kryzysowym. Wreszcie, zgodnie z obowiązującym protokołem ustaleń między SRB a EBC, obie organizacje udostępniały sobie nawzajem obszerny zbiór posiadanych istotnych danych i informacji. To przyczyniło się do zmniejszenia obciążenia sprawozdawczego banków.

EBC i SRB wymieniały również poglądy na temat potencjalnych ulepszeń strategicznych ram zarządzania kryzysowego. Do omawianych zagadnień należały np. instrumentarium właściwych organów oraz wykorzystanie funduszy zewnętrznych w procesie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Dzięki regularnym kontaktom z SRB Europejski Bank Centralny mógł także wzbogacić swój wkład w ukierunkowane konsultacje Komisji Europejskiej dotyczące przeglądu ram zarządzania kryzysowego banków i gwarantowania depozytów^[58].

Podobnie jak w przeszłości, EBC uczestniczył również w prowadzonych przez SRB symulacjach kryzysu. Miały one na celu przetestowanie procedur i współpracy międzynarodowej, a także lepsze wzajemne zrozumienie procesów decyzyjnych i operacyjnych wszystkich organów w ramach kolegiów ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

Dodatkowo organizowano wspólne szkolenia z różnych zagadnień, np. planowania działań naprawczych, metodyki SREP oraz zrewidowanych zasad SRB dotyczących minimalnego wymogu w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowanych (MREL). Celem było zacieśnienie współpracy między organami i wypracowanie wspólnego stanowiska w odniesieniu do różnych aspektów ich działalności.

Ponadto ważną częścią współpracy między tymi dwiema organizacjami w dalszym ciągu były regularne kontakty między wspólnymi zespołami nadzorczymi EBC a wewnętrznymi zespołami SRB ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Należy tu wspomnieć ścisłą współpracę dotyczącą instytucji objętych schematem zarządzania kryzysowego EBC, czyli instytucji, których sytuacja finansowa się pogarsza, oraz udział SRB w pracach odpowiednich zespołów zarządzania kryzysowego, w celu zapewnienia pełnej koordynacji nadzorców i organów restrukturyzacyjno-likwidacyjnych w sytuacjach kryzysowych.

Zgodnie z ramami regulacyjnymi skonsultowano z SRB plany naprawcze przedłożone Nadzorowi Bankowemu EBC przez instytucje istotne. Uwagi SRB uwzględniono przy ocenie tych planów i przygotowywaniu opinii dla nadzorowanych podmiotów. Te uwagi dotyczyły m.in. wykonalności wariantów naprawy oraz kalibracji progów dla wskaźników naprawy odnoszących się do wymogu MREL.

Ponadto, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji^[59], SRB zasięgała opinii Nadzoru Bankowego EBC w sprawie projektów planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Podobnie jak w przeszłości, te konsultacje objęły m.in. określenie wymogu MREL oraz ocenę możliwości przeprowadzenia restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Tak jak w poprzednich latach, SRB skonsultowała z Nadzorem Bankowym EBC także kwestię obliczania składek ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Opinia EBC koncentrowała się na uwagach z punktu widzenia nadzoru i zdolności kontynuacji działania.

3.2 Zarządzanie kryzysowe w odniesieniu do instytucji mniej istotnych

W przypadku instytucji mniej istotnych zarządzanie sytuacją kryzysową wymaga bliskiej współpracy między właściwym organem krajowym a EBC. Chociaż to organ krajowy odpowiada bezpośrednio za działania nadzorcze w odniesieniu do instytucji mniej istotnych, potrzeba nasilenia współpracy i wymiany informacji pojawia się, kiedy dana instytucja zbliża się do punktu utraty rentowności. Wówczas EBC, jako organ odpowiedzialny za wspólne procedury, i właściwy organ krajowy kontaktują się ze sobą w kwestii ewentualnego cofnięcia licencji.

W 2021 EBC i właściwe organy krajowe ściśle współpracowały i wymieniały informacje w sprawie szeregu instytucji mniej istotnych, których sytuację finansową uznano za pogarszającą się lub kryzysową. Właściwe organy krajowe powiadomiły EBC o 7 nowych przypadkach pogorszenia się sytuacji finansowej instytucji mniej istotnych. Ponadto EBC i właściwe organy krajowe kontynuowały ścisłą współpracę i wymianę informacji w odniesieniu do 29 aktualnych przypadków pogorszenia się sytuacji finansowej. Piętnaście przypadków wymagało nasilonej współpracy między EBC a właściwymi organami krajowymi, przy czym 7 – utworzenia specjalnych grup kontaktowych ds. zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Podobnie jak w poprzednich latach, te grupy czuwały nad tym, żeby działania i decyzje nadzorcze były podejmowane szybko i w sposób skoordynowany.

W 2021 właściwe organy krajowe powiadomiły również EBC o 12 przypadkach związanych z cofnięciem zezwolenia dla instytucji mniej istotnych. Dwa z tych przypadków dotyczyły fuzji lub połączenia, 3 – likwidacji, a 7 wiązało się z dobrowolną rezygnacją. W odniesieniu do 4 z tych 12 przypadków EBC przyjął decyzję w sprawie cofnięcia licencji, podczas gdy pozostałe 8 spraw jest nadal rozpatrywane.

Głównymi przyczynami pogorszenia się sytuacji finansowej instytucji mniej istotnych w 2021 były nieskuteczne modele biznesowe, stale niska rentowność prowadząca do problemów z wypłacalnością oraz braki w systemach zarządzania wewnętrznego (w tym niewystarczające mechanizmy zapobiegania praniu pieniędzy). Dodatkowym czynnikiem pogorszenia się sytuacji finansowej stały się oszustwa księgowe.

4 Współpraca transgraniczna

4.1 Współpraca europejska i międzynarodowa

4.1.1 EBC i kolegia organów nadzoru bankowego

EBC pełni funkcję organu sprawującego nadzór skonsolidowany wobec europejskich grup bankowych, które mają siedzibę w państwie uczestniczącym w jednolitym mechanizmie nadzorczym (SSM). Dzięki temu EBC prowadzi kompleksowy i spójny nadzór na równych warunkach dla wszystkich podmiotów (spółek zależnych i oddziałów) grupy bankowej, nawet jeśli znajdują się one w państwie członkowskim UE nieuczestniczącym w SSM lub państwie spoza Europy.

Do zadań EBC należy utrzymywanie regularnych kontaktów ze wszystkimi stosownymi organami nadzoru bankowego i niebankowego. EBC realizuje to zadanie przez ustanawianie kolegiów organów nadzoru. Jeśli grupa bankowa ma siedzibę poza unią bankową, a EBC sprawuje nadzór nad co najmniej jednym z globalnych podmiotów zależnych lub oddziałów tej grupy znajdującym się w państwie członkowskim uczestniczącym w SSM, EBC przestrzega ustaleń dotyczących współpracy z organami danego państwa spoza UE. W większości przypadków organ nadzoru skonsolidowanego prowadzi współpracę międzynarodową w ramach kolegiów organów nadzoru, jednak harmonogramy i procesy decyzyjne poszczególnych organów mogą się różnić w zależności od miejscowych wymogów i zasad poufności informacji.

W wykonywaniu obowiązków związanych ze współpracą zgodnie z europejskimi rozporządzeniami i dyrektywami wspólne zespoły nadzorcze na bieżąco wspiera (np. przez opracowywanie schematów struktury grup, wymianę informacji o najważniejszych wskaźnikach finansowych z właściwymi organami oraz program oceny nadzorczej dotyczący kolegiów) międzydziałowy zespół złożony z przedstawicieli trzech pionów dyrekcji generalnych. Ten zespół dąży także do zapewnienia harmonizacji i promuje najlepsze praktyki nadzorcze w zakresie współpracy międzynarodowej.

W 2021 zespół uczestniczył w przeglądzie 13 pisemnych umów o współpracy dotyczących kolegiów organów nadzoru. Celem tego przeglądu było uwzględnienie faktu, że po brexicie Prudential Regulation Authority (brytyjski organ nadzoru ostrożnościowego) ma status organu państwa trzeciego.

4.1.2 Zacieśnianie współpracy z organami państw trzecich

EBC stale monitoruje sytuację w zakresie bankowości transgranicznej i ocenia, czy konieczne są porozumienia o zacieśnionej współpracy z organami nadzoru ostrożnościowego z państw trzecich. Takie porozumienia mogą mieć formę protokołów ustaleń, kolegiów organów nadzoru lub indywidualnych porozumień. W 2021 EBC zawarł dodatkowe protokoły ustaleń z New York State Department of Financial Services (departamentem usług finansowych stanu Nowy Jork, NYDFS) oraz Australian Prudential Regulation Authority (australijskim organem nadzoru ostrożnościowego, APRA). Te porozumienia mają istotne znaczenie ze względu na znaczne transgraniczne powiązania między sektorami bankowymi objętymi europejskim nadzorem a sektorami bankowymi stanu Nowy Jork i Australii.

Oba protokoły ustaleń przewidują współpracę między organami w celu realizacji odpowiednich zadań nadzorczych w odniesieniu do transgranicznych instytucji kredytowych. Współpraca na podstawie tych protokołów ma być prowadzona z zachowaniem najwyższej staranności i może zostać zainicjowana, stosownie do przypadku, na wniosek jednego z organów lub z własnej inicjatywy. Obejmuje wszelkiego rodzaju informacje, które mogą pomóc organom we wspieraniu bezpieczeństwa i dobrej kondycji nadzorowanych podmiotów.

4.1.3 Zacieśnianie współpracy z organami nadzoru nad rynkami papierów wartościowych

16 sierpnia 2021 EBC i U.S. Securities and Exchange Commission (amerykańska komisja papierów wartościowych i giełd, SEC) podpisały protokół ustaleń, żeby przygotować się do rejestracji instytucji istotnych jako dealerów swapów opartych na papierach wartościowych lub istotnych podmiotów transakcji swapowych opartych na papierach wartościowych w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z amerykańskimi przepisami dealerzy swapów opartych na papierach wartościowych i istotne podmioty transakcji swapowych opartych na papierach wartościowych, którzy nie mają siedziby w USA, a prowadzą tam działalność na znaczną skalę, musieli się zarejestrować w SEC, odpowiednio, do 1 listopada 2021 i 1 grudnia 2021. SEC może uznać, że takie podmioty spełniają określone amerykańskie wymogi, jeśli przestrzegają porównywalnych wymogów unijnych lub krajowych. Żeby to było możliwe, SEC i odpowiednie organy nadzoru ostrożnościowego i rynkowego muszą podpisać umowy o współpracy.

