Przedmowa prezes EBC Christine Lagarde

Kryzys finansowy i kryzys zadłużeniowy pokazały, jak szybko i gwałtownie problemy występujące w sektorze bankowym mogą się rozprzestrzenić po całej unii walutowej i odbić na jej gospodarce i społeczeństwie. W ramach działań pokryzysowych – mających sprawić, że banki staną się zdrowe, a system bankowy odporny – powołano europejski nadzór bankowy. W tym roku minie sześć lat od jego utworzenia.

Przez ten krótki czas europejski nadzór bankowy rozwinął się z zalążka instytucji w organizację bardziej dojrzałą, o ugruntowanej reputacji organu rygorystycznego i konsekwentnego. Od 2014 udało się znacznie ograniczyć poziom ryzyka: stan kredytów zagrożonych zmniejszył się o prawie 50%, a kapitał banków w całej strefie euro znacznie wzrósł. Działania podjęte w kwestii kredytów zagrożonych są doskonałym przykładem na to, jak ogólnoeuropejskie podejście pomogło uporać się z problemami będącymi pozostałością kryzysu, które dotykały wiele banków z różnych krajów.

Przez działania na rzecz poprawy kondycji banków europejski nadzór bankowy wspierał także politykę pieniężną. Silniejsze banki mogą udzielać więcej kredytów podmiotom gospodarczym, co wzmacnia transmisję polityki pieniężnej do gospodarki. Zaś wspierając produktywne podejmowanie ryzyka, a jednocześnie przeciwdziałając agresywnej pogoni za rentownością, europejski nadzór bankowy pomaga zmniejszać zagrożenia dla stabilności finansowej i pozwala nam wywiązywać się z mandatu do utrzymywania stabilności cen przy obecnym nastawieniu polityki pieniężnej.

Mimo kilkuletnich intensywnych działań nadzoru wciąż występują problemy, którymi w 2020 banki powinny zająć się bardziej zdecydowanie. Zyskowność banków w dalszym ciągu jest niska i jeśli to się nie zmieni przez dłuższy czas, może ucierpieć całościowa odporność sektora bankowego. Częścią rozwiązania tego problemu jest ograniczenie nadpodaży usług, zmniejszenie stanu istniejących kredytów zagrożonych oraz przystosowanie modeli biznesowych i standardów informatycznych do rzeczywistości epoki cyfrowej.

Drugą częścią jest stworzenie właściwych ram instytucjonalnych dla zwiększenia sprawności i integracji rynku bankowego. Regulacje będące podstawą unii bankowej, czyli jednolity zbiór przepisów, wciąż są rozdrobnione, z liniami podziału przebiegającymi wzdłuż granic krajowych. Co więcej, ciągle nie ma jednego z filarów unii bankowej – europejskiego systemu gwarantowania depozytów, co stawia pod znakiem zapytania integralność jednolitego rynku bankowego i utrudnia dalszą integrację ponad granicami.

Ponadto występują wyzwania bardziej długofalowe, takie jak zmiana klimatu. Dotyczą one wszystkich sfer rzeczywistości, więc absolutnie nie można ich ignorować. Zmiana klimatu będzie wpływać na wszystkie obszary gospodarki, w tym także – na system bankowy. Dlatego żeby się z nią zmierzyć, musimy działać razem – wszystkie kraje, wszystkie instytucje i wszystkie sektory.

Wywiad z Andreą Enrią, przewodniczącym Rady ds. Nadzoru

Objął Pan stanowisko przewodniczącego Rady ds. Nadzoru EBC rok temu, na początku 2019. Jakie ma Pan po tym czasie główne wnioski i co wciąż pozostaje do zrobienia?

Najważniejszy wniosek jest taki, że europejski nadzór bankowy się sprawdza. Koncepcja, żeby nadzorować banki na poziomie europejskim, jest sensowna i praktyczna, a nasz model nadzoru opiera się na solidnych podstawach. Ale teraz, po ponad pięciu latach, przechodzimy z fazy rozruchu do fazy bardziej dojrzałej. Dlatego powinniśmy zakończyć już prace nad podstawami i skupić się na stabilizacji naszego podejścia i nadzoru opartego na ryzyku. Nadal będziemy się starać jeszcze bardziej upraszczać procedury, żeby zmniejszyć obciążenie obu stron – nadzorców i banków. Wiąże się to także z intensywniejszym korzystaniem z nowych technologii. Będziemy również dążyć do zwiększenia przejrzystości i przewidywalności naszych działań. Poza tym sektor bankowy wciąż zmaga się z niską rentownością, a unia bankowa nie jest jeszcze dostatecznie zintegrowana – te dwa poważne problemy także stoją wysoko na naszej liście priorytetów.

Dlaczego europejski nadzór bankowy powinien być bardziej przejrzysty i jak to osiągnąć?

Stworzenie unii bankowej wiązało się z wprowadzeniem nowego modelu nadzoru, obejmującego całą strefę euro. Mam wrażenie, że banki i inwestorzy wciąż go w pełni nie rozumieją. Dlatego jako nadzorcy musimy im lepiej wyjaśnić: co robimy, po co to robimy i w jaki sposób. Dzięki temu nasze działania staną się też bardziej przewidywalne, a nadzór bankowy powinien być przecież ostoją stabilności, a nie źródłem niespodzianek. Zgodnie z nowymi ramami instytucjonalnymi zarządzania kryzysowego straty banków mają być w pierwszej kolejności pokrywane przez inwestorów, a nie ze środków publicznych. Inwestorzy powinni być zatem lepiej informowani o sytuacji banków, jeśli chodzi o wskaźniki, od których zależy potencjalna interwencja nadzoru. Wyjściowy krok na rzecz zwiększenia przejrzystości zrobiliśmy w styczniu 2020, kiedy po raz pierwszy ogłosiliśmy nadzorcze wymogi kapitałowe dla poszczególnych banków, określone w procesie przeglądu i oceny nadzorczej, oraz przedstawiliśmy bardziej szczegółowe informacje o naszych metodach nadzoru. To dało bankom i inwestorom lepszy wgląd w nadzorczą ocenę europejskiego sektora bankowego.

Skoro mowa o bankach, to na liście wyzwań wciąż wysokie miejsce zajmuje zyskowność. Czy widać już światło w tunelu?

Obawiam się, że do końca tunelu jest jeszcze daleko. Niska zyskowność banków w strefie euro jest dla mnie jako nadzorcy niewątpliwie powodem do poważnych obaw. Banki o słabych zyskach nie są w stanie wewnętrznie generować kapitału, a z powodu swojej niskiej wyceny rynkowej mogą mieć trudności z pozyskaniem go w razie potrzeby na rynkach akcji. Przez to stają się bardziej podatne na zagrożenia. Oczywiście obecna sytuacja nie ułatwia bankom zarabiania pieniędzy na tradycyjnej działalności, ale wiemy, że to trudne otoczenie zewnętrzne szybko się nie zmieni. Dlatego banki muszą się z tym pogodzić i dostosować do panujących warunków: zaakceptować obecny stan rzeczy i potencjalną konieczność modyfikacji modeli biznesowych, żeby utrzymać zdolność do działania. Najbardziej konkurencyjne są te banki, które wykazują efektywność kosztową, mają dobry kurs strategiczny oraz wykorzystują, w tej czy innej formie, zdobycze cyfryzacji. Niestety pozostałe banki ociągają się z wprowadzaniem zmian. Dlatego będziemy uważnie obserwować ich postępy i wywierać presję na maruderów.

Czy do instrumentarium banków powinna należeć redukcja kosztów i jak banki mogą ją osiągnąć?

Poprawa efektywności kosztowej powinna zajmować centralne miejsce wśród środków stosowanych samodzielnie przez banki. W strefie euro banki wciąż mają wysokie wskaźniki kosztów do przychodów: przeciętnie na zarobienie jednego euro muszą wydać ok. 65 centów – dużo więcej niż ich międzynarodowi konkurenci. Jednak absolutnie należy się wystrzegać szukania oszczędności w niewłaściwych miejscach. Na przykład nie wchodzi w grę obcinanie kosztów zarządzania ryzykiem. Nadal trzeba także inwestować w nowe technologie, gdyż dzięki nim będzie można obniżyć koszty w przyszłości. Rozważa się nawet bardziej rewolucyjne rozwiązania. Banki mogłyby na przykład wspólnie korzystać z usług infrastrukturalnych. Pozwoliłoby to uzyskać oszczędności skali i w ten sposób zmniejszyć koszty. Oczywiście ogromny potencjał ma łączenie się banków. Właściwie przeprowadzona fuzja dobrze dobranych podmiotów także może pomóc ograniczyć koszty i przeorientować model biznesowy.

Czy potrzebujemy zatem większej konsolidacji banków, czyli wzrostu liczby fuzji?

Moim zdaniem nie ma wątpliwości, że sektor bankowy strefy euro musi się konsolidować. Problem z zyskownością wynika między innymi z nadpodaży usług w tym sektorze. Więc fuzje banków – czy to w obrębie tego samego kraju, czy różnych krajów – byłyby bardzo przydatne. Na przykład fuzje w obrębie krajów pozwalają zwiększyć efektywność banków, których sieci dystrybucyjne się pokrywają. Natomiast fuzje transgraniczne mogą pomóc w dywersyfikacji źródeł przychodów, a tym samym – także ryzyka. W efekcie banki i cały system finansowy stałyby się odporniejsze na szoki. Rozumiem, że z punktu widzenia konkretnego banku niska rentowność i niska wycena rynkowa mogą nie przemawiać za fuzją. Jednak w skali całego systemu trudno sobie wyobrazić, jak usunąć przyczyny niskiej zyskowności i wyceny rynkowej bez jakiejś formy konsolidacji sektora bankowego.

Czy EBC może coś w tej sprawie zrobić?

Chociaż widzę, że konsolidacja jest zasadna ekonomicznie, to nie do mnie należy ani zachęcanie, ani zniechęcanie do niej. Ja mogę tylko zajmować się potencjalnymi przeszkodami, zwłaszcza jeśli wchodzą w zakres moich kompetencji. Pojawia się opinia, że EBC próbuje odwodzić banki od dokonywania fuzji, nakładając na połączone podmioty wyższe wymogi kapitałowe. To błędne przekonanie, które już od jakiegoś czasu staram się sprostować. Jeszcze w tym roku przedstawimy dodatkowe informacje o naszym podejściu do fuzji. Na przykład jak traktujemy ujemną wartość przedsiębiorstwa (badwill)? Jak podchodzimy do adekwatności kapitałowej łączących się banków? Będziemy odpowiadać na tego rodzaju pytania, żeby jaśniej wytłumaczyć nasze podejście.

Czy dalsza integracja finansowa w Europie jest prawdopodobna, na przykład czy zostanie ukończona unia bankowa?

Rynek bankowy wciąż jest rozdrobniony, z liniami podziału przebiegającymi wzdłuż granic krajowych – tak się dzieje nawet w strefie euro. W dużym stopniu jest to pozostałością środków osłonowych (ring fencing) zastosowanych podczas kryzysu finansowego. Podsyciły one obawy, że jeśli w banki uderzy szok, może dojść do wyprowadzenia kapitału i płynności za granicę, a koszt szoku poniosą lokalni podatnicy. Dlatego musimy posunąć naprzód budowanie sieci bezpieczeństwa w obrębie unii bankowej. Pewnym postępem było stworzenie mechanizmu ochronnego na potrzeby jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, wciąż jednak występują kontrowersje wokół kwestii zasilania w płynność przy przymusowej restrukturyzacji oraz – przede wszystkim – utworzenia europejskiego systemu gwarantowania depozytów. Mam nadzieję, że wkrótce i tu uda się osiągnąć postęp, ale wiem, jak trudne są te dyskusje.

Trzeba więc zadać sobie pytanie: co jeszcze możemy zrobić? Jeśli zasady ramowe pozostaną niezmienione, to czy możemy czegoś dokonać w ich granicach? Jedna z możliwości jest taka, żeby przy wyznaczaniu wymogów ostrożnościowych dla całych grup bankowych brać pod uwagę uwarunkowania państw przyjmujących: jeśli lokalnych ryzyk nie uda się wyeliminować przez dywersyfikację lub zniwelować dzięki konsolidacji, można by to uwzględniać w wymogach na poziomie grupy. Inną możliwością jest włączenie wewnątrzgrupowych umów o wsparciu finansowym do bankowych planów naprawy. Jeśli chcemy, żeby w dobrych czasach zarządzanie aktywami i pasywami odbywało się w sposób zintegrowany, to musimy zagwarantować, że tak będzie również w razie kryzysu. Służyłyby do tego wiarygodne porozumienia, których przestrzeganie mógłby egzekwować EBC.