Na podstawie zawartego protokołu ustaleń EBC i SEC będą prowadzić komunikację i wymianę informacji na temat działalności nadzorowanych przez EBC podmiotów na amerykańskim rynku swapów opartych na papierach wartościowych. Dzięki tej współpracy zainteresowane podmioty objęte SSM będą mogły ograniczyć do minimum dublowanie działań związanych z przestrzeganiem przepisów i skupiać się dalej na spełnianiu wymogów UE, co zapewni im zgodność także z wymogami USA.

Na poziomie UE w 2021 EBC podpisał protokół ustaleń z Autorité des Marchés Financiers (francuskim organem nadzoru nad rynkami instrumentów finansowych, AMF).

4.1.4 Publikacja protokołów ustaleń dotyczących nadzoru

W maju 2020 EBC zatwierdził zasady publikacji dotychczasowych i przyszłych protokołów ustaleń zawartych przez EBC jako organ nadzoru bankowego. Publikacja tych protokołów wymaga zgody umawiających się stron i może podlegać ograniczeniom wynikającym z obowiązujących przepisów w zakresie dostępu do informacji poufnych. 19 lutego i 30 kwietnia 2021 EBC zamieścił na swojej stronie internetowej 18 protokołów ustaleń, które zawarł od 2014 jako organ nadzoru bankowego. Były wśród nich porozumienia z organami nadzoru bankowego i rynkowego z państw trzecich, w tym protokół ustaleń podpisany w 2019 z Bank of England / Prudential Regulation Authority w związku z brexitem. Ponadto w drugiej połowie roku EBC opublikował trzy kolejne protokoły ustaleń, które zawarł ostatnio z SEC, NYDFS i AMF.

4.1.5 Bliska współpraca w ramach SSM

W 2021 współpraca z Bułgarią i Chorwacją – od października 2020 dwoma nowymi członkami unii bankowej – przebiegała bardzo sprawnie. Hrvatska narodna banka i Българска народна банка (Narodowy Bank Bułgarii) zostały włączone do struktury SSM, a ich przedstawiciele mieli wkład w procesy decyzyjne Rady ds. Nadzoru. Dzięki temu działania nadzorcze EBC były prowadzone płynnie w całej unii bankowej. Pracownicy właściwych organów krajowych obu państw byli ściśle zaangażowani w bieżący nadzór, nie tylko nad spółkami zależnymi europejskich banków działającymi w Bułgarii i Chorwacji, lecz także nad ich podmiotami dominującymi i odpowiednimi grupami bankowymi. EBC objął także nadzorem zwierzchnim bułgarskie i chorwackie instytucje mniej istotne, żeby zapewnić spójne stosowanie wysokich standardów nadzorczych wobec takich podmiotów w obu krajach. Przez cały rok prowadzono seminaria i warsztaty w celu wspierania współpracy. Taki wspólny nadzór ma zasadnicze znaczenie dla dalszej integracji sektora bankowego.

4.1.6 Programy oceny sektora finansowego przez MFW

Programy oceny sektora finansowego (FSAP) prowadzone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) to kompleksowe i dogłębne oceny sektora finansowego danego kraju.

W 2018 program FSAP dla strefy euro dotyczył architektury nadzoru bankowego oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w strefie euro. Nadzór Bankowy EBC wdrożył już wiele zaleceń MFW do swoich praktyk nadzorczych. Równolegle współprawodawcy UE prowadzili i obecnie kontynuują analizę zaleceń wymagających wprowadzenia zmian do prawa unijnego.

W 2021 MFW uruchomił krajowe programy FSAP dla Niemiec, Irlandii i Finlandii. Te programy obejmują ocenę kwestii niezwiązanych z bankowością, takich jak krajowe przepisy ubezpieczeniowe i makroostrożnościowe, oraz całościową ocenę zagadnień bankowych, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które wchodzą w zakres kompetencji krajowych organów nadzorujących instytucje mniej istotne, oraz związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Ponadto MFW w 2021 ukończył regularny przegląd programów FSAP. W wyniku tego przeglądu zaktualizowano wykaz jurysdykcji z sektorami finansowymi o znaczeniu systemowym objętych obowiązkową oceną okresową.

Udział EBC w krajowych konsultacjach MFW prowadzonych na podstawie artykułu IV w odniesieniu do krajów uczestniczących w europejskim nadzorze bankowym dotyczy kwestii mikro- i makroostrożnościowych, odpowiednio do zadań EBC w tych obszarach.

4.2 Wkład w prace nad europejskimi i międzynarodowymi ramami regulacyjnymi

4.2.1 Wkład w prace Rady Stabilności Finansowej

W 2021 Rada Stabilności Finansowej (FSB) nadal skupiała się na międzynarodowej współpracy w zakresie wyzwań spowodowanych pandemią koronawirusa (COVID‑19) oraz utrzymania stabilności finansowej.

Jako członek FSB Nadzór Bankowy EBC aktywnie uczestniczył w sformułowaniu – w specjalnym raporcie – pierwszych wniosków wypływających z pandemii COVID‑19 w odniesieniu do stabilności finansowej.

EBC miał także wkład w prace nad szerszymi zagadnieniami w obszarze zainteresowania FSB, do których należały: (a) coroczna identyfikacja globalnych banków o znaczeniu systemowym, w porozumieniu z Bazylejskim Komitetem Nadzoru Bankowego, w tym planowa analiza skutków zmian związanych z unią bankową dla metodyki oceny takich banków, (b) ukończenie raportu na temat zgłaszania naruszeń bezpieczeństwa cybernetycznego, (c) koordynacja planu działania dotyczącego zapobiegania ryzykom finansowym związanym ze zmianą klimatu oraz (d) przygotowanie projektów uregulowań na rzecz wzmocnienia odporności funduszy rynku pieniężnego. W tym zakresie Nadzór Bankowy EBC uczestniczył w posiedzeniach plenum FSB oraz jej stałego komitetu ds. implementacji standardów i stałego komitetu ds. współpracy nadzorczej i regulacyjnej. Brał również udział w pracach grupy sterującej ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz regionalnej grupy konsultacyjnej FSB dla Europy.

Nadzór Bankowy EBC będzie nadal wnosić wkład do programu prac FSB w różnych obszarach, do których należą: współpraca międzynarodowa, koordynacja reakcji na pandemię COVID‑19, dalsze działania związane z innowacjami cyfrowymi oraz zapobieganie ryzykom finansowym wynikającym ze zmiany klimatu.

4.2.2 Wkład w proces bazylejski

W 2021 grupa prezesów banków centralnych i szefów organów nadzoru – organ nadzorczy Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego (BCBS) – zatwierdziła priorytety strategiczne i program prac BCBS na lata 2021 i 2022. Za sprawy bardzo ważne uznano wdrożenie i ocenę wcześniej uzgodnionych reform, monitorowanie i ocenianie pojawiających się ryzyk i źródeł podatności na zagrożenia (takich jak cyfryzacja i ryzyka finansowe wynikające ze zmiany klimatu) oraz rozwój współpracy nadzorczej. EBC aktywnie uczestniczył w tych działaniach.

W tym kontekście EBC współprzewodniczy grupie zadaniowej BCBS ds. ryzyk finansowych związanych z klimatem oraz grupie BCBS ds. polityki i standardów, która zajmuje się opracowywaniem i wdrażaniem wspólnych standardów ostrożnościowych.

Ponadto BCBS rozpoczął prace nad przeglądem metodyki oceny globalnych banków o znaczeniu systemowym. Nadzór Bankowy EBC miał aktywny wkład w decyzję Komitetu o przeprowadzeniu analizy skutków zmian związanych z unią bankową dla tej metodyki (ze szczególnym uwzględnieniem sposobu traktowania ekspozycji transgranicznych w obrębie unii bankowej).

Nadzór Bankowy EBC uczestniczył także w innych regularnych debatach na temat polityki, podczas których dzielił się fachową wiedzą w grupach roboczych Komitetu Bazylejskiego, współpracował z jego członkami w UE i na całym świecie oraz pomagał w przeprowadzaniu analiz wpływu. Do prowadzonych działań należały: (a) ocena i opracowanie potencjalnych środków zapobiegania ryzykom finansowym wynikającym ze zmiany klimatu dla światowego systemu bankowego, (b) publikacja zasad odporności operacyjnej, których celem jest zwiększenie zdolności banków do przetrwania dotkliwych szoków, dostosowania się do nich i wyjścia z takich sytuacji, oraz (c) konsultacje publiczne na temat wstępnych propozycji dotyczących ostrożnościowego traktowania ekspozycji banków na kryptoaktywa.

4.2.3 Wkład w prace EUNB

W 2021 Nadzór Bankowy EBC kontynuował ścisłą współpracę z Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego (EUNB) w upowszechnianiu spójnego podejścia do nadzoru w całym europejskim sektorze bankowym, we wspieraniu bezpieczeństwa i dobrej kondycji instytucji kredytowych, a także w zwiększaniu stabilności systemu finansowego. Wśród wspólnych projektów był ogólnounijny test warunków skrajnych przeprowadzony przez EUNB w 2021. W odniesieniu do tego testu EBC odpowiadał za zapewnianie jakości. EUNB i EBC współdziałały także przy pracach następczych dotyczących kryzysu związanego z COVID‑19, opracowywaniu odpowiedzi na wniosek Komisji o wydanie opinii w sprawie finansów cyfrowych oraz raporcie EUNB dotyczącym nadzorczej niezależności właściwych organów. We wrześniu EBC i EUNB udostępniły również wspólne pismo, w którym potwierdziły istotne znaczenie pełnego, terminowego i dokładnego wdrożenia niewprowadzonych dotąd standardów Bazylei III.

Ponadto EBC miał wkład w ogólnounijną analizę przejrzystości przeprowadzoną przez EUNB w 2021: zadbał o terminowe przekazanie dokładnych danych nadzorczych dotyczących 99 instytucji istotnych, nad którymi sprawuje nadzór bezpośredni. Analiza dostarczyła uczestnikom rynku szczegółowych informacji o kondycji finansowej banków objętych europejskim nadzorem bankowym, w tym skutkach kryzysu związanego z COVID‑19.

EBC pomógł także EUNB w realizacji zadania – wynikającego z art. 430c rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych – polegającego na opracowaniu studium wykonalności dotyczącego integracji sprawozdawczości statystycznej, restrukturyzacyjno-likwidacyjnej i ostrożnościowej. W odnośnym raporcie opublikowanym 16 grudnia 2021 stwierdzono, że jednym z fundamentów i warunków wstępnych dla zmniejszenia obciążenia sprawozdawczego banków, poprawy jakości danych i umożliwienia dalszej integracji ram sprawozdawczości jest stworzenie wspólnego słownika danych dla wszystkich obszarów sprawozdawczości. Zalecono również powołanie wspólnego komitetu do kierowania procesem integracji, obejmującego instytucje europejskie, właściwe organy krajowe oraz – w odpowiednich przypadkach – podmioty z sektora bankowego. W tym kontekście współpraca EBC z EUNB i innymi zainteresowanymi podmiotami polegała na promowaniu wspólnego stanowiska i przedstawianiu konkretnych propozycji w odniesieniu do stworzenia semantycznie zintegrowanego słownika danych, mającego służyć zbieżności wymogów sprawozdawczych.

Jeśli chodzi o procedurę EUNB „przestrzegaj lub wyjaśnij”^[60], w 2021 Nadzór Bankowy EBC poinformował EUNB o stanie przestrzegania 23 zbiorów wytycznych, co udokumentowano na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Nadzór Bankowy EBC dąży do przestrzegania wszystkich stosownych wytycznych wydanych przez EUNB lub Wspólny Komitet Europejskich Urzędów Nadzoru (ESA).

5 Struktura organizacyjna Nadzoru Bankowego EBC

5.1 Rozliczanie się z odpowiedzialności

Raport roczny jest dla Nadzoru Bankowego EBC jedną z głównych form rozliczania się przed Parlamentem Europejskim i Radą Unii Europejskiej (Radą UE), czego wymaga rozporządzenie w sprawie SSM. Zgodnie z tym rozporządzeniem uprawnienia nadzorcze EBC są obwarowane stosownymi wymogami w zakresie przejrzystości i rozliczalności. EBC przywiązuje wielką wagę do utrzymywania i pełnego przestrzegania zasad odpowiedzialności demokratycznej, określonych szczegółowo w porozumieniu międzyinstytucjonalnym między Parlamentem Europejskim a EBC oraz protokole ustaleń między Radą UE a EBC.

W 2021 ze względu na pandemię koronawirusa (COVID‑19) wszystkie kontakty między Komisją Gospodarczą i Monetarną (ECON) Parlamentu Europejskiego a przewodniczącym Rady ds. Nadzoru odbywały się wirtualnie. Przewodniczący Rady ds. Nadzoru występował przed komisją ECON podczas wysłuchania publicznego 23 marca 2021, żeby przedstawić raport roczny EBC z działalności nadzorczej za rok 2020, oraz podczas dwóch zwyczajnych wysłuchań publicznych, które odbyły się 1 lipca i 1 października 2021. Omawiano przede wszystkim środki nadzorcze wprowadzone przez EBC w reakcji na pandemię COVID‑19. Debatowano także o wyzwaniach dla sektora bankowego, m.in. rentowności banków i utrzymywalności ich modeli biznesowych, zarządzaniu ryzykami klimatycznymi i skutkach cyfryzacji. Poruszano też tematy takie jak: wzmocnienie unii bankowej, z naciskiem na wdrożenie Bazylei III, a także kwestie dotyczące państw przyjmujących i państw pochodzenia, ramy zarządzania kryzysowego banków i gwarantowania depozytów oraz finansowanie lewarowane.

W 2021 przewodniczący Rady ds. Nadzoru odpowiedział na 8 pisemnych interpelacji posłów do Parlamentu Europejskiego, które dotyczyły nadzoru bankowego, oraz – w ramach obowiązków sprawozdawczych EBC wobec parlamentów narodowych – na 2 pisemne interpelacje posłów do parlamentów narodowych. Wszystkie odpowiedzi opublikowano. Dotyczyły one wielu różnych tematów, takich jak zarządzanie ryzykiem kredytowym, ryzyka informatyczne i cybernetyczne, kwestie związane z zarządzaniem wewnętrznym oraz nadzór ostrożnościowy nad instytucjonalnymi systemami ochrony.

Ponadto zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym EBC udostępniał Parlamentowi Europejskiemu protokoły posiedzeń Rady ds. Nadzoru.

Jeśli chodzi o relacje z Radą UE w 2021, przewodniczący Rady ds. Nadzoru dwukrotnie uczestniczył w wymianie poglądów z Eurogrupą: 21 maja i 4 października. Oba spotkania odbywały się wirtualnie. Przed rozmowami z Eurogrupą EBC opublikował podsumowanie swoich odpowiednich działań nadzorczych. Omawiano przede wszystkim środki nadzorcze EBC dotyczące ryzyka kredytowego i innych nowych ryzyk, np. wynikających z finansowania lewarowanego.

W 2021 EBC angażował się także w kontrole dotyczące nadzoru bankowego prowadzone przez Europejski Trybunał Obrachunkowy. Mianowicie, wraz z Komisją i Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego (EUNB), wniósł wkład w kontrolę unijnych zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy w sektorze bankowym. Tę kontrolę ukończono w czerwcu 2021. EBC pracuje teraz nad odpowiedzią na zalecenia dotyczące skuteczności unijnych ram przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w zakresie, w jakim należy to do jego kompetencji nadzorczych. Ponadto EBC współpracuje obecnie z Trybunałem i pomaga mu w kontroli skuteczności operacyjnej EBC w kontekście nadzoru nad zarządzaniem przez banki kredytami zagrożonymi.

Ponadto w protokole ustaleń podpisanym w 2019 przez EBC i Trybunał Obrachunkowy określono praktyczne zasady wymiany informacji między obiema instytucjami w kontekście działań następczych po kontrolach Nadzoru Bankowego EBC realizowanych przez Trybunał. EBC monitoruje stan realizacji skierowanych do niego zaleceń Trybunału, a sam Trybunał również prowadzi działania następcze w odniesieniu do wdrażania wcześniej wydanych zaleceń. W tym kontekście w czwartym kwartale 2021 Trybunał przeprowadził przegląd działań podjętych przez EBC w związku z ustaleniami i zaleceniami z pierwszego sprawozdania Trybunału na temat funkcjonowania europejskiego nadzoru bankowego i z drugiego sprawozdania dotyczącego zarządzania kryzysowego^[65].

5.2 Przejrzystość i komunikacja

Ze względu na trwającą pandemię COVID‑19 Nadzór Bankowy EBC w 2021 nadal bardzo często korzystał z kanałów i platform cyfrowych, żeby skutecznie i na czas podawać przejrzyste informacje. Z myślą o poprawie komunikacji z ogółem społeczeństwa EBC częściej publikuje materiały wizualne i używa prostego, zrozumiałego języka. Żeby przybliżyć kwestie związane z nadzorem i bankowością odbiorcom o różnym wykształceniu, doświadczeniu zawodowym i poziomie wiedzy, EBC wykorzystywał także wiele innych form przekazu, takich jak posty karuzelowe w mediach społecznościowych, nagrania wideo, podcasty i wpisy na blogu. Jednym z ważnych osiągnięć było uruchomienie zmodernizowanej strony EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Jej nowy wygląd jest zgodny z nowoczesnymi trendami w projektowaniu treści cyfrowych. Szczególny nacisk położono na sposób przedstawiania treści, materiały wizualne, zwiększenie czytelności i prezentowanie fachowych zagadnień w atrakcyjniejszy sposób.

Te innowacyjne narzędzia komunikacji pomogły także w nagłośnieniu najważniejszych wiadomości przekazywanych tradycyjnymi metodami, takimi jak przemówienia i wywiady. W 2021 przewodniczący i wiceprzewodniczący Rady ds. Nadzoru wygłosili 26 przemówień, a przedstawiciele EBC w tym organie – 12 przemówień. Wszyscy udzielili w sumie 18 wywiadów w mediach i opublikowali 6 wpisów na blogu i artykułów. Przewodniczący Rady ds. Nadzoru poprowadził także konferencję prasową dotyczącą wyników procesu przeglądu i oceny nadzorczej za 2020 i najnowszych zmian związanych z sytuacją epidemiczną. Nadzór Bankowy EBC opublikował 23 komunikaty prasowe i 44 inne dokumenty, w tym pisma do posłów do PE, rekomendacje dla banków i statystyki nadzorcze. Bieżące informacje i najnowsze doniesienia o aktualnych projektach i ustaleniach nadzorczych prezentowano także w Supervision Newsletter – cyfrowym kwartalniku subskrybowanym przez niemal 9 tys. osób.

W lipcu 2021 Nadzór Bankowy EBC ogłosił wyniki testu warunków skrajnych przeprowadzonego przez EUNB. W ramach tej publikacji EBC po raz pierwszy udostępnił ogólne dane dotyczące średniej wielkości banków, które nie weszły do próby EUNB. Ponadto EBC zaczął ujawniać protokoły ustaleń z organami krajowymi i międzynarodowymi. W 2021 opublikowano 21 takich porozumień o współpracy.

Nadzór Bankowy EBC przeprowadził także trzykrotnie konsultacje publiczne, w tym na temat zmian zasad dotyczących opcji i swobód uznania, a także nadzoru kompetencyjno-reputacyjnego. Forum Nadzoru Bankowego – sztandarowa konferencja organizowana przez EBC co dwa lata – odbyło się w 2021 w formie online. Przemówienia i debaty eksperckie dotyczyły ryzyka kredytowego i klimatycznego oraz unii bankowej.

W celu ułatwienia kontaktów między Nadzorem Bankowym EBC a profesjonalistami rynkowymi z całej branży, którzy zajmują się kwestiami związanymi z sektorem bankowym, EBC utworzył grupę Nadzoru Bankowego EBC ds. kontaktów z rynkiem (Banking Supervision Market Contact Group – BSMCG). Na jej czele stoi przewodniczący Rady ds. Nadzoru EBC. Pierwsze posiedzenie grupy odbyło się w lipcu 2021. Na jej forum omawiane są zmiany zachodzące w sektorze bankowym, trendy strukturalne i regulacyjne oraz wpływ działań Nadzoru Bankowego EBC. W ten sposób grupa gromadzi informacje o rynku, które pomagają EBC w analizie najważniejszych ryzyk i słabych punktów banków, a jednocześnie zapewnia specjalny kanał komunikacji z zainteresowanymi podmiotami rynkowymi z sektora bankowego. Nadzór Bankowy EBC dąży do tego, by skład grupy był zrównoważony. Stara się więc angażować wiele różnych instytucji i zainteresowanych podmiotów rynku bankowego. Planuje też, żeby z czasem członkostwo było przyznawane na zasadzie rotacji. Dokumenty dotyczące działalności grupy BSMCG, w tym porządki obrad, listy uczestników i podsumowania przeprowadzonych spotkań, będą regularnie udostępniane na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu.