Jak mogą w tym pomóc nowe europejskie ramy zarządzania kryzysowego?

Stworzenie tych ram wyraźnie poprawia sytuację. Jednak nadal występują w nich luki na poziomie europejskim. W gruncie rzeczy są to ramy nadal w dużym stopniu oparte na prawie krajowym. Ta fragmentacja sprawia, że nie są one tak skuteczne i efektywne, jak można by oczekiwać. Na przykład likwidacja banków w dalszym ciągu podlega przepisom krajowym, które są bardzo zróżnicowane. Różnie określana jest także rola systemów gwarantowania depozytów i instytucjonalnych systemów ochrony. Odmiennie też podchodzi się do ratowania banków za pomocą pieniędzy publicznych (bail-out). Nie sprzyja to wyrównywaniu warunków działalności, a nam jako nadzorcom utrudnia korzystanie z dostępnych narzędzi. Musimy więc zmierzać do większej harmonizacji systemu. Moglibyśmy na przykład zbliżyć się do modelu amerykańskiego i stworzyć ogólnoeuropejskie narzędzie administracyjne do przeprowadzania likwidacji.

Osiągnięcie jednolitego rynku bankowego będzie prawdopodobnie wymagać zagwarantowania krajom przyjmującym odpowiedniej ochrony, tak aby nie musiały się one obawiać obniżenia barier krajowych. Rozwiązanie tych problemów i poprawa zarządzania kryzysowego mogłyby obniżyć, w percepcji krajów, początkowy koszt zlikwidowania części osłon otaczających obecnie krajowe sektory bankowe. Zanim to nastąpi, naszym obowiązaniem jest zachęcanie banków na wszelkie sposoby do stosowania obecnych ram prawnych w sposób, który w obrębie unii bankowej będzie sprzyjać zarządzaniu aktywami i pasywami na poziomie całej grupy. Powinniśmy choćby szukać możliwości wykorzystania zakresu uznaniowości przyznanej nadzorcom w pewnych dziedzinach (np. uchylania wymogów płynnościowych w ujęciu nieskonsolidowanym lub wewnątrzgrupowych zwolnień z limitów dużych ekspozycji), żeby zachęcać do zarządzania aktywami i pasywami na poziomie całej grupy w obrębie unii bankowej, gdyż taki sposób zarządzania dawałby większą pewność, że w razie kryzysu będzie można oczekiwać wsparcia ze strony grupy.

Banki często twierdzą, że jedną z przyczyn ich problemów z zyskownością jest mocne uregulowanie sektora. Czy z Pana punktu widzenia mają rację?

Reforma regulacji była niezbędna, ponieważ kryzys finansowy obnażył słabość poprzednich ram regulacyjnych. Więc kiedy mówimy o kosztach regulacji, musimy także wspomnieć o kosztach kryzysu. Faktycznie te pierwsze są ponoszone przez banki, a te drugie – niekoniecznie, i między innymi na tym pierwotnie polegał problem. Moim zdaniem cena za zmniejszenie prawdopodobieństwa kolejnego kryzysu była uczciwa. Dlatego jestem zwolennikiem reformy regulacji, łącznie z wprowadzeniem ostatecznego pakietu Bazylea III. Wielokrotnie wzywałem do jego ścisłego wdrożenia u nas w Europie.

Natomiast jestem świadomy, jakim obciążeniem dla banków są wymogi sprawozdawcze. EBC podjął już poważne starania, żeby zmniejszyć to obciążenie, zwłaszcza dla mniejszych i mniej złożonych banków. Do rozwiązania pozostają jeszcze dwie sprawy. Pierwszą jest liczba organów, którym banki muszą przekazywać dane. Lepsza koordynacja między EBC, krajowymi organami nadzoru, krajowymi bankami centralnymi i organami makroostrożnościowymi pozwoliłaby zmniejszyć obciążenie sprawozdawcze. Drugi problem polega na tym, że banki muszą nie tylko składać regularne sprawozdania, lecz także dostarczać danych na żądanie. W tym zakresie musimy ulepszyć nasz sposób planowania, hierarchizacji i komunikowania tych żądań.

Jakimi jeszcze problemami – oprócz zyskowności – powinny się zająć banki?

W naszych ocenach często wyrażamy zastrzeżenia do zarządzania wewnętrznego. Zakres najlepszych praktyk sięga od posiadania takiego systemu wynagrodzeń, który jest zgodny z apetytem banku na ryzyko, po dostarczanie zarządowi dokładnych i terminowych danych o ryzyku. A kilka niedawnych, głośnych skandali pokazało, że mechanizmy i procedury służące przeciwdziałaniu praniu pieniędzy ciągle nie są wystarczające. Trzeba jasno powiedzieć: od wszystkich banków oczekujemy mocnego systemu zarządzania wewnętrznego i skutecznego systemu zarządzania ryzykiem. Problemy związane z tymi systemami mogą szybko rozprzestrzenić się na inne obszary i spowodować poważne trudności. Dobrym przykładem jest ryzyko operacyjne. W 2019 sytuacja w zakresie tego ryzyka się pogorszyła, a najwięcej strat operacyjnych wynikło z ryzyka dotyczącego sposobu prowadzenia działalności, które często jest powiązane z zarządzaniem wewnętrznym. Kolejnym źródłem ryzyka operacyjnego jest informatyka. Im bardziej rośnie wykorzystanie technologii cyfrowych, tym bardziej banki stają się narażone na ryzyka cybernetyczne – lub ogólne ryzyko informatyczne wynikające np. z przestarzałych systemów. Musimy to traktować bardzo poważnie i dlatego prowadzimy wiele kontroli na miejscu poświęconych kwestiom informatycznym.

Czy banki i nadzorcy przejmują się zmianą klimatu?

Wszyscy przejmujemy się zmianą klimatu, przez co pojawia się w tej sprawie wiele radykalnych pomysłów. Na przykład niektórzy twierdzą, że w regulacjach należy zawrzeć „współczynnik wsparcia ekologicznego”, czyli obniżyć wymogi kapitałowe dla zielonych aktywów. Pamiętajmy jednak, że naszym zadaniem, jako nadzorców, jest pilnować, żeby banki były zdrowe i bezpieczne. Dlatego wszystkie nasze działania muszą się opierać na ryzyku i trzeba to ryzyko starannie analizować, żeby pochopnie nie zmienić polityki.

Zatem najważniejsze jest ustalenie, czy jakieś działania lub aktywa są bardziej od innych narażone na ryzyka klimatyczne i środowiskowe. Pierwszym i ważnym krokiem w tym kierunku jest tworzona obecnie unijna systematyka działalności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju, która umożliwi bankom identyfikację i zgłaszanie tych ryzyk. To z kolei pomoże w zwiększeniu przejrzystości. Drugim krokiem byłoby wtedy zapewnienie pokrycia ryzyk rozpoznanych przez bank w procesie zarządzania ryzykiem lub przez nas w procesie przeglądu i oceny nadzorczej. Po trzecie, te ryzyka można także uwzględnić w nadzorczych testach warunków skrajnych. Trwają prace nad wszystkimi tymi zagadnieniami, w dużej części prowadzone na szczeblu europejskim lub nawet światowym. Na przykład EBC jest członkiem sieci na rzecz ekologizacji systemu finansowego, do której należy ponad 50 instytucji z całego świata.

1 Nadzór bankowy w 2019

1.1 Europejski sektor bankowy w 2019

1.1.1 Ogólna odporność banków w strefie euro

W ostatnich okresach sprawozdawczych współczynniki kapitałowe banków w ujęciu łącznym były stabilne (zob. wykres 1). Łączny współczynnik kapitałowy w trzecim kwartale 2019 wyniósł 18,05%, wobec 17,83% rok wcześniej, czyli nieznacznie wzrósł. Podobnie kształtowały się – z niewielkimi wahaniami – współczynnik kapitału podstawowego Tier I (CET1) i współczynnik Tier I.

Średni ważony współczynnik CET1 przy pełnym obciążeniu (w pełnej wysokości) dla instytucji istotnych między czwartym kwartałem 2018 a trzecim kwartałem 2019 utrzymywał się na poziomie 14,1% (zob. wykres 2). Wskaźnik dźwigni w pierwszych trzech kwartałach 2019 nieco wzrósł i w trzecim kwartale wynosił 5,42%, wobec 5,32% rok wcześniej (zob. wykres 3).

Wskaźnik pokrycia wypływów netto (LCR) dla całej grupy instytucji istotnych wciąż wykazywał trend wzrostowy i w trzecim kwartale 2019 osiągnął 145,16%, co stanowi wzrost o 4,23 pkt proc. w porównaniu z tym samym okresem rok wcześniej (zob. wykres 4).

W 2019 podczas corocznego nadzorczego testu warunków skrajnych Nadzór Bankowy EBC przeprowadził dogłębną ocenę krótkoterminowego ryzyka płynnościowego banków. Analiza wrażliwości na ryzyko płynnościowe przeprowadzona w ramach testu warunków skrajnych 2019 polegała na sprawdzeniu, czy instytucje istotne wytrzymałyby idiosynkratyczny szok płynnościowy. Oceniano odporność banków na szok niekorzystny (umiarkowany) i szok ekstremalny za pomocą hipotetycznych stresorów skalibrowanych na podstawie niedawnych sytuacji kryzysowych, bez odniesienia do decyzji w sprawie polityki pieniężnej.

Spośród 103 banków, które wzięły udział w tym badaniu, większość zgłosiła znaczne bufory płynności i stosunkowo długie okresy przetrwania (zob. wykres 5). Mediana zgłoszonego okresu przetrwania przy scenariuszu szoku niekorzystnego wyniosła około sześciu miesięcy, a szoku ekstremalnego – około czterech miesięcy (zob. wykres 6). Długie okresy przetrwania w warunkach skrajnych dają bankom więcej czasu na uruchomienie awaryjnych planów finansowania.

W ciągu 2019 ogólna sytuacja płynnościowa instytucji istotnych była bezpieczna, ale kilku kwestiom nadzorcy powinni się dokładniej przyjrzeć. Mianowicie: (a) kilka banków zgłosiło niską pozycję płynnościową w pewnych walutach obcych (np. dolarach amerykańskich), (b) niektóre banki w ramach swojej grupy dostarczają płynności, w ujęciu netto, podmiotom spoza strefy euro, co naraża je na ryzyko w razie wprowadzenia środków osłonowych (ring-fencing), (c) część banków stosuje strategie optymalizacyjne, które pomagają w osiąganiu wymaganych wskaźników, ale mają korzystny wpływ na płynność jedynie krótkofalowo, (d) w wielu przypadkach należałoby ulepszyć praktyki zarządzania zabezpieczeniami, w tym zdolność do szybkiego uruchomienia nieobciążonych rezerw płynności, (e) banki mogą nie doszacowywać negatywnego wpływu obniżenia ratingu kredytowego na płynność. Przeprowadzona analiza pomogła także ujawnić problemy związane z jakością danych wykorzystywanych do sprawozdawczości płynnościowej, dzięki czemu w przyszłości jakość informacji nadzorczych powinna się poprawić.

Wyniki analizy zostały uwzględnione w ocenie adekwatności płynnościowej banków i zarządzania ryzykiem, natomiast nie wpłynęły bezpośrednio na nadzorcze wymogi kapitałowe. W odniesieniu do problemów wykrytych podczas testu warunków skrajnych nadzorcy wprowadzili w zakresie płynności odpowiednie środki ilościowe i jakościowe. Omówili z poszczególnymi bankami odnośne ustalenia w ramach corocznego procesu przeglądu i oceny nadzorczej (SREP) i w konkretnych kwestiach będą podejmować dalsze działania, odpowiednio do sytuacji.

Także instytucje mniej istotne miały w 2019 bezpieczną sytuację płynnościową i kapitałową. W drugim kwartale ich średni wskaźnik LCR przekraczał 200%, a średni współczynnik CET1 wynosił ok. 17%. Uznano jednak, że niektóre kwestie – takie jak znaczne niedopasowanie terminów zapadalności czy stworzenie przez grupę banków wspólnej puli płynności – wymagają uważnej obserwacji.