W 2021 EBC odpowiedział na 1264 pytania od społeczeństwa związane z nadzorem bankowym. Dotyczyły one: ogólnych informacji o nadzorze, skarg na banki, domniemanych naruszeń unijnych przepisów, zezwoleń, klimatycznego testu warunków skrajnych oraz reakcji na kryzys związany z COVID‑19. W ramach zajęć wirtualnych wprowadzonych przez centrum dla zwiedzających EBC zorganizował 6 wirtualnych wykładów na temat nadzoru bankowego, w których uczestniczyło w sumie 176 osób. Ponadto dzięki wirtualnym wizytom 892 osoby zapoznały się z najważniejszymi zadaniami EBC i podstawowymi informacjami o europejskim nadzorze bankowym.

5.3 Ukończenie reorganizacji Nadzoru Bankowego EBC

Nowa struktura organizacyjna weszła w życie 1 października 2020. Żeby ułatwić jej wdrożenie, podjęto szereg działań związanych z zarządzaniem zmianą. Obejmowały one utworzenie grupy „ambasadorów zmian” oraz prace nad pozyskaniem pracowników mające na celu zapełnienie wszystkich wakatów w nowo utworzonej strukturze.

Grupa „ambasadorów zmian” składała się z ochotników ze wszystkich jednostek organizacyjnych i wszystkich szczebli Nadzoru Bankowego EBC. Byli oni zaangażowani w cztery różne obszary tematyczne.

1. Współpraca z właściwymi organami krajowymi – do celów należało usprawnienie tej współpracy, dzielenie się fachową wiedzą oraz zwiększenie przejrzystości w europejskim nadzorze bankowym. Do realizacji tych celów służyły specjalne seminaria (ang. brownbag seminar) skierowane do wszystkich pracowników europejskiego nadzoru bankowego, programy tymczasowej wymiany pracowników między EBC a niektórymi właściwymi organami krajowymi, a także wirtualne narzędzia współpracy na poziomie całego SSM oraz łatwiejszy dostęp w środowisku IT do narzędzi informatycznych SSM.
2. Jasny zakres odpowiedzialności i zadań – do celów należało dokonanie przeglądu wszystkich stałych grup roboczych, sieci i grup eksperckich w obrębie SSM, określenie docelowego modelu działania i zakresu zadań poszczególnych jednostek organizacyjnych, a także stworzenie funkcjonalnej listy kontaktów, żeby łatwiej było wyszukiwać ekspertów z danej dziedziny. W realizacji tych celów pomocna była internetowa platforma SSMnet, która umożliwia nadzorcom dzielenie się informacjami i wiedzą.
3. Procesy – do celów należało określenie najważniejszych etapów i ram czasowych dla wszystkich wewnętrznych procesów związanych z nadzorem bankowym oraz zapewnienie informacji na temat odpowiednich narzędzi i ekspertów zaangażowanych w te procesy. Te działania są obecnie realizowane za pomocą funkcji platformy SSMnet.
4. Współpraca między dyrekcjami generalnymi – do celów należało upowszechnianie informacji o pracach i osiągnięciach różnych jednostek organizacyjnych, usuwanie sztywnych struktur i wzmacnianie ducha zespołowego wśród pracowników wszystkich jednostek organizacyjnych. Żeby zrealizować te cele, korzystano ze środków takich jak specjalne prezentacje, interaktywne targi i wewnętrzne wizyty robocze.

Jednym z ważniejszych zadań związanych z reorganizacją było zapełnienie wszystkich wakatów w nowo utworzonej strukturze. W tym celu w 2021 zorganizowano szereg działań na rzecz pozyskania pracowników i kilka tur naboru w ramach mobilności pracowników, uruchomiono też program uproszczonych wewnętrznych wymian pracowników oraz zewnętrzne i wewnętrzne kampanie rekrutacyjne. Prace związane z zapełnieniem wakatów były dla jednostek organizacyjnych Nadzoru Bankowego EBC okazją nie tylko do pozyskania pracowników z odpowiednimi umiejętnościami, lecz także do realizacji celów dotyczących równowagi płci, określonych w strategii EBC w tym zakresie^[66].

Wykres 20

Liczba mianowań według typu stanowiska

(od 1 stycznia do 9 grudnia 2021)

5.4 Integracja SSM

W 2021 prowadzono dalsze działania na rzecz wzmocnienia integracji w europejskim nadzorze bankowym. Miały one formę dwóch inicjatyw: programu wymiany pracowników SSM między EBC a krajowymi organami nadzoru oraz specjalnego centrum SSM.

Program wymian pracowniczych w obrębie SSM polega na tymczasowych transferach między Nadzorem Bankowym EBC a właściwymi organami krajowymi i krajowymi bankami centralnymi. Ten program ułatwi mobilność w ramach europejskiego nadzoru bankowego i rozwinie ścieżki kariery w SSM zgodnie z art. 31 rozporządzenia w sprawie SSM, w którym wzywa się do zapewnienia „odpowiednich wymian i oddelegowywania personelu” między EBC a wszystkimi właściwymi organami krajowymi. To wszystko przyczyni się do stworzenia wspólnej kultury nadzorczej. Mobilność wzmacnia współpracę, wszechstronność i odporność organizacyjną, a także różnorodność i inkluzyjność w europejskim nadzorze bankowym.

W 2021 w ramach pierwszego pilotażowego programu prowadzonego z Autorité de contrôle prudentiel et de résolution (francuskim organem ds. nadzoru ostrożnościowego oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji) stanowiskami zamieniło się sześć par pracowników o różnym stażu. Ta wymiana ma trwać dwa lata. Uczestnicy nadal podlegają regulaminowi pracowniczemu instytucji rodzimej. Muszą też przestrzegać reguł obowiązujących w instytucji przyjmującej co do godzin pracy, telepracy oraz strategii i procedur działania. Po zakończeniu okresu wymiany pracownicy wrócą do swoich rodzimych instytucji z nowymi umiejętnościami i szerszą perspektywą. Zdobyte przez nich w ten sposób doświadczenie przyczyni się do rozwoju wspólnej kultury nadzorczej.

Ponadto – po przyjęciu przez EBC nowych kompetencji w zakresie nadzoru nad przestrzeganiem wymogów dotyczących zatrzymania ryzyka, przejrzystości i resekurytyzacji, określonych w art. 6, 7 i 8 unijnego rozporządzenia w sprawie sekurytyzacji – powstało pierwsze specjalne centrum SSM, które jest koordynowane przez właściwy organ krajowy. Utworzono je zgodnie z art. 6 ust. 7 rozporządzenia w sprawie SSM^[67], żeby pomóc EBC w kontroli zgodności z powyższymi wymogami. Na czele centrum stoją pracownicy „koordynującego właściwego organu krajowego”, który będzie się z czasem zmieniać, a pracownicy właściwych organów krajowych, które się zgłosiły^[68], i dodatkowo pracownicy EBC tworzą tzw. wspólny zespół.

Specjalne centrum SSM będzie prowadzić bieżący nadzór i pomagać EBC w wykonywaniu jego zadań. Ogólna odpowiedzialność nadal będzie spoczywać na EBC, który wprowadza niezbędne środki wobec nadzorowanych podmiotów zgodnie ze swoim standardowym procesem decyzyjnym i zapewnia przy tym jednolite stosowanie przepisów. Centrum SSM będzie także udzielać potrzebnego wsparcia technicznego i przeprowadzać przeglądy spójności.

Pierwszym ważnym osiągnięciem było opracowanie niewiążącego przewodnika dotyczącego zgłaszania transakcji sekurytyzacyjnych, który poddano konsultacjom publicznym. Ten przewodnik wyjaśnia, jakie informacje, według oczekiwań EBC, nadzorowane bezpośrednio banki pełniące rolę jednostek inicjujących lub sponsorujących transakcje sekurytyzacyjne powinny przekazywać swoim nadzorcom. Banki mają stosować się do przewodnika w odniesieniu do wszystkich transakcji sekurytyzacyjnych zawartych po 1 kwietnia 2022, kiedy to specjalne centrum SSM rozpocznie działalność.

5.5 Proces decyzyjny

5.5.1 Posiedzenia i decyzje Rady ds. Nadzoru i Komitetu Sterującego

Rada ds. Nadzoru EBC składa się z przewodniczącego (powoływanego na nieodnawialną pięcioletnią kadencję), wiceprzewodniczącego, czterech przedstawicieli EBC oraz przedstawicieli właściwych organów krajowych. Jeżeli właściwy organ krajowy nie jest bankiem centralnym, przedstawicielowi tego organu może towarzyszyć przedstawiciel krajowego banku centralnego, przy czym do celów głosowania liczy się ich jako jedną osobę.

W 2021 odbyło się w sumie 16 posiedzeń Rady ds. Nadzoru EBC. Ze względu na pandemię wszystkie oficjalne posiedzenia miały formę wideokonferencji. Nie odbiło się to jednak na obradach i dyskusjach Rady ds. Nadzoru. Ponadto na zaproszenie Nationale Bank van België / Banque Nationale de Belgique, w październiku 2021 w Brukseli w zgodzie z wszystkimi miejscowymi obostrzeniami epidemicznymi, odbyło się strategiczne spotkanie członków Rady ds. Nadzoru. Debatowano na temat ryzyk i priorytetów SSM na 2022, wyzwań nadzorczych po pandemii oraz sposobów na pogłębienie integracji w obrębie SSM. Jeśli chodzi o ostatnie z wymienionych zagadnień, ustalono, że zostaną podjęte inicjatywy na rzecz wzmocnienia współpracy w ramach europejskiego nadzoru bankowego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii takich jak wspólna kultura i ścieżki kariery, zintegrowane planowanie, zacieśnienie współpracy w całym cyklu nadzorczym oraz narzędzia, technologia i szkolenia.

W 2021 odbyło się 10 posiedzeń Komitetu Sterującego^[69] Rady ds. Nadzoru; wszystkie miały formę wideokonferencji.

Komitet Sterujący odbył 14 dodatkowych posiedzeń, poświęconych cyfryzacji, uproszczeniu procesów oraz integracji w obrębie SSM. Wszystkie te posiedzenia miały formę wideokonferencji. Mogli wziąć w nich udział wszyscy członkowie Rady ds. Nadzoru, którzy wyrazili zainteresowanie.

Rada ds. Nadzoru

W 2021 EBC wydał 2362 decyzje nadzorcze^[70] skierowane do konkretnych nadzorowanych podmiotów (rysunek 2). Z tego 1162 decyzje zostały przyjęte przez kierowników jednostek organizacyjnych EBC, zgodnie z ogólnymi zasadami przekazywania uprawnień decyzyjnych w odniesieniu do instrumentów prawnych związanych z zadaniami nadzorczymi. Natomiast 1200 decyzji zostało przyjętych przez Radę Prezesów w trybie zatwierdzenia przy braku sprzeciwu na podstawie projektów złożonych przez Radę ds. Nadzoru. Oprócz tych decyzji nadzorczych EBC zatwierdził również w sposób dorozumiany – nie zgłaszając sprzeciwu w wyznaczonym terminie – 177 operacji^[71] (np. utworzenie nowych oddziałów).

Większość decyzji nadzorczych dotyczyła ocen kompetencji i reputacji (49,2%), modeli wewnętrznych (11,2%), funduszy własnych (9,5%), uprawnień krajowych (9,5%) oraz znacznych pakietów akcji (3,8%).

Oprócz sporządzenia i przedłożenia Radzie Prezesów do zatwierdzenia (w trybie braku sprzeciwu) ostatecznych projektów decyzji dotyczących konkretnych banków, Rada ds. Nadzoru podjęła kilka decyzji w kwestiach przekrojowych, przede wszystkim dotyczących stosowania wspólnych metodyk i zasad w konkretnych dziedzinach nadzoru. Niektóre z tych decyzji zostały sporządzone przez doraźne grupy powołane przez Radę ds. Nadzoru, w których skład wchodzili przedstawiciele wyższego kierownictwa EBC i właściwych organów krajowych. Przeprowadzili oni prace przygotowawcze w takich kwestiach jak wymogi dla banków dotyczące sekurytyzacji oraz opracowanie metodyki klimatycznego testu warunków skrajnych na 2022, żeby ocenić, jak ekstremalne zjawiska pogodowe mogą wpływać na banki oraz jak wrażliwe są banki na gwałtowną podwyżkę cen emisji dwutlenku węgla i jak reagowałyby w różnych scenariuszach zielonej transformacji w horyzoncie kolejnych 30 lat.

Ponadto niektóre decyzje Rady ds. Nadzoru doprowadziły do wydania publicznych przewodników i raportów, m.in. przewodnika EBC do oceny kompetencji i reputacji, przewodnika o metodzie ustalania administracyjnych kar pieniężnych i raportu z przeglądu nadzorczego dotyczącego podejścia banków do zarządzania ryzykami klimatycznymi i środowiskowymi.

Z myślą o usprawnieniu procesu decyzyjnego EBC wprowadził kilka systemów delegowania uprawnień, które odnoszą się do decyzji w sprawie kompetencji i reputacji, istotności oraz funduszy własnych, a także decyzji dotyczących uprawnień krajowych, paszportowania i wspólnych procedur. W 2021 przeprowadzono techniczny przegląd tych systemów na podstawie wniosków wyciągniętych z ich praktycznego stosowania od 2017. W rezultacie udoskonalono kilka kryteriów delegowania uprawnień, rozszerzono systemy delegowania o instrukcje w ramach bliskiej współpracy oraz dostrojono poszczególne systemy, z myślą o dalszym zwiększeniu ich skuteczności i spójności. Ponadto wprowadzono nowy system delegowania uprawnień w odniesieniu do modeli wewnętrznych i ogólnego przedłużania terminów.

Większość decyzji Rady ds. Nadzoru została podjęta w drodze procedury pisemnej^[72].

Spośród 115 grup bankowych podlegających w 2021 bezpośredniemu nadzorowi EBC 32 zwróciły się o otrzymywanie oficjalnych decyzji EBC w języku urzędowym UE innym niż angielski (w 2020 takich grup było 33).

Rysunek 2

Decyzje podjęte przez Radę ds. Nadzoru w 2021

5.5.2 Działalność Administracyjnej Rady Odwoławczej

W 2021 Administracyjna Rada Odwoławcza^[73] przyjęła jedną opinię w sprawie otrzymanego wniosku o przegląd administracyjny (tabela 7). W tej opinii zaleciła Radzie ds. Nadzoru uchylenie zaskarżonej decyzji.

Opinia dotyczyła kwestii związanych z uprawnieniem EBC do przyjmowania środków nadzorczych na podstawie przepisów krajowych. Rada Odwoławcza podkreśliła w niej konieczność stosowania przy przyjmowaniu wszelkich decyzji nadzorczych zasady proporcjonalności i zasady, że działania należy podejmować w odpowiednim czasie.

W minionym roku zaszło też kilka zmian w składzie Administracyjnej Rady Odwoławczej. Po ukazaniu się w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zaproszenia do zgłaszania kandydatur Rada Prezesów mianowała nowym członkiem Rady Odwoławczej, z dniem 1 lutego 2022, Penttiego Hakkarainena oraz członkami zastępczymi, z dniem 1 grudnia 2021, Christiane Campill i Damira Odaka. Skład Rady Odwoławczej jest zatem następujący: przewodniczący: funkcja nieobsadzona, wiceprzewodnicząca: Concetta Brescia Morra, członkowie: Javier Arístegui, André Camilleri, Pentti Hakkarainen i René Smits, członkowie zastępczy: Christiane Campill i Damir Odak.

Tabela 7

Liczba przeglądów przeprowadzonych przez Radę Odwoławczą

5.5.3 Wybór nowego przedstawiciela EBC w Radzie ds. Nadzoru

Gdy 31 stycznia 2022 oficjalnie zakończyła się kadencja Penttiego Hakkarainena, powstał wakat na stanowisku przedstawiciela EBC w Radzie ds. Nadzoru. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie SSM i decyzją EBC 2014/4^[74] za powołanie następcy Penttiego Hakkarainena odpowiadała Rada Prezesów EBC.

W listopadzie 2021 opublikowano zaproszenie do zgłaszania kandydatur^[75]. Następnie 16 grudnia 2021 Rada Prezesów powołała Anneli Tuominen, obecnie dyrektor generalną Finanssivalvonta (fińskiego organu nadzoru finansowego), na stanowisko przedstawiciela EBC w Radzie ds. Nadzoru na nieodnawialną pięcioletnią kadencję. Anneli Tuominen dołączy do pozostałych przedstawicieli EBC, czyli Edouarda Fernandeza-Bolla, Elizabeth McCaul i Kerstin af Jochnick, 1 czerwca 2022.

W ramach swoich codziennych obowiązków Anneli Tuominen będzie pomagać przewodniczącemu i wiceprzewodniczącemu Rady ds. Nadzoru oraz – na polecenie przewodniczącego – reprezentować Nadzór Bankowy EBC w obrębie organizacji i poza nią.

5.6 Stosowanie w praktyce kodeksu postępowania

Zgodnie z art. 19 ust. 3 rozporządzenia w sprawie SSM Europejski Bank Centralny określił zasady etyki zawodowej dla osób pełniących wysokie funkcje, kadry kierowniczej i pracowników. Te zasady spisano w jednolitym kodeksie postępowania dla pracowników wysokiego szczebla Europejskiego Banku Centralnego, w osobnym rozdziale regulaminu pracowniczego EBC oraz w wytycznych określających zasady etyki dla jednolitego mechanizmu nadzorczego^[76]. We wdrażaniu i w dopracowywaniu tych zasad pomagają Komitet EBC ds. Etyki, Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego oraz grupa zadaniowa ds. etyki zawodowej i zgodności.

W 2021 Komitet ds. Etyki, zgodnie ze swoim mandatem, ocenił deklaracje interesów złożone przez członków Rady ds. Nadzoru. Następnie te dokumenty zamieszczono na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Zgodnie ze swoją polityką przejrzystości działania EBC nadal publikował opinie Komitetu ds. Etyki dotyczące wszystkich przypadków konfliktu interesów i pracy zarobkowej po zaprzestaniu pełnienia funkcji w EBC^[77]. Komitet wydał 4 opinie w sprawie osób zajmujących w EBC wysokie stanowiska związane z nadzorem bankowym. Większość tych opinii dotyczyła działalności prywatnej.

Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego prowadziło także regularne kontrole przestrzegania przepisów dotyczących prywatnych transakcji finansowych przez pracowników i osoby zajmujące w EBC wysokie stanowiska. W wyniku kontroli wykryto jedynie niewielką liczbę naruszeń, z czego około połowa dotyczyła pracowników Nadzoru Bankowego EBC. Żaden z tych przypadków nie stanowił celowego lub poważnego naruszenia zasad.

Oprócz organizowania specjalistycznych szkoleń, kursów internetowych i kampanii informacyjnych na temat zasad etyki zawodowej (np. Tydzień Wiedzy o Etyce i Dni Otwarte na rzecz Etyki dla nowo zatrudnionych) Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego odpowiedziało na ok. 2050 pytań dotyczących różnych zagadnień, z czego ok. 45% zgłosili pracownicy Nadzoru Bankowego EBC. Prawie 54% tych pytań odnosiło się do prywatnych transakcji finansowych pracowników; na następnym miejscu były ograniczenia w podejmowaniu pracy po ustaniu zatrudnienia w EBC i działalność zewnętrzna (wykres 21).

Wykres 21

Zestawienie pytań otrzymanych w 2021 od pracowników Nadzoru Bankowego EBC

Jeśli chodzi o pracowników nadzoru bankowego, którzy odeszli z pracy w 2021, w jednym przypadku zastosowano przejściowy zakaz zajmowania określonych stanowisk przewidziany w zasadach etycznych.

W dążeniu do stworzenia silnej wspólnej kultury etycznej grupa zadaniowa ds. etyki zawodowej i zgodności – którą przekształcono w Konferencję ds. Etyki Zawodowej i Zgodności, żeby lepiej odzwierciedlić rosnące znaczenie właściwego postępowania i dobrego zarządzania – w 2021 przeprowadziła zasadniczy przegląd wytycznych określających zasady etyki dla SSM^[78], przyjętych przez Radę Prezesów. Jest to ważny krok w kierunku rozwinięcia i ujednolicenia zasad etycznych obowiązujących we właściwych organach krajowych. Żeby skuteczniej rozwiązywać konflikty interesów, w wytycznych wzmocniono przepisy dotyczące okresów przed podjęciem zatrudnienia i po jego ustaniu, a także zasady dotyczące prywatnych transakcji finansowych. Nowe wymogi zostaną wdrożone przez EBC i właściwe organy krajowe do czerwca 2023.

5.7 Stosowanie zasady rozdziału zadań związanych z polityką pieniężną od zadań nadzorczych

W 2021 zasada rozdziału zadań związanych z polityką pieniężną od zadań nadzorczych była stosowana głównie do wymiany informacji między oboma pionami EBC.

Zgodnie z decyzją EBC/2014/39 w sprawie wdrożenia rozdziału funkcji polityki pieniężnej od funkcji nadzorczej EBC^[79] wymiana informacji opierała się na zasadzie wiedzy koniecznej: dany pion musiał każdorazowo udowodnić, że żądane informacje są mu potrzebne do realizacji zadań.