Poprawiła się także jakość aktywów bankowych. Ogólny wskaźnik kredytów zagrożonych (NPL) obniżył się, w stabilnym tempie, z 4,17% w trzecim kwartale 2018 do 3,41% w trzecim kwartale 2019 (zob. wykres 7 i punkt 1.2.2). W tym samym okresie zmniejszył się też znacznie rozrzut wskaźnika NPL między bankami, jak pokazano na wykresie 8.

1.1.2 Ogólne wyniki banków w strefie euro

W 2019 rentowność instytucji istotnych w strefie euro nadal była słaba. W trzecim kwartale 2019 łączna stopa zwrotu z kapitału własnego w ujęciu zannualizowanym wyniosła 5,8%, wobec 6,2% w czwartym kwartale 2018, czyli nieco zmalała (zob. wykres 9)^[1]. Łączny zwrot z kapitału własnego w instytucjach istotnych ze strefy euro był niższy niż w bankach amerykańskich, a w wielu przypadkach – niższy również od podawanego przez same instytucje kosztu kapitału własnego. Odzwierciedla się to także w niskich wycenach większości instytucji istotnych notowanych na giełdzie, których wskaźniki ceny rynkowej do wartości księgowej wynosiły znacznie mniej niż jeden, przez co trudno byłoby im finansować się na rynkach akcji bez znacznego rozwodnienia istniejącego akcjonariatu.

Przychody netto przed uwzględnieniem odpisów z tytułu utraty wartości, rezerw i podatków zmniejszyły się w relacji do kapitału własnego, ale w ujęciu bezwzględnym były ogólnie stabilne, przy czym niepokój budziła sztywna struktura kosztów. Ponadto wzrost przychodów z operacji handlowych został zneutralizowany przez ujemne saldo przychodów operacyjnych netto lub pozostałych przychodów operacyjnych.

Wskaźniki kosztów do przychodów w instytucjach istotnych nadal były stosunkowo wysokie (zob. wykres 10), co wynikało nie tylko z braku efektywności kosztowej, lecz także z kosztów restrukturyzacji i nakładów na cyfryzację. W perspektywie średniookresowej cyfryzacja może poprawić efektywność kosztową i umożliwić bankom oferowanie nowych produktów i usług. Jest także ważna dla utrzymywalności modeli biznesowych. Najpierw jednak wymaga inwestycji, a korzyści zacznie przynosić dopiero z czasem.

Zmiany stanu odpisów z tytułu utraty wartości i rezerw w pierwszych trzech kwartałach 2019 w ujęciu rocznym gwałtownie wzrosły, co oznaczało koniec trendu spadkowego z ostatnich lat, który doprowadził do niskich wartości obserwowanych w 2018, oraz wywarło dodatkową presję na rentowność. Ten wzrost wystąpił powszechnie, także w krajach z niskim stanem kredytów zagrożonych, głównie z powodu zawiązywania rezerw celowych na straty z tytułu nowych kredytów zagrożonych oraz tworzenia odpisów z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych w związku z programami restrukturyzacyjnymi banków.

Podobnie jak w przypadku instytucji istotnych, również rentowność instytucji mniej istotnych ze strefy euro była niezmiennie niska. Zwłaszcza uzależnienie tych instytucji od przychodów odsetkowych naraża je na negatywne skutki długotrwale niskich stóp procentowych, a mniejsza skala i głównie regionalny zakres działalności osłabiają ich zdolność do różnicowania źródeł przychodów i obniżania kosztów. Według najnowszych danych w czerwcu 2019 średnia stopa zwrotu z kapitału własnego w instytucjach mniej istotnych wynosiła tylko 5,1%, co oznacza jedynie minimalną poprawę w porównaniu z wartością 4,7% wykazaną na koniec 2018^[2]. Po stronie aktywów przychody z tytułu odsetek, stanowiące dla instytucji mniej istotnych największy składnik przychodów, w 2019 nadal malały (zob. wykres 11). Ponieważ jednocześnie obniżały się jednak koszty odsetkowe, spadek wyniku z tytułu odsetek okazał się niewielki. Wreszcie, podobnie jak w przypadku instytucji istotnych, także w instytucjach mniej istotnych znacznie zwiększyły się zmiany stanu rezerw – w pierwszym półroczu 2019 ich wzrost rok do roku wyniósł ok. 20%. Niemniej koszt ryzyka dla instytucji mniej istotnych, mierzony relacją utraty wartości aktywów finansowych do kredytów ogółem, utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie ok. 0,1% (co stanowi mniej niż jedną trzecią tej relacji dla instytucji istotnych).

Instytucje mniej istotne nadal starały się ograniczać łączne koszty (zob. wykres 12). Niemniej w czerwcu 2019 ich wskaźnik kosztów do przychodów wciąż był na stosunkowo wysokim poziomie 72%. Zatem nie zmienił się zasadniczo od końca 2018 (kiedy wynosił 73%) i jest nadal wyższy niż w instytucjach istotnych. Jeśli chodzi o jakość aktywów, problemem pozostaje wysoki stan kredytów zagrożonych w niektórych instytucjach mniej istotnych. Tempo czyszczenia bilansów ogólnie nieco zmalało. W drugim kwartale 2019 wskaźnik NPL brutto wyniósł ok. 2,71%, czyli był o 11 pkt bazowych niższy niż w grudniu 2018.

1.1.3 Główne ryzyka w sektorze bankowym

Każdego roku Nadzór Bankowy EBC – w ścisłej współpracy z właściwymi organami krajowymi – identyfikuje najważniejsze ryzyka, jakie będą oddziaływać na banki w okresie krótkim i średnim (od dwóch do trzech lat). Na tej podstawie sporządza i publikuje mapę ryzyka występującego w bankach objętych jednolitym mechanizmem nadzorczym (mapa ryzyka w SSM). W 2018 za dominujące czynniki ryzyka na rok 2019 i kolejne lata uznano: niepewność geopolityczną, poziom kredytów zagrożonych i ich potencjalne narastanie w przyszłości oraz cyberprzestępczość i zakłócenia informatyczne. Inne zidentyfikowane ryzyka to: korekta wyceny ryzyka na rynkach finansowych, otoczenie niskich stóp procentowych i reakcja banków na regulacje prawne.

Niepewność geopolityczna była postrzegana jako poważne zagrożenie dla światowych rynków finansowych i gospodarki strefy euro. Nasilanie się napięć handlowych i podwyższona niepewność geopolityczna wywierały niekorzystny wpływ na wzrost światowego PKB, który przez cały rok 2019 był słaby. Istotnym źródłem niepewności w dalszym ciągu był brexit, w związku z czym banki i organy nadzoru musiały się przygotowywać na wszelkie możliwe scenariusze. Ta sytuacja, w połączeniu ze wzrostem niepewności politycznej w niektórych krajach strefy euro, nadal ciążyła na perspektywach gospodarczych tej strefy, które w 2019 się pogorszyły.

Chociaż wskaźnik NPL w strefie euro stale spada, problemem pozostaje wysoki stan kredytów zagrożonych w dużej liczbie banków z tej strefy. Dzięki realizacji swoich strategii redukcji kredytów zagrożonych te banki poczyniły znaczne postępy w obniżaniu stanu „starych” kredytów. W trzecim kwartale 2019 wskaźnik NPL dla instytucji istotnych spadł do 3,41%, ale wciąż był powyżej poziomu sprzed kryzysu. W związku z tym trzeba nadal pilnować realizacji strategii dotyczących kredytów zagrożonych (dalej: „strategie NPL”), zwłaszcza że w najbliższej przyszłości wzrost realnego PKB ma pozostać słaby.

Stałe poszukiwanie przez banki rentownych możliwości inwestycyjnych może doprowadzić do ponownej kumulacji kredytów zagrożonych. Obserwowana w poprzednich latach tendencja do łagodzenia standardów kredytowych w 2019 nieco się osłabiła. Niemniej w dwóch kwartałach 2019 banki ze strefy euro nadal informowały o nieznacznym łagodzeniu standardów w odniesieniu do kredytów dla przedsiębiorstw i kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych^[3]. Ponadto instytucje istotne jeszcze bardziej uaktywniły się na rynku kredytów lewarowanych, gdzie akceptowały rekordowo niski poziom ochrony w umowach kredytowych.

Tendencja do cyfryzacji usług finansowych może osłabiać odporność banków na cyberprzestępczość i zakłócenia informatyczne. Banki w coraz większym stopniu polegają na procesach cyfrowych i muszą wprowadzać dodatkowe technologie, żeby zwiększać efektywność działania i nadążać za zmieniającymi się preferencjami klientów. Jednak wiele instytucji istotnych nadal pracuje na starych systemach i musi dopiero zmodernizować swoją infrastrukturę informatyczną, co może zwolnić tempo lub zwiększyć koszty wprowadzania nowych technologii. Jednocześnie występują dodatkowe zagrożenia związane ze zmasowanymi atakami cyberprzestępców.

W wyniku pogoni za rentownością w 2019 nadal występowało znaczne ryzyko korekty wycen na rynkach finansowych. Premie za ryzyko przez cały rok były niskie, mimo że wskutek nasilania się napięć handlowych dochodziło do wzrostu zmienności na rynkach finansowych. Wprawdzie obsługiwalność długu w sektorze finansów publicznych w strefie euro jako całości się poprawiła, to w niektórych krajach poziom długu pozostał wysoki, co będzie groźne w razie korekty wycen ryzyka związanego z papierami skarbowymi.

Instytucje istotne nadal borykają się z niską rentownością, gdyż perspektywa długiego okresu niskich stóp procentowych i intensywna konkurencja niekorzystnie wpływają na ich zdolność do generowania dochodów. W 2019 w ponad połowie tych instytucji zwrot z kapitału własnego był niższy od ich szacowanego kosztu kapitału. Chociaż w 2018 zwrot z kapitału własnego nieco się poprawił, banki obniżyły swoje projekcje rentowności, z czego można wnosić, że na lata 2019 i 2020 prognozują spadek stopy zwrotu, który może się jeszcze pogłębić, jeśli warunki makroekonomiczne w strefie euro się pogorszą.

Chociaż sytuacja w zakresie ryzyka w 2019 nieco się zmieniła, to opisane powyżej kluczowe czynniki ryzyka pozostają w nadchodzących latach bardzo istotne (zob. perspektywy ryzyka na rok 2020 i kolejne lata w punkcie 1.6).

1.2 Priorytety i projekty nadzorcze w 2019

1.2.1 Przegląd priorytetów nadzorczych na rok 2019

Priorytety nadzorcze to główne obszary, na których Nadzór Bankowy EBC będzie się skupiać w nadchodzącym roku. Są omawiane i zatwierdzane przez Radę ds. Nadzoru EBC, a wyznacza się je na podstawie oceny najważniejszych ryzyk, na jakie są narażone nadzorowane banki (zob. punkt 1.1) w aktualnym otoczeniu gospodarczym, regulacyjnym i nadzorczym. Uwzględniają również główne tendencje rozpoznane przez wspólne zespoły nadzorcze podczas bieżącego nadzoru oraz informacje uzyskane z kontroli na miejscu. Priorytety są weryfikowane co roku i stanowią istotne narzędzie umożliwiające odpowiednio zharmonizowaną, współmierną do sytuacji i skuteczną koordynację działań nadzorczych wobec wszystkich banków. W ten sposób przyczyniają się do zapewnienia równych warunków działania banków i silniejszego oddziaływania nadzoru. W tej części raportu przedstawiono priorytety nadzorcze na rok 2019 i związane z nimi projekty (zob. również rysunek 1).

1.2.2 Prace nad kredytami zagrożonymi

W 2019 EBC postanowił zrewidować swoje oczekiwania nadzorcze dotyczące tworzenia rezerw ostrożnościowych na nowe ekspozycje nieobsługiwane; te oczekiwania są określone w addendum do rekomendacji EBC dla banków w sprawie kredytów zagrożonych (dalej: „addendum”). Podjęta decyzja wiązała się z uchwaleniem rozporządzenia (UE) 2019/630^[4], w którym wskazano zasady traktowania ekspozycji nieobsługiwanych w ramach filaru I. Rozporządzenie weszło w życie 26 kwietnia 2019 jako uzupełnienie istniejących zasad ostrożnościowych. Rewizja addendum wynika z deklaracji EBC, że kiedy nowe przepisy dotyczące traktowania ekspozycji nieobsługiwanych w ramach filaru I będą gotowe, ponownie rozważy on oczekiwania nadzorcze dotyczące nowych ekspozycji o tym statusie.