W większości przypadków dostępu do informacji poufnych udzielał bezpośrednio pion EBC będący ich właścicielem. Odbywało się to zgodnie ze wspomnianą decyzją EBC/2014/39, która zezwala, żeby dostępu do informacji dotyczących danych zanonimizowanych lub niestanowiących informacji wrażliwych dla danej funkcji udzielał bezpośrednio odpowiedni pion. Nie wystąpiła potrzeba interwencji Zarządu dla rozwiązania potencjalnych konfliktów interesów.

Niemniej na podstawie decyzji EBC/2014/39 zaangażowanie Zarządu było konieczne w kilku sytuacjach związanych z udzieleniem zgody na udostępnienie niezanonimizowanych danych dotyczących pojedynczych banków lub wrażliwych ocen strategicznych. Dostępu do tych danych udzielono zgodnie z zasadą wiedzy koniecznej po ocenie każdego przypadku i na ograniczony czas, tak aby mieć pewność, że ta wiedza była rzeczywiście w danej chwili niezbędna.

Jeśli chodzi o informacje związane z pandemią koronawirusa, w marcu 2020 Zarząd uruchomił awaryjny przepis z art. 8 decyzji EBC/2014/39. Zatem przekazywanie informacji związanych z COVID‑19 nie wymagało uzyskania zgody Zarządu pod warunkiem pełnej zgodności z zasadą wiedzy koniecznej. W 2021 to zwolnienie zastosowano do szeregu przypadków dotyczących danych o bankach zebranych w kontekście pandemii. Dostępu do tych danych udzielono zgodnie z opisaną powyżej zasadą wiedzy koniecznej po ocenie każdego przypadku i na ograniczony czas, tak aby mieć pewność, że ta wiedza była rzeczywiście w każdej chwili niezbędna.

Rozdział zadań na szczeblu decyzyjnym nie budził zastrzeżeń, więc nie było potrzeby interwencji ze strony zespołu mediacyjnego.

5.8 Ramowe zasady przekazywania danych

5.8.1 Zmiany w ramowych zasadach przekazywania danych

W 2021 zmiany wprowadzone do unijnych ramowych zasad sprawozdawczości nadzorczej sprawiły, że obowiązujące dotychczas rozporządzenie wykonawcze Komisji^[80] zastąpiono kilkoma nowymi rozporządzaniami^[81]. Zmiany określone przez EUNB w taksonomii 3.0 zostały skutecznie wdrożone przez EBC we współpracy z właściwymi organami krajowymi, w tym z uwzględnieniem zmian wprowadzonych na poziomie banków przekazujących informacje. Te zmiany umożliwiają zbieranie informacji dotyczących m.in. zmienionego wskaźnika dźwigni, zmienionego wskaźnika stabilnego finansowania netto, ryzyka kredytowego kontrahenta, nowych minimalnych wymogów w zakresie zdolności do pełnego pokrycia strat oraz funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowanych, a także gruntownego przeglądu portfeli handlowych.

EBC wprowadził także nowy sposób zbierania danych nadzorczych od podmiotów zewnętrznych przez specjalną aplikację CASPER (Centralised Submission Platform), która na potrzeby centralnej identyfikacji, uwierzytelniania i zarządzania kontami użytkowników korzysta z portalu identyfikacyjnego EBC. Aplikacja CASPER umożliwia organizacjom zewnętrznym bezpieczne przesyłanie do EBC ustrukturyzowanych danych. Te dane zostają automatycznie zweryfikowane, a wyniki można omawiać na platformie z właściwymi zespołami EBC. Z czasem EBC będzie korzystać z CASPER, żeby zbierać od banków dane nadzorcze na podstawie doraźnych wniosków. Obecnie te dane są pozyskiwane przez wspólne zespoły nadzorcze w drodze różnych procedur, np. w ramach kontaktów mejlowych i współdzielonych folderów. To nowe zastosowanie ma znacznie poprawić skuteczność całego procesu zbierania i weryfikacji danych.

W 2021 grupa zadaniowa ds. harmonizacji podejścia sekwencyjnego^[82], po zatwierdzeniu przez Radę ds. Nadzoru zasad przewodnich i ogólnych wymogów w październiku 2020, sporządziła projekt szczegółowych wymogów biznesowych. Celem ostatecznych wymogów biznesowych, które mają zostać wdrożone przez EBC i właściwe organy krajowe, jest stworzenie minimalnego zbioru wspólnych standardów, żeby ujednolicić w obrębie SSM podejście do zbierania, weryfikacji i udostępniania danych nadzorczych, oraz zapewnienie równych warunków działania dla nadzorowanych instytucji.

Baza do zbierania danych z całego SSM^[83] ma na celu zmniejszenie obciążenia sprawozdawczego banków przez wyeliminowanie zdublowanych wniosków o udostępnienie danych wysyłanych przez nadzorców w obrębie SSM. W 2021 do bazy wprowadzono zmiany, żeby – na potrzeby dalszej analizy – zbierać dodatkowe informacje o liczbie punktów danych w każdym wniosku o udostępnienie danych. Z myślą o zmniejszeniu obciążenia sprawozdawczego nadzorowanych podmiotów i ułatwieniu identyfikacji zdublowanych punktów danych wszystkie przekrojowe wnioski EBC o udostępnienie danych opracowano na podstawie korporacyjnego słownika danych EBC.

EBC jeszcze bardziej zwiększył przejrzystość i dostępność danych nadzorczych publikowanych na stronie poświęconej nadzorowi bankowemu w sekcji „Publication of supervisory data” przez wprowadzenie nowej interaktywnej tablicy wskaźników, dzięki której opinia publiczna ma ogląd kluczowych danych. EBC po raz pierwszy podał także dla poszczególnych podmiotów wskaźniki z zakresu filaru III dotyczące ekspozycji objętych ustawowymi i pozaustawowymi moratoriami oraz nowo powstałych ekspozycji objętych programami gwarancji publicznych (zgodnie z wytycznymi EUNB dotyczącymi sprawozdawczości i ujawniania informacji o ekspozycjach objętych działaniami stosowanymi w odpowiedzi na kryzys spowodowany przez COVID‑19). EBC uzgodnił wybrane informacje dotyczące filaru III z danymi ze sprawozdań regulacyjnych, co znacznie zwiększyło spójność danych.

5.8.2 Zarządzanie informacjami

System zarządzania informacjami na potrzeby SSM (IMAS) to główny system informatyczny, który pomaga wszystkim organom europejskiego nadzoru bankowego w wykonywaniu codziennych zadań i zapewnia im potrzebne informacje. W 2021 do systemu IMAS dodano kilka procedur nadzorczych, w tym nową metodykę procesu przeglądu i oceny nadzorczej, określanie dodatkowych wymogów w zakresie funduszy własnych na podstawie poszczególnych rodzajów ryzyka, ocenę kryteriów warunkujących zastosowanie środków wczesnej interwencji oraz nowe procedury zatwierdzania finansowych spółek holdingowych (o działalności mieszanej).

Nowy portal IMAS uruchomiony w październiku 2020 umożliwia nadzorcom i nadzorowanym podmiotom kontakt i wymianę informacji przez internet. Od stycznia 2021 przez portal IMAS instytucje istotne składają wnioski o przeprowadzenie oceny kompetencji i reputacji, sprawdzają jej status online i wymieniają z nadzorcami informacje na ten temat. Pod tym względem portal IMAS stanowi bardzo ważny krok w procesie cyfryzacji SSM. Zwiększa przejrzystość wobec nadzorowanych instytucji, zmniejsza ryzyko operacyjne zarówno dla nadzorców, jak i dla banków oraz poprawia skuteczność. Oprócz ocen kompetencji i reputacji do portalu IMAS dodano w 2021 inne procedury nadzorcze, m.in. przekazywanie powiadomień związanych z paszportowaniem, wniosków dotyczących nabycia znacznych pakietów akcji oraz powiadomień o nieistotnych zmianach modeli.

Ponadto wprowadzono kilka zmian do modułu systemu IMAS do raportowania i analityki danych (IDRA). Te zmiany miały na celu udostępnienie nowych zbiorów danych nadzorczych do ekstrakcji i eksploracji, a także dodanie do modułu nowoczesnych narzędzi raportowania do graficznego przedstawiania danych.

W 2021 Nadzór Bankowy EBC rozpoczął w ramach agendy cyfrowej SSM integrację głównych systemów SSM, z myślą o zapewnieniu SSM czołowej pozycji, jeśli chodzi o wdrażanie zaawansowanych technologii w nadzorze bankowym.

6 Wykorzystanie środków budżetowych

6.1 Koszty za rok 2021

Rozporządzenie w sprawie SSM stanowi, że do skutecznego wykonywania swoich zadań nadzorczych EBC musi mieć odpowiednie zasoby. Te zasoby są finansowane z opłat nadzorczych wnoszonych przez nadzorowane przez niego podmioty.

W budżecie EBC koszty zadań nadzorczych są wyodrębnione i obejmują koszty bezpośrednie pionu Nadzoru Bankowego EBC. Pion nadzoru korzysta także z usług wspólnych świadczonych przez istniejące jeszcze przed jego powstaniem pomocnicze jednostki organizacyjne EBC^[84].

Organem odpowiedzialnym za budżet EBC jest Rada Prezesów. Uchwala ona roczny budżet na podstawie projektu przedstawionego przez Zarząd, który kwestie związane z nadzorem bankowym konsultuje z przewodniczącym i wiceprzewodniczącym Rady ds. Nadzoru. Radę Prezesów wspiera Komitet Budżetowy (BUCOM), złożony z przedstawicieli EBC i wszystkich krajowych banków centralnych z Eurosystemu. BUCOM pomaga Radzie przez ocenę sprawozdań EBC dotyczących planowania i monitorowania budżetu.

W 2021 rzeczywiste roczne koszty zadań nadzorczych EBC wyniosły 577,5 mln EUR, czyli były o 2,9% niższe niż szacowana kwota 594,5 mln EUR, ogłoszona w marcu 2021.

W 2021 koszty podstawowych zadań nadzorczych nadal były poniżej normalnego poziomu. Wzrost kosztów o 7,9% w porównaniu z 2020 wynika przede wszystkim z wdrożenia nowych systemów informatycznych na potrzeby nadzoru bankowego, które uwzględniono w kategorii „Zadania przekrojowe i usługi specjalistyczne”. Więcej informacji na ten temat znajduje się w punkcie 5.8.

Tabela 8

Koszty zadań nadzorczych EBC wg funkcji (2019–2021)

(mln EUR)

Klasyfikacja kosztów przedstawiona w tabeli 8 jest wykorzystywana do rozbicia rocznych kosztów, które mają zostać pokryte przez nadzorowane podmioty rocznymi opłatami nadzorczymi, według statusu nadzorczego tych podmiotów – istotnego lub mniej istotnego. Według metodyki podziału rocznych opłat nadzorczych określonej w art. 8 rozporządzenia w sprawie opłat^[85] koszty zadań przekrojowych i usług specjalistycznych dzieli się, w odpowiedniej proporcji, na koszty nadzoru nad instytucjami istotnymi – odzyskiwane w całości – oraz koszty kontroli zwierzchniej nad nadzorem nad instytucjami mniej istotnymi. Kwoty podane w każdej kategorii obejmują także przypadający na nią udział usług wspólnych świadczonych przez pomocnicze jednostki organizacyjne EBC.

Zgodnie ze swoim zobowiązaniem do zapewniania przejrzystości i rozliczalności EBC wprowadził zmiany w sposobie informowania o ponoszonych przez siebie kosztach zadań nadzorczych. W tabeli 9 przedstawiono szczegółowe dane na temat kosztów według rodzaju przeprowadzonych działań, w szczególności:

• nadzoru na odległość i ogólnej obserwacji, z uwzględnieniem kosztów udziału EBC we wspólnych zespołach nadzorczych i czynności w zakresie kontroli zwierzchniej nad bankami i grupami mniej istotnymi
• udziału EBC w kontrolach na miejscu, w tym w misjach transgranicznych
• funkcji kształtowania polityki oraz funkcji opiniodawczej i regulacyjnej, w tym ocen istotności, zezwoleń, współpracy z innymi organami, metodyki i planowania, zapewniania jakości nadzoru oraz procedur egzekwowania przepisów i nakładania sankcji
• zarządzania kryzysowego
• zadań makroostrożnościowych, w tym związanych z testami warunków skrajnych i polityką nadzorczą
• statystyki nadzorczej w ramach zasad przekazywania danych
• procesów decyzyjnych Rady ds. Nadzoru, działu Sekretariat i służb prawnych.

Tabela 9

Koszty zadań nadzorczych EBC

(mln EUR)

Jeśli chodzi o rozwój systemów informatycznych, wzrost kosztów w kategoriach „Funkcje kształtowania polityki oraz opiniodawcza i regulacyjna” oraz „Zadania makroostrożnościowe” jest związany z systemem zarządzania informacjami na potrzeby SSM (IMAS) i platformą STAR (Stress Test Account Reporting). Wzrost kosztów w kategorii „Rada ds. Nadzoru, Sekretariat, prawo nadzorcze” wynikał głównie z dużych inwestycji w 2021 w nadzorcze technologie cyfrowe (suptech), które wykorzystują potencjał sztucznej inteligencji i innych nowatorskich rozwiązań suptech w kontekście nadzoru bankowego, dla zainteresowanych podmiotów wewnętrznych i zewnętrznych.

Żeby uzupełniać tymczasowe braki kadrowe, EBC oprócz wewnętrznych zasobów kadrowych korzysta pomocniczo z usług konsultantów zewnętrznych, którzy wnoszą wiedzę specjalistyczną lub świadczą zintegrowane usługi konsultacyjne pod kierownictwem wykwalifikowanych pracowników EBC. W 2021 na usługi konsultacyjne w zakresie podstawowych zadań nadzorczych EBC wydał 38,9 mln EUR (czyli o 8,5 mln EUR więcej niż w 2020), z czego 23,7 mln EUR odnosiło się do zasobów zewnętrznych na potrzeby rozwoju systemów informatycznych, 7,9 mln EUR – wszechstronnych ocen, a 6,4 mln EUR – prowadzenia regularnych zadań w zakresie nadzoru na miejscu, w tym misji transgranicznych. Więcej informacji na ten temat znajduje się w rozdziale 1.

W 2021 koszty podróży służbowych związanych z nadzorem bezpośrednim nad instytucjami istotnymi i mniej istotnymi ponownie się obniżyły i wyniosły 0,3 mln EUR. Było to odzwierciedleniem wpływu trwającej pandemii na możliwości w zakresie podróży.

W raporcie rocznym z działalności nadzorczej za 2020 EBC wprowadził nowy sposób przedstawiania kosztów, który koncentruje się na ich przeznaczeniu. Polega on na wyodrębnieniu, w podziale na kategorie, kosztów i usług wspólnych, które można bezpośrednio przypisać do Nadzoru Bankowego EBC.

Wykres 22

Koszty zadań nadzorczych EBC wg kategorii

(mln EUR)

Do kosztów bezpośrednio związanych z nadzorem bankowym wlicza się koszty osobowe podstawowych obszarów funkcjonalnych pionu nadzoru, nakłady na inicjatywy nadzorcze (w tym koszty związane z wszechstronnymi ocenami), pozostałe koszty operacyjne, takie jak podróże służbowe i szkolenia, a także nakłady na specjalne systemy informatyczne, m.in. IMAS i STAR, i powiązane z nimi projekty oraz suptech.

Kategoria usług wspólnych obejmuje usługi, z których korzystają oba piony: bankowości centralnej i nadzoru bankowego. Stosuje się tu następujące kategorie: zaplecze techniczno-biurowe; obsługa kadrowa; obsługa informatyczna; służby prawne, audyt i administracja; komunikacja i tłumaczenia oraz inne usługi. Koszt usług wspólnych jest dzielony między oba piony za pomocą mechanizmu alokacji, który opiera się na standardowych wskaźnikach branżowych, takich jak ekwiwalenty pełnego czasu pracy, przestrzeń biurowa i liczba zleceń na tłumaczenia. W dążeniu do ciągłego zwiększania wydajności EBC regularnie doprecyzowuje wskaźniki alokacji kosztów.

W 2021 koszty rzeczywiste sięgnęły w sumie 577,5 mln EUR. Koszty bezpośrednio związane z nadzorem bankowym wyniosły 337,9 mln EUR, a koszty usług wspólnych – 239,6 mln EUR, co stanowi, odpowiednio, 58,5% i 41,5% kosztów rzeczywistych.

Amortyzacja systemu IMAS i platformy STAR przyczyniła się do wzrostu kosztów bezpośrednio związanych z nadzorem bankowym technologii informatycznych i powiązanych projektów. Te koszty sięgnęły 17,0 mln EUR. Przypisywane bezpośrednio do nadzoru bankowego koszty suptech wyniosły 14,9 mln EUR.

W 2021 koszty usług wspólnych spadły o 11,2 mln EUR w porównaniu z 2020. Zapotrzebowanie na usługi w zakresie zaplecza techniczno-biurowego dalej utrzymywało się na wysokim poziomie. Wynikało to z dążenia do zachowania bezpiecznego środowiska pracy w budynkach EBC. Ten czynnik został jednak z nadwyżką zrównoważony przez spadek w kategoriach usług wspólnych w dziedzinie obsługi informatycznej i kadrowej, który odzwierciedlał lepszą bezpośrednią alokację usług.

6.2 Prognozy dotyczące opłat nadzorczych w 2022

W związku z niższym poziomem rzeczywistych kosztów zadań nadzorczych w ostatnich dwóch latach, przy szacowaniu kosztów na 2022 EBC ponownie zastosował konserwatywne podejście. Kwotę opłat nadzorczych za ten rok oszacowano tym sposobem na 624,1 mln EUR. Całkowite planowane wydatki EBC na zadania nadzorcze w 2022 wynoszą 678,9 mln EUR. Uwzględniono tu czynniki takie jak: spodziewany powrót do bardziej normalnego poziomu aktywności, trwające inwestycje w rozwój systemów informatycznych na potrzeby nadzoru bankowego, w tym internalizacja kosztów konsultantów zewnętrznych w odniesieniu do platformy STAR, oraz wyższe koszty osobowe wynikające z dodatkowych 25 EPC zatwierdzonych przez Radę Prezesów w 2020 dla SSM i powiązanych usług wspólnych.

Na wypadek gdyby warunki pozwoliły na powrót do bardziej normalnego poziomu aktywności w 2022, EBC zachowa elastyczne podejście do czynników zewnętrznych.

Zgodnie z podjętym zobowiązaniem na rzecz stabilizacji kosztów w średnim okresie EBC zakłada, że od 2023 planowane wydatki na jego obecne zadania związane z europejskim nadzorem bankowym będą stabilne.

Tabela 10

Szacunkowe koszty Nadzoru Bankowego EBC w 2022 wg funkcji

(mln EUR)

Wysokość rocznej opłaty nadzorczej za 2022, która zostanie pobrana w 2023, będzie znana dopiero na koniec okresu opłatowego i obejmie rzeczywiste koszty poniesione przez cały rok 2022, skorygowane o kwoty zwrócone poszczególnym bankom lub pobrane od nich za poprzednie okresy oraz o odsetki za zwłokę i nieściągalne opłaty. Szacuje się, że 95,6% łącznej należnej kwoty przypadnie na instytucje istotne, a 4,4% – na instytucje mniej istotne.

Tabela 11

Koszty zadań nadzorczych EBC wg szacunków na 2022

(mln EUR)

6.3 Ramowe zasady dotyczące opłat nadzorczych w 2021

Ramy prawne dla nakładania przez EBC rocznych opłat na pokrycie kosztów ponoszonych przez niego w związku z zadaniami nadzorczymi stanowi rozporządzenie w sprawie opłat w powiązaniu z rozporządzeniem w sprawie SSM. W rozporządzeniu w sprawie opłat i związanej z nim decyzji^[86] określono metody: (a) ustalania łącznej kwoty rocznej opłaty nadzorczej, (b) obliczania kwot należnych od poszczególnych nadzorowanych instytucji oraz (c) pobierania rocznej opłaty nadzorczej.

W 2021 EBC ukończył wdrażanie zmian wynikających z przeglądu ramowych zasad dotyczących opłat nadzorczych przeprowadzonego w 2019. W kwietniu 2021 wprowadzono nowy reżim językowy, w ramach którego EBC wystawia zawiadomienia o opłacie we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej. Dzięki temu instytucje mogły otrzymać zawiadomienie o opłacie za 2020 w wybranym języku UE. Pomyślnie zautomatyzowano procedurę związaną z powiadamianiem o zamiarze wyłączenia kwot aktywów lub ekspozycji na ryzyko spółek zależnych z siedzibą w nieuczestniczących państwach członkowskich, dzięki czemu banki mogły skutecznie powiadamiać EBC o takim zamiarze, w terminie do 30 września 2021. Ponadto odkąd EBC przeszedł w 2020 na fakturowanie kosztów rzeczywistych metodą ex post, nie występuje już nadpłata lub niedopłata za poprzedni rok.