Określono trzy najważniejsze różnice między nowym podejściem do ekspozycji nieobsługiwanych w ramach filaru I a podejściem EBC w ramach filaru II.

• Po pierwsze, kiedy ekspozycje nieobsługiwane nie są w wystarczającym stopniu automatycznie pokryte rezerwami lub innymi korektami, to zgodnie z podejściem w ramach filaru I banki są zobowiązane do dokonywania odliczeń od funduszy własnych. Ten wymóg jest prawnie wiążący, a oczekiwania nadzorcze EBC wobec instytucji istotnych dotyczące tworzenia rezerw ostrożnościowych w ramach filaru II – nie są. Oczekiwania nadzorcze (a) są punktem wyjściowym do dialogu nadzorczego, (b) zależą od jednostkowej oceny każdego przypadku oraz (c) stanowią środek nadzorczy, który może być stosowany w ramach filaru II podczas cyklu SREP.
• Po drugie, zasady traktowania ekspozycji nieobsługiwanych w ramach filaru I różnią się nieco od podejścia nadzorczego do nowych i starych kredytów zagrożonych w ramach filaru II pod względem kalibracji parametrów czasowych. Ponadto przewidziano odmienne ścieżki dochodzenia do dostosowania zgodnie z podejściem EBC w ramach filaru II oraz do pełnego wdrożenia wymogu zgodnie z podejściem w ramach filaru I.
• Po trzecie, istnieją znaczne różnice, jeśli chodzi o zakres stosowania. Podejście do ekspozycji nieobsługiwanych w ramach filaru I dotyczy jedynie ekspozycji wynikających z kredytów udzielonych od 26 kwietnia 2019 i nie ma zastosowania ani do (a) już istniejących ekspozycji nieobsługiwanych, ani do (b) całej grupy wykazanych w bilansach istniejących kredytów sprzed 26 kwietnia 2019 obsługiwanych terminowo, które w przyszłości mogą stać się ekspozycjami nieobsługiwanymi. Dlatego nadzorcy potrzebują narzędzi pozwalających zająć się tym potencjalnym ryzykiem – i właśnie takie narzędzia są przewidziane w podejściu EBC w ramach filaru II.

Po określeniu najważniejszych różnic EBC postanowił zrewidować swoje oczekiwania nadzorcze dotyczące tworzenia rezerw ostrożnościowych na nowe ekspozycje nieobsługiwane, żeby uprościć i ujednolicić ogólne podejście do tej kategorii ekspozycji. Po pierwsze, żeby uniknąć pokrywania się zakresów, tj. sytuacji, w której ta sama ekspozycja podlegałaby jednocześnie środkom przewidzianym w filarze I i filarze II, oczekiwania nadzorcze EBC w ramach filaru II wobec nowych ekspozycji nieobsługiwanych określone w addendum będą dotyczyć wyłącznie ekspozycji, do których nie stosuje się podejścia w ramach filaru I. Zatem do ekspozycji nieobsługiwanych wynikających z kredytów udzielonych od 26 kwietnia 2019 będzie się stosować, co do zasady, jedynie filar I. Po drugie, dla ekspozycji nieobsługiwanych wynikających z umów sprzed 26 kwietnia 2019 zmieniono parametry czasowe (kategorie wiekowe) z 2/7 lat na 3/7/9 lat, zgodnie z parametrami czasowymi wg filaru I^[5]. Zatem w przypadku ekspozycji nieobsługiwanych, które wchodzą w zakres addendum, do ekspozycji niezabezpieczonych, ekspozycji zabezpieczonych inaczej niż na nieruchomościach i ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach należy stosować, odpowiednio, kategorie wiekowe 3, 7 i 9 lat, a ścieżka dochodzenia do pełnego spełnienia wymogu (czyli osiągnięcia 100-procentowego pokrycia) powinna być zgodna z zasadami filaru I^[6].

Oczekiwania nadzorcze dotyczące istniejących ekspozycji nieobsługiwanych (tj. mających taki status na dzień 31 marca 2018) nie zmieniły się, czyli stosuje się te same wyjściowe kategorie wiekowe – 2 lata dla ekspozycji zabezpieczonych i 7 lat dla niezabezpieczonych – oraz te same zalecenia nadzorcze dotyczące pokrycia i ścieżki dochodzenia do pełnego wymogu wskazane z pismach SREP^[7]. Głównym priorytetem było szybkie zmniejszenie stanu ekspozycji nieobsługiwanych, tak aby wyczyścić z nich bilanse banków na wypadek pogorszenia się sytuacji gospodarczej.

Wszystkie pozostałe elementy podejścia do nowych ekspozycji nieobsługiwanych w ramach filaru II określone w addendum pozostały niezmienione. Przy ocenie przypadków niespełnienia oczekiwań nadzorczych dotyczących pokrycia w ramach filaru II w odniesieniu do istniejących i nowych ekspozycji nieobsługiwanych nadal będzie się brać pod uwagę m.in. szczególne okoliczności, wskutek których oczekiwania dotyczące rezerw ostrożnościowych na konkretne portfele lub ekspozycje nie byłyby zasadne.

W podsumowaniu: zakres oczekiwań nadzorczych EBC dotyczących nowych ekspozycji nieobsługiwanych ogranicza się do ekspozycji wynikających z kredytów udzielonych przed 26 kwietnia 2019, których nie uwzględnia podejście w ramach filaru I^[8]. Ekspozycje nieobsługiwane wynikające z kredytów udzielonych 26 kwietnia 2019 lub później podlegają odpowiednim zasadom w ramach filaru I, a EBC będzie uważnie obserwować, jakie mogą się z nimi wiązać ryzyka. Ponadto do wszystkich nowych ekspozycji nieobsługiwanych, niezależnie od momentu ich powstania, stosuje się tę samą kalibrację parametrów czasowych i tę samą klasyfikację. Są one także traktowane tak samo jak dowolna część ekspozycji nieobsługiwanej, która jest gwarantowana lub ubezpieczona przez oficjalną agencję kredytów eksportowych. Ma to na celu zmniejszenie stopnia skomplikowania sprawozdawczości na temat nowych ekspozycji nieobsługiwanych (zob. rysunek 2).

Kwestie związane z wytycznymi Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego w sprawie ekspozycji nieobsługiwanych

Nadzorcze podejście do ekspozycji nieobsługiwanych wzmocniło się jeszcze pod koniec 2018, kiedy Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB) wydał dwa zbiory wytycznych dotyczących takich ekspozycji: (a) wytyczne z 31 października 2018 dotyczące zarządzania ekspozycjami nieobsługiwanymi i restrukturyzowanymi (EBA/GL/2018/06) oraz (b) wytyczne z 17 grudnia 2018 dotyczące ujawnień w zakresie ekspozycji nieobsługiwanych i restrukturyzowanych (EBA/GL/2018/10). EBC powiadomił EUNB, że zamierza stosować się do tych wytycznych^[9].

Postęp prac nad obecnym stanem kredytów zagrożonych i ocena bankowych strategii ich redukcji

Na początku funkcjonowania europejskiego nadzoru bankowego wolumen kredytów zagrożonych w instytucjach istotnych wynosił ok. 1 bln EUR (przy 8-procentowym wskaźniku NPL). Do końca września 2019 stan tych kredytów zmalał do 543 mld EUR (przy wskaźniku NPL 3,41%), czyli od grudnia 2014 bankom udało się go zmniejszyć o ok. 46% (zob. wykres 13). Spadek stanu kredytów zagrożonych przyspieszył w 2017, zwłaszcza w krajach o wysokim wskaźniku NPL. Zbiegło się to z wydaniem przez EBC w marcu 2017 rekomendacji dla banków w sprawie kredytów zagrożonych (Guidance to banks on non-performing loans, dalej: „rekomendacja w sprawie NPL”), w której opisano, jakie będą oczekiwania Nadzoru Bankowego EBC w tym zakresie. Kształtowanie się stanu kredytów zagrożonych dla ogółu instytucji istotnych przedstawiono na wykresie 13.

Rekomendacja w sprawie NPL przedstawia oczekiwania dotyczące sposobu zarządzania przez banki istniejącym stanem kredytów zagrożonych^[10]. Po jej wydaniu EBC zwrócił się do instytucji istotnych o podwyższonym stanie kredytów zagrożonych (dalej: „banki z wysokim stanem NPL”) o przedstawienie strategii zmniejszenia poziomu kredytów zagrożonych i aktywów przejętych w drodze postępowania egzekucyjnego oraz o określenie docelowych średniookresowych wskaźników redukcji dla poszczególnych portfeli. Te strategie zostały po raz pierwszy przekazane do EBC w 2017, a potem dwukrotnie były aktualizowane.

Strategie NPL przedstawione w 2019 zakładały, że między końcem 2018 a końcem 2021 stan kredytów zagrożonych w ujęciu brutto zmniejszy się o ok. 50%. Na wykresach 14 i 15 przedstawiono stany aktywów zagrożonych na koniec 2018 dla próby 32 banków z wysokim stanem NPL oraz własne projekcje banków dotyczące zmniejszenia wolumenu tych kredytów między końcem 2019 a końcem 2021.

W 2018 banki z wysokim stanem NPL ogólnie dobrze radziły sobie z ich redukcją, a często nawet przekraczały swoje cele w tym zakresie. Stosowane do tego narzędzia różniły się zależnie od instytucji i kraju. Należały do nich: spłata (spłata kwot umownych przez kredytobiorców) i „uzdrowienie” kredytów, sprzedaż (w tym sprzedaż portfeli, sekurytyzacja oraz zmiana klasyfikacji wg międzynarodowego standardu sprawozdawczości finansowej (MSSF) nr 9 na „przeznaczone do sprzedaży”) oraz odpisy.

W pierwszym półroczu 2019 banki osiągnęły 8‑procentowe zmniejszenie stanu kredytów zagrożonych, co stanowiło 42% wartości założonej w planie na ten rok (wobec 51% w drugim kwartale 2018). Podczas gdy zmniejszanie kredytów zagrożonych i zwiększanie ekspozycji obsługiwanych kształtuje się zasadniczo zgodnie z planem, to inne wpływy przewyższają poziom docelowy. Do odpływu kredytów zagrożonych przyczyniają się głównie: spłaty i uzdrawianie kredytów, odpisy i sprzedaż (w tym sprzedaż portfeli, sekurytyzacja oraz zmiana klasyfikacji na „przeznaczone do sprzedaży” wg MSSF 9).

Większość banków stara się jak najszybciej zmniejszać stan kredytów zagrożonych. Strategie redukcji NPL przedstawione na lata 2019–2021 przewidują, że w większości krajów około połowy zmniejszenia przewidzianego na te trzy lata powinno nastąpić w ciągu pierwszego roku. Ponad 75% trzyletniej wartości prawdopodobnie zostanie osiągniętych przez pomniejszanie zagrożonych portfeli, spłaty kredytów, sprzedaż i odpisy.

Pozytywnie należy ocenić także to, że w planach redukcji kredytów zagrożonych banki skupiają się na kredytach ze starszych grup wiekowych. Jak widać na wykresie 16, prognozuje się, że ekspozycje mające status nieobsługiwanych od ponad pięciu lat będą się zmniejszać znacznie szybciej od ekspozycji, które mają ten status krócej.

Ogólnie stan kredytów zagrożonych w strefie euro pozostaje wysoki. Dlatego Nadzór Bankowy EBC będzie się nadal zajmować poziomem istniejących kredytów zagrożonych i zapobiegać narastaniu nowych.

1.2.3 Prace związane z kryteriami zatwierdzania kredytów

Do wysokich wskaźników NPL w niektórych uczestniczących państwach członkowskich przyczyniała się m.in. wadliwa praktyka zatwierdzania kredytów. Celem działań nadzoru bankowego zmierzających do zmniejszenia stanu kredytów zagrożonych jest wyczyszczenie bilansów banków i w ten sposób odbudowanie zaufania do sektora bankowego i w jego obrębie. Jednak z uwagi na zwiększone prawdopodobieństwo odwrócenia się cyklu gospodarczego nadzorcy muszą wiedzieć, jakie ryzyka banki obecnie wprowadzają do swoich bilansów, gdyż te ryzyka mogą w przyszłości stać się źródłem problemów. Dlatego ośrodek uwagi przesuwa się teraz na standardy zatwierdzania kredytów stosowane przez banki przy ich udzielaniu. Celem jest podjęcie działań wyprzedzających, żeby na przyszłość ograniczyć nadmierne narastanie kredytów zagrożonych, co należy do priorytetów nadzorczych na rok 2019 (zob. punkt 1.2).

Pierwszym krokiem do osiągnięcia tego celu była ocena ryzyk i tendencji związanych z zasadami, na jakich banki udzielają kredytów, tak aby ukierunkować działania nadzorcze na skupiska ryzyka. W związku z tym EBC starannie ocenił odpowiednie dane, którymi nadzorcy już dysponowali. Jednak do solidnej i uporządkowanej oceny jakości kryteriów zatwierdzania kredytów – ze szczególnym uwzględnieniem nowo udzielanych – potrzebne były dodatkowe, zharmonizowane dane. Dlatego Nadzór Bankowy EBC przystąpił w 2019 do ich zbierania.

Głównym celem było (a) sprawdzenie, czy standardy zatwierdzania kredytów z czasem się nie pogarszały, oraz (b) rozpoznanie prawidłowości i specyficznych cech występujących w określonych segmentach kredytów, różnych modelach biznesowych i poszczególnych krajach. To przedsięwzięcie miało także na celu określenie, czy pewne kluczowe wskaźniki ryzyka są łatwo dostępne w systemach informatycznych banków, oraz ustalenie poziomu automatyzacji w gromadzeniu i podawaniu tych danych.

Proces zbierania danych opracowano we współpracy z branżą bankową. Dzięki temu definicje kluczowych wskaźników ryzyka podane w szablonach do zatwierdzania kredytów (np. wskaźnika wysokości kredytu do wartości zabezpieczenia – LtV) były zgodne z najpowszechniejszą praktyką bankową. W szablonach ujęto kluczowe wskaźniki ryzyka związanego z udzielaniem kredytów oraz parametry ryzyka dotyczące kredytów dla podmiotów z niefinansowego sektora prywatnego. Żeby dane zebrane w ramach tego procesu od wszystkich instytucji kredytowych były spójne, opracowano złożony zbiór częstych pytań, a następnie przeprowadzono kompleksową kontrolę jakości.

Przy interpretacji zebranych danych trzeba było wziąć pod uwagę zewnętrzne uwarunkowania akcji kredytowej, ponieważ mogą się one różnić w zależności od kraju. Dlatego jako uzupełnienie analizy danych zorganizowano spotkania poświęcone poszczególnym krajom, z udziałem wspólnych zespołów nadzorczych i właściwych organów krajowych. Celem tych spotkań było dokonanie wspólnej oceny „oddolnych” ustaleń wspólnych zespołów w powiązaniu z obserwacjami przekrojowymi. W ten sposób można było uwzględnić okoliczności specyficzne dla danego kraju i danego banku bez szkody dla jednolitości oceny. Na podstawie wyników tych spotkań wyznaczono zakres dalszej analizy, która będzie prowadzona w 2020.

Wyniki tej analizy – gdy zostanie już zakończona – przydadzą się wszystkim interesariuszom. EBC i właściwe organy krajowe uzyskają cenne informacje o praktykach banków w zakresie przyznawania kredytów i ich wyceny na podstawie ryzyka. Te wyniki pokażą także, jak rozwijała się sytuacja w poszczególnych segmentach biznesowych (np. na rynku kredytów mieszkaniowych lub kredytów dla małych i średnich przedsiębiorstw) i na podstawie jakich danych banki kontrolują ryzyka wynikające z portfeli kredytowych. Dodatkową korzyścią dla banków będzie szczegółowa informacja zwrotna o ich indywidualnych wynikach na tle porównywalnych podmiotów. Zbiorcze wyniki analizy zostaną ponadto opublikowane. Przeprowadzone prace mogą przełożyć się na podjęcie działań wobec poszczególnych banków. Zostanie to omówione w następnej fazie badania kryteriów zatwierdzania kredytów, która odbędzie się w 2020. Wreszcie – ramy czasowe tego przedsięwzięcia wpisują się w prace nad udzielaniem kredytów prowadzone przez EUNB, w których EBC bierze czynny udział.

1.2.4 Ukierunkowany przegląd modeli wewnętrznych

Celem ukierunkowanego przeglądu modeli wewnętrznych (TRIM) jest ocena adekwatności i odpowiedniości modeli wewnętrznych stosowanych przez banki, tak aby zmniejszyć nieuzasadnione różnice w obliczeniach wielkości aktywów ważonych ryzykiem (RWA). Projekt TRIM przyczynia się do wyrównywania warunków działania, gdyż poprawia spójność praktyk nadzorczych, które skupiają się na poprawnym i jednolitym wdrożeniu wymogów regulacyjnych dotyczących modeli wewnętrznych.

Po ukończeniu w 2016 przygotowawczych prac analitycznych nastąpiła część projektu prowadzona na miejscu w bankach, która rozpoczęła się w 2017, a zakończyła w 2019. W tym czasie przeprowadzono 200 badań na miejscu skupionych na modelach wewnętrznych stosowanych do pomiaru ryzyka kredytowego, ryzyka rynkowego i ryzyka kredytowego kontrahenta w 65 instytucjach istotnych.

Badania prowadzono według tej samej metodyki, opartej na wspólnej interpretacji europejskich regulacji dotyczących modeli wewnętrznych przez EBC i właściwe organy krajowe. Ta interpretacja jest odzwierciedlona w przewodniku EBC dotyczącym modeli wewnętrznych, w którym wyjaśniono, jak EBC rozumie odnośne wymogi regulacyjne i w jaki sposób je spójnie stosuje przy ocenie, czy banki spełniają te wymogi. Ważnym momentem w projekcie TRIM było wydanie w 2019 zrewidowanej wersji przewodnika (ECB guide to internal models), poprzedzone szeroko zakrojonym procesem zbierania opinii branży, który objął zaproszenie do zgłaszania uwag do pierwszej wersji tego dokumentu w 2017 oraz dwie rundy konsultacji publicznych na temat zaktualizowanych wersji poszczególnych rozdziałów w 2018. Przewodnik EBC dotyczący modeli wewnętrznych także w przyszłości będzie kluczowym dokumentem referencyjnym jako opis podejścia EBC do nadzoru nad modelami wewnętrznymi w zakresie wykraczającym poza projekt TRIM. Przewodnik będzie aktualizowany w miarę potrzeb.

W trakcie projektu TRIM było (i nadal jest) prowadzonych wiele analiz w celu oceny i porównania wyników badań z różnych instytucji. Wstępne wyniki tych analiz zostały już upublicznione z myślą o skontrolowanych instytucjach i opinii publicznej. Omówienie najistotniejszych, powszechnie występujących niedociągnięć wykrytych podczas badań TRIM opublikowano po raz pierwszy w 2018, a następnie zaktualizowano i uzupełniono w kwietniu i listopadzie 2019. Te przekrojowe analizy wraz z pozostałymi elementami procesu zapewniania jakości^[20] są ważne dla utrzymania spójności ocen nadzorczych podczas wszystkich badań. Ujawnienie ich wyników pomaga bankom, gdyż pozwala im osadzić w szerszym kontekście decyzje otrzymane w następstwie projektu TRIM.

Następnym ważnym efektem badań przeprowadzonych na miejscu w ramach projektu TRIM są decyzje nadzorcze. Zobowiązania nakładane w tych decyzjach na banki są prawnie wiążące i mają sprawić, że banki zlikwidują wykryte niedociągnięcia, co wiąże się z wprowadzeniem koniecznych ulepszeń modeli wewnętrznych. Dotychczas wydano ok. 110 ostatecznych decyzji (tj. uwzględniających informacje przedstawione przez instytucje w ramach wysłuchań), skierowanych do ok. 55 spośród 65 instytucji objętych projektem TRIM. Decyzje zawierały średnio ok. 20 wiążących zobowiązań, którym czasem towarzyszyły dodatkowe środki^[21]. Tak szczegółowe działania następcze spowodują, że banki będą lepiej przestrzegać wymogów regulacyjnych. Dzięki temu projekt TRIM przyczyni się do zmniejszenia nieuzasadnionych różnic występujących przy stosowaniu przez banki modeli wewnętrznych do obliczania wskaźników RWA. Jeśli chodzi o niedociągnięcia banków w zakresie ryzyka kredytowego, wiązały się one zwłaszcza ze sposobem obliczania zrealizowanych strat z ekspozycji oraz stosowaniem współczynników niewykonania zobowiązań opartych na średnich długookresowych do kalibracji parametrów prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania. Niedociągnięcia związane z ryzykiem rynkowym dotyczyły głównie metodyki określania przez banki wartości narażonej na ryzyko (VaR) i wartości zagrożonej w warunkach skrajnych, weryfikacji historycznej VaR, zakresu stosowania metody modeli wewnętrznych oraz metodyki wyznaczania narzutu kapitałowego z tytułu dodatkowego ryzyka.

W projekt TRIM były zaangażowane znaczne zasoby nadzorcze. Żeby nie zakłócać normalnej obsługi modeli bankowych, ich istotne zmiany i wstępne zatwierdzanie w dalszym ciągu oceniano na miejscu, jako uzupełnienie badań w ramach TRIM, a czasem w połączeniu z nimi. W 2019 oprócz 49 badań na miejscu uruchomionych w ramach TRIM rozpoczęto 117 kontroli modeli wewnętrznych w instytucjach istotnych (z czego 52 przeprowadzono na miejscu)^[22]. W ciągu roku wydano łącznie 141 decyzji nadzorczych dotyczących kontroli modeli wewnętrznych^[23] (łącznie z TRIM).

Projekt TRIM zakończy się w drugim półroczu 2020, ale przewiduje się, że w latach 2020–2021 nadal będą intensywnie prowadzone regularne oceny istotnych zmian modeli oraz działania związane z wnioskami o pierwsze zatwierdzenie modelu. Nadzorowane podmioty będą musiały dostosowywać swoje modele w reakcji na (a) ustalenia z projektu TRIM oraz (b) wymogi określone przez EUNB w serii nowych regulacyjnych standardów technicznych i wytycznych wydanych w ramach regulacyjnego przeglądu metody ratingów wewnętrznych. Nadzór Bankowy EBC oczekuje, że wspólnie z bankami osiągnie efekt synergii przez połączenie – gdy to możliwe – wdrażania i oceny zmian w modelach wewnętrznych, które wynikają z obu tych przedsięwzięć i wpływają na te same systemy ratingowe.

1.2.5 Ryzyko informatyczne i cybernetyczne

Przez cały rok 2019 Nadzór Bankowy EBC w dalszym ciągu traktował ryzyka informatyczne i cybernetyczne jako jeden z priorytetów nadzorczych. Generalnie te ryzyka powinny wchodzić w zakres ogólnych zasad zarządzania banku i wszyscy pracownicy powinni być ich świadomi, bo mogą one wpływać na całą instytucję. Dlatego też wszyscy – niezależnie od wydziału i stanowiska – powinni dążyć do łagodzenia tych ryzyk.

Z powodu ścisłych wzajemnych powiązań między podmiotami w obrębie sektora finansowego cyberataki mogą się szybko rozprzestrzeniać po całym systemie. Żeby umożliwić nadzorcom lepszą identyfikację i monitorowanie tendencji naruszeń cyberbezpieczeństwa w sektorze bankowym, w 2017 wprowadzono procedurę ich zgłaszania. Wszystkie instytucje istotne powinny informować o poważnych naruszeniach cyberbezpieczeństwa^[24] niezwłocznie po ich wykryciu. Baza danych o incydentach związanych z cyberbezpieczeństwem w SSM zapewnia większą przejrzystość informacji, a także umożliwia EBC szybkie reagowanie w wypadku, gdy poważny incydent dotknie jedną lub więcej instytucji istotnych. W porównaniu z 2018 liczba incydentów zgłoszonych w 2019 zwiększyła się o ok. 30%.

Częste kontrole na miejscu umożliwiają także Nadzorowi Bankowemu EBC ocenę zdolności poszczególnych banków do zarządzania ryzykiem informatycznym i cybernetycznym, natomiast „kampanie” kontrolne (czyli badanie tej samej kwestii w porównywalnym zakresie w kilku bankach) dostarczają przekrojowego obrazu sytuacji. Dzięki skupieniu się w 2019 na ciągłości obsługi informatycznej rozpoznano potrzebę dokonania ulepszeń, zwłaszcza w zakresie testowania reakcji na zdarzenia katastrofalne. Te ustalenia będą przedmiotem dalszych prac w ramach bieżącego nadzoru. W 2020 zostanie przeprowadzona kampania kontrolna poświęcona ryzyku informatycznemu, podczas której będzie kontynuowana ocena zarządzania ryzykiem cybernetycznym w bankach.