6.4 Łączna kwota opłat należnych za 2021

Roczna opłata nadzorcza należna za 2021 wynosi 577,5 mln EUR. Składa się niemal w zupełności z rzeczywistych rocznych kosztów za 2021, wynoszących 577,5 mln EUR, które skorygowano o otrzymane odsetki za zwłokę w kwocie 47 000 EUR.

Roczna opłata nadzorcza może zostać skorygowana także o (a) kwoty zwrócone poszczególnym bankom za poprzednie okresy rozliczeniowe oraz (b) odpisane kwoty, których nie udało się ściągnąć. W 2021 nie było potrzeby dokonania takich korekt.

Kwota do pokrycia rocznymi opłatami nadzorczymi dzieli się na dwie części. Wiąże się to z podziałem nadzorowanych podmiotów na istotne i mniej istotne, odzwierciedlającym różny stopień intensywności nadzoru ze strony EBC.

Całkowita kwota, którą zostaną obciążone instytucje istotne za 2021, wynosi 546,1 mln EUR, a instytucje mniej istotne zapłacą łącznie 31,4 mln EUR. Podział kosztów opiera się na udoskonalonym systemie umożliwiającym precyzyjniejsze przypisywanie kosztów do poszczególnych kategorii. Jeśli chodzi o okres opłatowy 2021, instytucje istotne pokryją 94,6% całkowitych kosztów nadzoru bankowego, a instytucje mniej istotne – 5,4%.

Tabela 12

Łączny przychód z tytułu zadań w zakresie nadzoru bankowego

(mln EUR)

6.5 Opłaty nadzorcze należne od poszczególnych instytucji

Indywidualne opłaty oblicza się na podstawie rocznych czynników warunkujących wysokość opłaty dla poszczególnych nadzorowanych banków, uwzględniając znaczenie i profil ryzyka danego banku. Większość banków podaje dane według stanu na 31 grudnia poprzedniego roku. W przypadku banków, które zaczynają podlegać nadzorowi na najwyższym poziomie konsolidacji w trakcie okresu objętego opłatą, EBC bierze pod uwagę wartość aktywów ogółem i łączną kwotę ekspozycji na ryzyko zgłoszone przez bank według stanu na dzień najbliższy 31 grudnia. Następnie na podstawie tych danych oblicza zmienny składnik opłaty za wszystkie miesiące, przez które dany podmiot podlegał opłacie nadzorczej^[87]. Obliczoną kwotą obciąża się banki raz w roku.

Rysunek 3

Zmienny składnik opłaty zależy od znaczenia i profilu ryzyka banku

Opłatę nadzorczą ustala się na najwyższym szczeblu konsolidacji w obrębie państw członkowskich uczestniczących w jednolitym mechanizmie nadzorczym. Opłata ma dwa składniki: zmienny i podstawowy. Składnik podstawowy wynosi tyle samo dla wszystkich banków i oblicza się go na podstawie 10% łącznej kwoty do refundacji. W przypadku najmniejszych banków istotnych – o aktywach ogółem do 10 mld EUR włącznie – podstawowy składnik opłaty jest obniżany o połowę. Od 2020 ten składnik obniża się o połowę także dla mniejszych banków mniej istotnych, których aktywa ogółem nie przekraczają 1 mld EUR.

Zgodnie z art. 7 rozporządzenia w sprawie opłat wysokość indywidualnej opłaty nadzorczej musi zostać skorygowana w razie zmiany sytuacji, czyli kiedy: (a) zmienił się status nadzorowanego podmiotu, tj. został on przeklasyfikowany z istotnego na mniej istotny lub odwrotnie, (b) wydano zezwolenie na prowadzenie działalności nowemu nadzorowanemu podmiotowi lub (c) cofnięto zezwolenie na prowadzenie działalności. Przejście na fakturowanie ex post oznacza, że większość zmian związanych z art. 7, do których doszło w ciągu roku, uwzględniono w standardowym procesie obliczania opłat. Co za tym idzie – EBC nie przyjął w 2021 dodatkowych decyzji w sprawie opłat nadzorczych, które należałoby uwzględnić podczas naliczania rocznych opłat w 2022.

Więcej informacji o opłatach nadzorczych znajduje się na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Ta strona zawiera przydatne i regularnie aktualizowane informacje praktyczne we wszystkich językach urzędowych UE.

6.6 Inne przychody z tytułu zadań w zakresie nadzoru bankowego

EBC może nakładać na nadzorowane podmioty kary administracyjne za nieprzestrzeganie ostrożnościowych regulacji bankowych UE (w tym decyzji nadzorczych EBC). Przychodów z tego tytułu nie bierze się pod uwagę przy obliczaniu rocznych opłat nadzorczych. Rozporządzenie w sprawie opłat stanowi, że ani odszkodowania wypłacane osobom trzecim, ani kary (sankcje) administracyjne płacone przez nadzorowane podmioty na rzecz EBC nie wpływają na wysokość opłat nadzorczych. Kary administracyjne są wykazywane przez EBC w rachunku zysków i strat. W 2021 przychód z tytułu kar nałożonych na nadzorowane podmioty wyniósł 0,6 mln EUR.

W sytuacjach, gdy kary administracyjne nałożone na nadzorowane podmioty zostają później unieważnione przez sąd, EBC zwraca tym podmiotom kwoty pobrane z tego tytułu. W 2021 zwrócono 4,8 mln EUR. Było to związane z tym, że sąd stwierdził częściową nieważność decyzji EBC nakładających kary administracyjne na trzy nadzorowane podmioty z jednej grupy. Te koszty nie są uwzględniane przy obliczaniu rocznych opłat nadzorczych, ale są wykazywane w rachunku zysków i strat EBC i pomniejszają jego wynik netto.

7 Akty prawne przyjęte przez EBC

Akty prawne przyjmowane przez EBC obejmują: rozporządzenia, decyzje, wytyczne, zalecenia i instrukcje kierowane do właściwych organów krajowych (wspomniane w art. 9 ust. 1 akapit trzeci rozporządzenia w sprawie SSM i art. 22 rozporządzenia ramowego w sprawie SSM). Poniżej wymieniono akty prawne dotyczące nadzoru bankowego, które zostały przyjęte przez EBC w 2021 i opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub na stronie internetowej EBC. Wykaz obejmuje akty przyjęte na podstawie art. 4 ust. 3 rozporządzenia w sprawie SSM i innych odpowiednich aktów prawnych.

7.1 Rozporządzenia EBC

EBC/2021/24
Rozporządzenie Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/943 z dnia 14 maja 2021 r. zmieniające rozporządzenie (UE) 2015/534 w sprawie sprawozdawczości dotyczącej nadzorczych informacji finansowych (Dz.U. L 210 z 14.6.2021, s. 1)

7.2 Akty prawne EBC inne niż rozporządzenia

EBC/2021/7
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/432 z dnia 1 marca 2021 r. zmieniająca decyzję (UE) 2017/1198 w sprawie przekazywania przez właściwe organy krajowe Europejskiemu Bankowi Centralnemu planów finansowania instytucji kredytowych (Dz.U. L 86 z 12.3.2021, s. 14)

EBC/2021/8
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/490 z dnia 12 marca 2021 r. w sprawie całkowitej kwoty rocznych opłat nadzorczych za 2020 r. (Dz.U. L 101 z 23.3.2021, s. 107)

EBC/2021/27
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1074 z dnia 18 czerwca 2021 r. w sprawie tymczasowego wyłączenia niektórych ekspozycji wobec banków centralnych z miary ekspozycji całkowitej w związku z pandemią COVID‑19 i uchylająca decyzję (UE) 2020/1306 (Dz.U. L 230I z 30.6.2021, s. 1)

EBC/2021/31
Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego z dnia 23 lipca 2021 r. uchylające zalecenie EBC/2020/62 (Dz.U. C 303 z 29.7.2021, s. 1)

EBC/2021/33
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1437 z dnia 3 sierpnia 2021 r. zmieniająca decyzję (UE) 2017/934 w sprawie delegowania decyzji dotyczących istotności nadzorowanych podmiotów (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 1)

EBC/2021/34
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1438 z dnia 3 sierpnia 2021 r. zmieniająca decyzję (UE) 2017/935 w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji w przedmiocie kompetencji i reputacji oraz oceny spełniania wymogów dotyczących kompetencji i reputacji (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 3)

EBC/2021/35
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1439 z dnia 3 sierpnia 2021 r. zmieniająca decyzję (UE) 2018/546 w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji w przedmiocie funduszy własnych (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 8)

EBC/2021/36
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1440 z dnia 3 sierpnia 2021 r. zmieniająca decyzję (UE) 2019/1376 w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji dotyczących paszportowania, nabywania znacznych pakietów akcji oraz cofania zezwoleń instytucji kredytowych (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 14)

EBC/2021/37
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1441 z dnia 3 sierpnia 2021 r. zmieniająca decyzję (UE) 2019/322 w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji dotyczących uprawnień nadzorczych przyznanych na mocy prawa krajowego (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 17)

EBC/2021/38
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1442 z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji dotyczących modeli wewnętrznych i decyzji dotyczących przedłużenia terminów (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 22)

EBC/2021/39
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1396 z dnia 13 sierpnia 2021 r. zmieniająca decyzję EBC/2014/29 w sprawie przedkładania Europejskiemu Bankowi Centralnemu danych nadzorczych przekazywanych właściwym organom krajowym przez nadzorowane podmioty zgodnie z rozporządzeniami wykonawczymi Komisji (UE) nr 680/2014 oraz (UE) 2016/2070 (Dz.U. L 300 z 24.8.2021, s. 74)

EBC/2021/40
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1443 z dnia 26 sierpnia 2021 r. w sprawie wyznaczenia kierowników jednostek organizacyjnych przyjmujących delegowane modele wewnętrzne oraz decyzje dotyczące przedłużenia terminów (Dz.U. L 314 z 6.9.2021, s. 30)

EBC/2021/42
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1486 z dnia 7 września 2021 r. przyjmująca zasady wewnętrzne dotyczące ograniczeń praw osób, których dane dotyczą, w związku z zadaniami Europejskiego Banku Centralnego w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi (Dz.U. L 328 z 16.9.2021, s. 15)

Sprostowanie do decyzji Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2021/1074 z dnia 18 czerwca 2021 r. w sprawie tymczasowego wyłączenia niektórych ekspozycji wobec banków centralnych z miary ekspozycji całkowitej w związku z pandemią COVID‑19 i uchylającej decyzję (UE) 2020/1306 (EBC/2021/27) (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 230 I z dnia 30 czerwca 2021 r.) (Dz.U. L 234 z 2.7.2021, s. 102)