W trakcie rocznego cyklu SREP wspólne zespoły na bieżąco nadzorują ryzyka informatyczne i cybernetyczne według wspólnej, standardowej metodyki opartej na wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego EBA/GL/2017/05^[25] oraz na podstawie ankiety na temat ryzyk informatycznych (własna ocena banków). Uzupełnieniem tych działań są przeglądy tematyczne oraz analiza przekrojowa. Własna ocena ryzyka informatycznego i mechanizmów kontrolnych dokonywana przez banki jest źródłem cennych informacji. W 2019 stwierdzono, że ta samoocena przeciętnie stała się ostrożniejsza. Pokazała ona także, że instytucje istotne, które mają w zarządzie specjalistów od informatyki, wykazują się większą kompetencją w wielu kategoriach kontroli ryzyka informatycznego i są bardziej świadome zagrożeń.

Jednocześnie samoocena ukazała, że rośnie liczba instytucji istotnych, które do krytycznych procesów operacyjnych wykorzystują systemy informatyczne dobiegające końca cyklu życia, i że zwiększają się nakłady na outsourcing usług informatycznych. W 2020 tym zagadnieniom zostanie poświęcone jeszcze więcej uwagi.

Ponadto Nadzór Bankowy EBC współpracuje z wieloma interesariuszami z UE i spoza niej, żeby koordynować podejście do ryzyka informatycznego i cybernetycznego oraz dzielić się wiedzą na ten temat. Na przykład wnosi wkład w prace forów międzynarodowych, takich jak grupa zadaniowa EUNB ds. nadzoru nad ryzykiem informatycznym, grupa robocza Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego (BCBS) ds. odporności operacyjnej oraz grupa robocza Rady Stabilności Finansowej (FSB) ds. reagowania na incydenty naruszenia cyberbezpieczeństwa i wychodzenia z takich incydentów.

1.2.6 Brexit

W 2019 prace Nadzoru Bankowego związane z brexitem skupiały się na (a) stanie przygotowań banków i nadzorców na możliwość bezumownego brexitu oraz (b) realizacji planów brexitowych uzgodnionych przez banki z nadzorcami.

Przez cały rok Nadzór Bankowy EBC monitorował stan przygotowań banków na scenariusz bezumownego brexitu, którego skutkiem byłoby wyjście Wielkiej Brytanii z UE bez okresu przejściowego. W tym kontekście EBC wyraźnie zakomunikował bankom, że powinny kontynuować przygotowania na każdą ewentualność, i zalecił im wdrożenie skutecznych środków łagodzących, gdyby zaszła taka potrzeba. Ogólnie przygotowania banków na ten scenariusz posuwały się naprzód w zadowalającym tempie.

Jeszcze przed pierwotną datą brexitu, czyli końcem marca 2019, Nadzór Bankowy EBC ukończył większość procedur związanych z zezwoleniami na ustanowienie nowych lub restrukturyzację istniejących instytucji kredytowych w strefie euro. Ponadto doprowadził do końca ocenę brexitowych planów instytucji istotnych prowadzących działalność w Wielkiej Brytanii i wydał zezwolenia dla ich oddziałów w państwie trzecim, jeśli wymagało tego prawo krajowe. W tym celu przeprowadził z bankami szczegółowe rozmowy, żeby uzgodnić na przyszłość zakres działalności i modele biznesowe ich oddziałów w Wielkiej Brytanii.

Nadzór Bankowy EBC monitorował także wdrażanie przez banki ich planów brexitowych, żeby dopilnować, czy te banki wywiązują się z podjętych zobowiązań, w tym harmonogramów realizacji uzgodnionych z nadzorcami. Uzupełnieniem tej przekrojowej obserwacji były prace wykonywane w odniesieniu do poszczególnych banków, w razie potrzeby powiązane z odpowiednimi działaniami nadzorczymi.

Dla banków, które w wyniku przeniesienia działalności do strefy euro w związku z brexitem uzyskały status istotnych, powołano nowe wspólne zespoły nadzorcze, a EBC objął te banki bezpośrednim nadzorem. W części z nich w drugim półroczu 2019 rozpoczął obowiązkową wszechstronną ocenę.

EBC przedstawiał swoje oczekiwania nadzorcze w aktualizowanych „częstych pytaniach” na stronie internetowej poświęconej nadzorowi bankowemu, w serii artykułów publikowanych w Supervision Newsletter oraz podczas dwustronnych dyskusji z nadzorowanymi podmiotami.

Perspektywy na przyszłość

W 2020 EBC będzie w dalszym ciągu obserwować realizację przez banki ich planów związanych z brexitem, na podstawie podjętych przez banki zobowiązań i uzgodnionych harmonogramów dochodzenia do docelowych modeli działalności. Wprawdzie w 2019 banki poczyniły pewne postępy, ale muszą zrobić jeszcze więcej, żeby spełnić oczekiwania nadzorcze EBC w różnych obszarach, np. zarządzania wewnętrznego, szukania nowych możliwości biznesowych i dostępu do infrastruktur rynku finansowego, modeli alokacji, ustaleń wewnątrzgrupowych oraz sprawozdawczości i infrastruktury informatycznej.

Rozpoczną się także wszechstronne oceny pozostałych instytucji, które niedawno uzyskały status istotnych w następstwie działań związanych z brexitem.

EBC będzie w dalszym ciągu monitorować negocjacje polityczne między Unią Europejską a Wielką Brytanią oraz oceniać ich implikacje pod kątem nadzoru.

1.2.7 Ryzyko handlowe i wycena aktywów

W 2019 Nadzór Bankowy EBC rozpoczął serię skoordynowanych operacji prowadzonych na miejscu i na odległość. Dotyczyły one m.in. ryzyk wynikających z działalności handlowej oraz wyceny instrumentów finansowych księgowanych według wartości godziwej. Cele tych działań były następujące:

• zapewnienie zgodności z obowiązującymi regulacjami
• zwiększenie wiedzy nadzorców o strukturze takich aktywów i zobowiązań
• monitorowanie obszarów narażonych na ryzyko związane z wyceną
• ocena zasad stosowanych przez instytucje do obliczania wartości godziwej oraz dodatkowych korekt wyceny dokonywanych ze względów ostrożnościowych.

W ciągu roku 2019 zebrano granularne dane o regulacyjnych portfelach handlowych 13 dużych instytucji istotnych, na które przypada 87% pozycji poziomu 2 i 3^[26] ujętych w portfelach handlowych banków pod bezpośrednim nadzorem EBC^[27]. Dostępność informacji na poziomie desków handlowych i produktów umożliwiła szczegółowe zbadanie struktury znacznej części aktywów i zobowiązań poziomu 2 i 3. Dzięki temu łatwiej będzie wyznaczyć zakres badań na miejscu, które mają zostać rozpoczęte w ramach kampanii dotyczącej ryzyka związanego z wyceną.

Jeśli chodzi o strukturę aktywów według poziomu, większość (ok. 87%) pozycji w portfelach handlowych objętych próbą zalicza się do poziomu 2, natomiast pozycje poziomu 3 stanowią tylko 2% wszystkich pozycji i są skoncentrowane w kilku zaledwie bankach (ok. 82% przypada na trzy banki). Pod względem struktury produktowej znaczną część aktywów i zobowiązań poziomu 2 stanowią swapy i instrumenty typu repo, zwykle z terminem zapadalności poniżej 10 lat.

W ramach operacji prowadzonych na miejscu w 2019 rozpoczęła się kampania^[28] dotycząca ryzyka związanego z wyceną; będzie ona kontynuowana w 2020 i 2021. Wstępne wyniki tej kampanii wskazują na rozbieżności w praktykach bankowych i znaczne prawdopodobieństwo występowania różnic między bankami ze względu na stopień uznaniowości przy stosowaniu zasad rachunkowości. Dotyczy to definiowania, co jest obserwowalne, określania poziomu aktywów, wykazywania tzw. zysku pierwszego dnia i ustalania wartości godziwej. To zróżnicowanie utrudnia ocenę ryzyka związanego z wyceną. Podjęta operacja ma na celu wyrównanie warunków do działań ostrożnościowych i ujednolicenie metod prowadzenia kontroli na miejscu.

Jeśli chodzi o wdrożenie regulacyjnych standardów technicznych EUNB dotyczących ostrożnej wyceny, badania na miejscu przeprowadzone w 2019 wykazały, że zasady ostrożnej wyceny stosowane przez instytucje nie spełniały oczekiwań EBC oraz że instytucje mają trudności z danymi na potrzeby uzyskania wymaganego poziomu pewności przy dokonywaniu ostrożnej wyceny. Wymiana pytań i odpowiedzi przeprowadzona przez EUNB pomogła w uzyskaniu większej jasności co do stosowania zasad ostrożnej wyceny.

1.2.8 Prace nad metodyką nadzoru

Szoki finansowe dotykające sektor bankowy są często wywoływane lub potęgowane przez niewystarczającą ilość i jakość zasobów kapitału i płynności utrzymywanych przez banki. W tym kontekście zasadnicze znaczenie dla wzmacniania odporności banków mają dwa kluczowe procesy: wewnętrzny proces oceny adekwatności kapitałowej (ICAAP) i wewnętrzny proces oceny adekwatności płynnościowej (ILAAP).

Te procesy mają sprawić, że banki będą mierzyć ryzyka kapitałowo-płynnościowe i zarządzać nimi w sposób uporządkowany, za pomocą metod dostosowanych do swojej specyfiki. Pozwalają bankom identyfikować i oceniać te ryzyka, a dzięki temu – przez cały czas skutecznie nimi zarządzać i zapewniać ich pokrycie.

Procesy ICAAP i ILAAP odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu przez banki adekwatnością kapitałową i płynnościową, w związku z czym wymagają szczególnej uwagi ze strony nadzorców. Jakość i wyniki tych procesów są uwzględniane w procesie SREP przy określaniu środków kapitałowych, płynnościowych i jakościowych. Prawidłowo prowadzone procesy ICAAP i ILAAP zmniejszają niepewność samej instytucji i jej nadzorców co do wielkości faktycznej ekspozycji na ryzyko. To pomaga instytucjom utrzymywać adekwatny poziom kapitału i płynności i w ten sposób zachowywać zdolność do efektywnego działania.

W listopadzie 2018 Nadzór Bankowy EBC opublikował przewodniki dotyczące prowadzonych przez banki procesów ICAAP (ECB Guide to the internal capital adequacy assessment process) i ILAAP (ECB Guide to the internal liquidity adequacy assessment process) i zaczął stosować opisane w nich zasady od stycznia 2019. Przewodniki nie mają dostarczać pełnych wytycznych w odniesieniu do wszystkich kwestii związanych z należytym działaniem obu procesów. Przyjęte w nich podejście opiera się na przedstawieniu zasad dotyczących wybranych, istotnych kwestii.

W związku z tym Nadzór Bankowy EBC podkreśla, że ICAAP i ILAAP to przede wszystkim procesy wewnętrzne, które powinny być dostosowane do poszczególnych instytucji. Dlatego każda instytucja powinna je wdrożyć w sposób odpowiedni i współmierny do własnej sytuacji. Solidne, skuteczne, kompleksowe i dalekowzroczne procesy ICAAP i ILAAP odgrywają kluczową rolę w budowaniu odporności banków. Dlatego zachęca się banki do korzystania z przewodników dotyczących tych procesów, żeby jak najszybciej usunąć wszelkie luki i niedociągnięcia w zarządzaniu kapitałem i płynnością.

W 2019 służby międzywydziałowe Nadzoru Bankowego EBC wraz ze wspólnymi zespołami nadzorczymi kontaktowały się z bankami, żeby przedyskutować, jak planują one ulepszać swoje procesy ICAAP i ILAAP w świetle nowych przewodników.

Podczas ocen przeprowadzonych w ramach procesu SREP w 2019 Nadzór Bankowy EBC stwierdził, że w ponad połowie procesów ICAAP i ponad jednej trzeciej procesów ILAAP stosowanych przez instytucje istotne wciąż występowały poważne niedociągnięcia. Przez to te procesy nie mogły być solidną podstawą do ostrożnego zarządzania kapitałem i płynnością i wymagały (dalszej) poprawy. Wnioski płynące z jednostkowych ocen mają coraz większy wpływ na proces SREP i odpowiednie środki nadzorcze stosowane wobec poszczególnych instytucji. Innymi słowy, dobra jakość procesów ICAAP i ILAAP ma pozytywny wpływ na proces SREP.

W przyszłości procesy ICAAP i ILAAP mają odgrywać jeszcze większą rolę w procesie SREP, co powinno zmotywować banki do ich ciągłego doskonalenia. Na przykład ilościowe i jakościowe aspekty ICAAP będą mieć większe znaczenie przy określaniu nadzorczych narzutów kapitałowych dla poszczególnych rodzajów ryzyka.

1.3 Bezpośredni nadzór nad instytucjami istotnymi

1.3.1 Nadzór prowadzony na odległość

Nadzór Bankowy EBC stara się nadzorować instytucje istotne w sposób jednocześnie wymagający i spójny, odpowiednio do ponoszonego przez nie ryzyka i z zachowaniem zasady proporcjonalności. W tym celu co roku tworzy wykaz podstawowych działań na potrzeby bieżącego nadzoru. Opiera się przy tym na wymogach regulacyjnych, instrukcji nadzoru (SSM Supervisory Manual) oraz priorytetach nadzorczych SSM. Te działania są uwzględniane w bieżącym programie oceny nadzorczej sporządzanym dla każdej instytucji istotnej.

Oprócz tych centralnie określonych działań podstawowych do programu oceny nadzorczej mogą wejść inne czynności nadzorcze, dostosowane do specyfiki banku. Pozwala to reagować na nagłe zmiany ryzyka na poziomie poszczególnych instytucji lub całego systemu.

W ramach programu oceny nadzorczej realizowanego na odległość prowadzono: (a) działania związane z ryzykiem (np. SREP, testy warunków skrajnych), (b) inne działania dotyczące wymogów organizacyjnych, administracyjnych lub prawnych (np. coroczna ocena istotności) oraz (c) dodatkowe działania zaplanowane przez wspólne zespoły nadzorcze w celu dalszego dostosowania bieżącego programu oceny nadzorczej do specyfiki danej grupy lub podmiotu (np. analiza modelu biznesowego lub struktury zarządzania konkretnego banku). Zakres działań z dwóch pierwszych grup jest wyznaczany centralnie, natomiast działania z trzeciej grupy muszą być dostosowane do specyfiki banku, więc wspólny zespół nadzorczy określa je samodzielnie.

Proporcjonalność

Program oceny nadzorczej opracowuje się zgodnie z zasadą proporcjonalności, według której intensywność nadzoru powinna zależeć od wielkości, znaczenia systemowego i złożoności danej instytucji. Zgodnie z zaleceniami, które sformułowała w 2019 wewnętrzna grupa ds. uproszczenia SSM, liczba centralnie wyznaczanych czynności nadzorczych przypadająca średnio na jedną instytucję istotną została znacznie zmniejszona w porównaniu z poprzednim rokiem (zob. wykres 17). Dzięki temu wspólne zespoły nadzorcze miały więcej swobody, żeby zająć się ryzykami specyficznymi dla danej instytucji.

Podejście oparte na ryzyku

Program oceny nadzorczej jest zgodny z podejściem opartym na ryzyku, czyli skupia się na tych kategoriach ryzyka, które są najważniejsze dla poszczególnych instytucji istotnych. Na przykład odsetek czynności związanych z ryzykiem kredytowym był wyższy od średniej w bankach z wysokim stanem NPL, a odsetek zadań związanych z ryzykiem rynkowym – w bankach o dużym zaangażowaniu w operacje rynkowe i handlowe (zob. wykres 18).

Najważniejsze działania w ramach nadzoru na odległość w 2019

W kontekście bieżących programów oceny nadzorczej na 2019 szczególne znaczenie miały trzy scentralizowane przedsięwzięcia: (a) ocena SREP, (b) test warunków skrajnych w zakresie płynności oraz (c) ocena kryteriów zatwierdzania kredytów.

Proces SREP jest głównym narzędziem nadzorczym, które służy do scalenia wszystkich informacji o danej instytucji zebranych w ciągu roku, żeby sporządzić dla niej roczną ocenę ryzyka. Ta ocena staje się podstawą dialogu nadzorczego z instytucją, podczas którego omawia się odpowiednie środki nadzorcze, zanim EBC wyda decyzję w ich sprawie. W 2019 ważnym źródłem danych wejściowych do procesu SREP była ocena procesów ICAAP i ILAAP, przeprowadzona w związku z wydaniem nowych przewodników EBC oraz wynikami testu warunków skrajnych w zakresie płynności.

Podczas tego testu badano odporność banków pod względem płynności. Test przeprowadzony metodą „od szczegółu do ogółu” w 103 instytucjach istotnych opierał się na dostarczonych przez banki informacjach o płynności wg stanu na koniec 2018. Wyniki testu ogłoszono 7 października 2019^[29].

Kolejnym przedsięwzięciem, w którym znaczny udział miały wspólne zespoły nadzorcze, była ustrukturyzowana ocena jakości bankowych kryteriów zatwierdzania kredytów. Objęła ona 94 instytucje istotne, od których zebrano dane jakościowe i ilościowe dotyczące przede wszystkim standardowych praktyk udzielania kredytów. Po przekrojowej analizie ilościowej zebranych danych zostaną wydane informacje zwrotne dla banków i opracowane działania następcze^[30].

Analizy pogłębione

Wspólne zespoły nadzorcze mogą same zdecydować, którymi ryzykami specyficznymi dla poszczególnych instytucji będą się zajmować w ramach bieżącego nadzoru. Przykładowo określają zakres analiz pogłębionych, czyli dotyczących specyficznych (idiosynkratycznych) kwestii właściwych konkretnym bankom; takie analizy wchodzą w zakres programów oceny nadzorczej. W 2019 przeprowadzono więcej analiz pogłębionych niż w 2018, prawdopodobnie z powodu mniejszej liczby czynności określanych centralnie. Obszary, w których prowadzono te analizy, pokrywały się ogólnie z priorytetami nadzorczymi na rok 2019 (zob. wykres 19).

Stan wykonania działań w ramach programów oceny nadzorczej

Programy oceny nadzorczej na 2019 zostały wykonane z powodzeniem: na koniec roku wdrożonych było 90% zaplanowanych działań, w tym 75% działań ukończono, a 15% było w trakcie realizacji zgodnie z planem. Kolejnych 3% działań zakończy się w 2020, z pewnym opóźnieniem, a 7% odwołano, głównie ze względu na zmiany w strukturze banków, ale także z powodu przeklasyfikowania niektórych instytucji z istotnych na mniej istotne i wyłączenia ich tym samym spod bezpośredniego nadzoru EBC (zob. wykres 20). Wszystkie najważniejsze czynności – czyli te dotyczące głównych ryzyk dla sektora bankowego – wykonano zgodnie z planem. W sumie niewielki odsetek opóźnionych i odwołanych działań potwierdza, że bieżące programy oceny nadzorczej są odpowiednie i stabilne oraz że wspólne zespoły nadzorcze są w stanie planowo wykonywać swoje zadania.

Ustalenia nadzoru

Jednym z głównych rezultatów regularnych działań nadzorczych są „ustalenia nadzoru”, czyli stwierdzone niedociągnięcia, które banki muszą naprawić. Działania podjęte przez banki w odpowiedzi na te ustalenia są monitorowane przez wspólne zespoły nadzorcze. W 2019 łączna liczba zgłoszonych ustaleń była niższa niż poprzednich latach^[31]. Większość ustaleń wynikała z kontroli na miejscu, kontroli modeli wewnętrznych i działań związanych z udzielaniem zezwoleń (zob. wykres 21).

Proces SREP w 2019

Proces przeglądu i oceny nadzorczej SREP to coroczne przedsięwzięcie, w ramach którego nadzorcy badają ryzyka występujące w bankach, a następnie dla każdego banku wyznaczają indywidualne wymogi i zalecenia kapitałowe (narzut ponad określony prawnie minimalny wymóg kapitałowy).

Po przeprowadzeniu procesu SREP w 2019 EBC po raz pierwszy upublicznił informacje o wymogach w ramach filaru II – dane zagregowane według modelu biznesowego oraz dane dla poszczególnych banków^[32]. Wpisuje się to w dążenie do większej przejrzystości wobec banków, inwestorów i opinii publicznej.

W 2019 wymogi i zalecenia dotyczące kapitału CET1 (z wyłączeniem bufora na ryzyko systemowe i bufora antycyklicznego) wyniosły 10,6%, tyle samo co w 2018. Jest to potwierdzeniem stabilizowania się nadzorczej oceny potrzeb kapitałowych banków. Prawie wszystkie banki miały odpowiedni poziom kapitału, przekraczający całość wymogów, łącznie z buforem na ryzyko systemowe i buforem antycyklicznym.

W wyniku procesu SREP, oprócz wymogów i zaleceń kapitałowych, często stosowane są środki jakościowe. W 2019 takie środki zastosowano wobec 91 banków, co stanowi jedynie nieznaczny wzrost w porównaniu z rokiem 2018. Rozkład środków jakościowych pokazuje, że zastrzeżenia nadzorców budzi szczególnie zarządzanie wewnętrzne: tej kwestii dotyczy blisko jedna trzecia zaleconych bankom działań naprawczych. Punktacja SREP za zarządzanie wewnętrzne pogorszyła się dla wszystkich modeli biznesowych; ta tendencja występuje już od kilku lat.

Pogorszyła się także punktacja za ryzyko operacyjne, co wynika stąd, że w wielu bankach wzrosły ryzyka informatyczne i cybernetyczne. Dlatego w 2020 Nadzór Bankowy EBC nadal będzie się mocno skupiać na tych ryzykach i przeprowadzi kontrole na miejscu poświęcone kwestiom informatycznym. Lepszego oglądu naruszeń cyberbezpieczeństwa – zdecydowanie wymagających uwagi ze strony banków – dostarczą zharmonizowane zasady dotyczące ich zgłaszania.

1.3.2 Nadzór prowadzony na miejscu

W 2019 w ramach programu oceny nadzorczej realizowanego bezpośrednio w bankach rozpoczęto 151 kontroli na miejscu, wobec 156 w 2018. Plany tych kontroli opierały się na priorytetach nadzorczych na rok 2019 (zob. wykres 22). Program kontroli na miejscu był elastyczny, żeby można go było w ciągu roku aktualizować w razie nagłych zmian sytuacji i nieoczekiwanych zdarzeń.

Planowanie czynności prowadzonych na miejscu jest częścią bieżącego nadzoru. Wprawdzie program kontroli na miejscu jest układany pod kątem priorytetów nadzorczych SSM, ale dostosowuje się go także do specyfiki poszczególnych instytucji, zgodnie z zasadą proporcjonalności i podejściem opartym na ryzyku. Podczas tych kontroli wykorzystuje się wyniki prac wspólnych zespołów nadzorczych. Kontrole na miejscu stanowią dodatkowe, ingerencyjne i ukierunkowane narzędzie nadzoru, które opiera się na ścisłej współpracy ze wspólnymi zespołami, ale jednocześnie dostarcza dodatkowej, niezależnej opinii.

Siłą europejskiego nadzoru bankowego jest m.in. możliwość dokonywania przekrojowych analiz i porównywania banków z całej strefy euro. Pod tym kątem w 2019 rozbudowano koncepcję kampanii kontroli na miejscu. Taka kampania składa się z szeregu kontroli skupionych na tej samej kwestii i dzięki temu zapewnia zespołom kontrolnym ramy do koordynacji, stałej współpracy, uzgadniania celów i wykorzystywania efektu synergii. W ciągu roku podejście kampanijne do kontroli na miejscu przyjęto w trzech obszarach, wyznaczonych na podstawie priorytetów nadzorczych: (a) nieruchomości komercyjnych i mieszkaniowych, (b) finansowania lewarowanego i ostrożnej wyceny rynkowej oraz (c) ciągłości działania w aspekcie ryzyka informatycznego.

1.3.2.1 Najważniejsze ustalenia z kontroli na miejscu

Poniższa analiza przedstawia pokrótce najpoważniejsze ustalenia ze 113 kontroli na miejscu przeprowadzonych w 2018 i 2019; końcowe raporty z tych kontroli opublikowano między czwartym kwartałem 2018 a trzecim kwartałem 2019.

Ryzyko kredytowe

Ponad połowa kontroli ryzyka kredytowego koncentrowała się głównie na jakości aktywów i polegała na sprawdzaniu dokumentacji kredytowej. W wyniku tych kontroli stwierdzono potrzebę utworzenia dodatkowych rezerw na ponad 5 mld EUR i zmiany klasyfikacji ekspozycji w wysokości ok. 4,4 mld EUR z „obsługiwane” na „nieobsługiwane”. Pozostałe kontrole skupiały się na jakościowych aspektach procesu zarządzania ryzykiem kredytowym. Najpoważniejsze ustalenia przedstawiono poniżej.

• Niewłaściwa klasyfikacja dłużników: niedociągnięcia w definiowaniu lub identyfikacji ekspozycji cechujących się niewykonaniem zobowiązania lub ekspozycji zagrożonych, a także słabość procedur identyfikacji przypadków udzielenia zwłoki i rozpoznawania wskaźników wczesnego ostrzegania.
• Niedoszacowanie oczekiwanych strat z tytułu kredytów: zawyżenie wartości zabezpieczenia i wskaźników „uzdrowienia” (spłaty przeterminowanych zobowiązań), nieodpowiednie szacowanie przepływów pieniężnych, niedociągnięcia w zakresie redukcji wartości przy wycenie zabezpieczeń i parametrów rezerw celowych.
• Słabość procedur monitorowania: braki w rozpoznawaniu wczesnych oznak pogorszenia się jakości kredytowej i nieodpowiednie systemy ratingowe.
• Słabość procedur przyznawania kredytów: niewystarczająca ocena ryzyka dłużnika, nieodpowiednie mechanizmy ustalania cen i niewłaściwe procedury zatwierdzania odstępstw.

Ryzyko związane z zarządzaniem wewnętrznym

Najpoważniejsze ustalenia dotyczące ryzyka związanego z zarządzaniem wewnętrznym poczyniono w następujących obszarach:

• Struktura korporacyjna i organizacja: słaba kultura ryzyka w całej instytucji, niedobory kadrowe, braki w systemach kontroli wewnętrznej i niewystarczające wytyczne organizacyjne.
• Jednostki odpowiadające za kontrolę wewnętrzną, w tym zgodność (compliance), zarządzanie ryzykiem i audyt wewnętrzny: poważne uchybienia dotyczące statusu, zasobów i zakresu działalności wszystkich jednostek kontroli wewnętrznej.
• Agregacja danych o ryzyku i sprawozdawczość w zakresie ryzyka: niewystarczająca sprawozdawczość nt. zarządzania ryzykiem, słabości architektury danych i infrastruktury informatycznej.

Ryzyko informatyczne

Większość najpoważniejszych ustaleń dotyczyła uchybień stwierdzonych w następujących obszarach:

• Zarządzanie bezpieczeństwem informatycznym: nieodpowiednie środki szybkiego wykrywania naruszeń bezpieczeństwa informatycznego i łagodzenia ich skutków oraz niewłaściwe zarządzanie prawami dostępu w odniesieniu do kont użytkowników o statusie uprzywilejowanym.
• Zarządzanie ryzykiem informatycznym: niewystarczająca ocena ryzyka rezydualnego.
• Zarządzanie operacjami informatycznymi: brak kompleksowych i dokładnych wykazów zasobów.

Ryzyko kapitałowe

Główne ustalenia dotyczące kapitału regulacyjnego (filar I) wiązały się z niedociągnięciami w zakresie przypisywania ekspozycjom odpowiedniej wagi ryzyka, co prowadziło do niedoszacowania aktywów ważonych ryzykiem, zwłaszcza w odniesieniu do ryzyka kredytowego, w wyniku niewłaściwej alokacji do klas ekspozycji i określania wartości zabezpieczenia. Istotne wykryte słabości wiązały się także z brakiem odpowiednich zasad kontroli ryzyka na potrzeby procesu obliczania wymogów kapitałowych.

Najpoważniejsze ustalenia z kontroli procesów ICAAP dotyczyły niedociągnięć w kwantyfikacji ryzyka (przede wszystkim ryzyka kredytowego i ryzyka stopy procentowej w portfelu bankowym), niedostatecznie rozwiniętych zasad prowadzenia testów warunków skrajnych (brak odniesienia do wszystkich istotnych ryzyk związanych z wystarczająco poważnymi, ale możliwymi zdarzeniami) oraz istotnych braków we włączaniu procedur ICAAP do ram zarządzania.

Ryzyko rynkowe

Najpoważniejsze ustalenia dotyczyły pomiaru ryzyka związanego z wyceną i zarządzania nim (braki metodyczne w alokacji instrumentów finansowych do kategorii wartości godziwej, nieodpowiedni sposób ujmowania zysku pierwszego dnia, niekompletne zasady wyceny według wartości godziwej oraz poważne słabości związane z wdrożeniem regulacyjnych standardów technicznych EUNB dotyczących ostrożnej wyceny).

Ryzyko stopy procentowej w portfelu bankowym (IRRBB)

Najpoważniejsze ustalenia w zakresie IRRBB dotyczyły przede wszystkim pomiaru ryzyka i zarządzania nim, czyli nieodpowiednich metod kwantyfikacji, stosowania niewłaściwych założeń i parametrów, braku solidnych podstaw przy modelowaniu depozytów bezterminowych i słabości sterowania grupą.

Ryzyko płynnościowe

Większość poważnych ustaleń dotyczących ryzyka płynnościowego odnosiła się do pomiaru i monitorowania ryzyka (błędna klasyfikacja depozytów, błędne założenia w metodyce obliczania LCR), przestrzegania wymogów sprawozdawczych (brak weryfikacji i błędy przy obliczaniu LCR) oraz prowadzenia testów warunków skrajnych (nieuwzględnienie specyfiki instytucji w scenariuszach testu).

Modele biznesowe i rentowność

Najpoważniejsze ustalenia dotyczyły analizy projekcji finansowych (nadmiernie optymistyczne scenariusze i prognozy finansowe) oraz analizy rentowności (niewystarczająca analiza głównych czynników rentowności i linii biznesowych, niedostatki narzędzi wyceny pod względem ujęcia wszystkich kosztów i ryzyk).

Ryzyko operacyjne

Najpoważniejsze ustalenia dotyczyły identyfikacji ryzyka operacyjnego (niepełne pokrycie i definicje istotnych ryzyk operacyjnych) oraz jego pomiaru (niedociągnięcia w zbieraniu danych na temat tego ryzyka, nieodpowiednie działania zapobiegawcze i naprawcze w przypadku incydentów operacyjnych).

1.4 Pośredni nadzór nad instytucjami mniej istotnymi

W zakresie nadzoru nad instytucjami mniej istotnymi zadaniem EBC – zgodnie z rozporządzeniem ustanawiającym jednolity mechanizm nadzorczy (rozporządzenie SSM)^[33] – jest zwierzchnia kontrola, natomiast bezpośredni nadzór nad tymi instytucjami sprawują właściwe organy krajowe. W 2019 zamknięto kilka kluczowych etapów tworzenia i prowadzenia operacyjnych ram nadzoru nad instytucjami mniej istotnymi sprawowanego przez właściwe organy krajowe oraz – pośrednio – przez EBC.

1.4.1 Zwierzchnia kontrola nad nadzorem nad instytucjami mniej istotnymi

W ramach działań związanych z kontrolą zwierzchnią w 2019 EBC opracował raport na temat ryzyka w instytucjach mniej istotnych (Risk report on less significant institutions), który ukazał się w styczniu 2020. Przedstawił w nim wyniki corocznej oceny stanu tego sektora, przeprowadzonej we współpracy z właściwymi organami krajowymi. Raport zawiera wyczerpującą analizę ilościową obecnego profilu ryzyka instytucji mniej istotnych oraz prognostyczne uwagi na temat ich głównych ryzyk i słabości.

Ponadto EBC w dalszym ciągu pracował nad różnymi narzędziami analitycznymi, które udostępnił nadzorcom z właściwych organów krajowych zajmującym się instytucjami mniej istotnymi. Te narzędzia pozwalają uzyskać łączne wskaźniki ryzyka dla wszystkich jurysdykcji objętych europejskim nadzorem bankowym, wraz z odpowiednimi danymi porównawczymi dla całego systemu. Ułatwiają także wykrywanie wartości odstających w poszczególnych jurysdykcjach.

EBC dopracował ponadto swój system wczesnego ostrzegania dotyczący instytucji mniej istotnych, służący do wyprzedzającej identyfikacji instytucji, których sytuacja finansowa prawdopodobnie się pogorszy, i dostarczający informacji do stałego dialogu z właściwymi organami krajowymi.

Ze względu na znaczenie „hybrydowych”^[34] instytucjonalnych systemów ochrony (IPS) dla sektora instytucji mniej istotnych w niektórych jurysdykcjach objętych europejskim nadzorem bankowym, w 2019 EBC nadal obserwował te systemy. Przeprowadził także pogłębioną analizę jednego z nich i pomagał jednemu z właściwych organów krajowych w procedurze zatwierdzenia systemu IPS.

Ponadto EBC kontynuował aktywną współpracę z właściwymi organami krajowymi: w ciągu roku odbyło się wiele wizyt i spotkań na szczeblu technicznym i kierowniczym. Zorganizowano też kilka dwustronnych wymian pracowniczych między EBC a właściwymi organami krajowymi na okresy od trzech do sześciu miesięcy. Wszystkie takie inicjatywy przyczyniają się do lepszego działania nadzoru EBC.

Wreszcie – EBC zorganizował dla instytucji mniej istotnych kilka warsztatów rozpoznawczych, które posłużyły jako platforma do dyskusji z tymi instytucjami i innymi uczestnikami rynku.

Upowszechnianie wspólnych, wysokich standardów nadzoru nad instytucjami mniej istotnymi w europejskim nadzorze bankowym

W 2019 EBC kontynuował serię inicjatyw służących upowszechnianiu spójnego stosowania wysokich standardów w nadzorze nad instytucjami mniej istotnymi.

Po zatwierdzeniu przez Radę ds. Nadzoru w styczniu 2018 metodyki SREP dla instytucji mniej istotnych^[35] EBC i właściwe organy krajowe pracowały nad jej etapowym wdrożeniem. W 2019 ta metodyka była stosowana do instytucji mniej istotnych o wysokim priorytecie^[36], a od 2020 zostanie wdrożona w odniesieniu do wszystkich instytucji mniej istotnych. Żeby zapewnić spójność i wesprzeć właściwe organy krajowe w jej stosowaniu, EBC przeprowadził szereg szkoleń dla ich pracowników. Jednocześnie pracował nad ulepszaniem tej metodyki dla uwzględnienia nowo pojawiających się ryzyk.

Oprócz prac związanych z ogólnym procesem SREP dla instytucji mniej istotnych EBC poczynił postępy w upowszechnianiu spójnego nadzoru nad ryzykiem informatycznym i cybernetycznym, na jakie są narażone te instytucje. Dzięki przekrojowej analizie zidentyfikował najlepsze praktyki i podzielił się tymi ustaleniami z nadzorcami z właściwych organów krajowych, w dążeniu do osiągnięcia wysokiej jakości nadzoru.

EBC ukończył także ważny projekt związany z krajowymi standardami rachunkowości (nGAAP). Polegał on na opracowaniu metodyki przekładania części standardów nGAAP na MSSF, a także narzędzia dla nadzorców, które poprawi wewnętrzne możliwości analityczne i ułatwi porównywanie danych z banków stosujących różne standardy rachunkowości.

Kolejnym obszarem prac nadzorczych było opracowanie zasad nadzoru nad instytucjami z branży fintech dla całego SSM (instytucji istotnych i mniej istotnych). Po opublikowaniu w 2018 instrukcji oceny wniosków o licencję składanych przez instytucje kredytowe z branży fintech (Guide to assessments of fintech credit institution licence applications) EBC zorganizował w maju 2019 spotkanie z przedstawicielami tej branży. Głównym tematem było stosowanie scoringów kredytowych z użyciem sztucznej inteligencji i analizy wielkich zbiorów danych (big data), a także korzystanie z chmur obliczeniowych i robo-doradców. W tym samym roku EBC przekształcił także centralną jednostkę SSM ds. fintechu – stanowiącą punkt kontaktowy w tym zakresie dla wszystkich nadzorców z SSM – i zorganizował szkolenia dla nadzorców na ten temat.

Wreszcie – w 2019 EBC sprawdzał, jak właściwe organy krajowe stosują wytyczne (UE) 2017/697^[37] w sprawie wykonywania opcji i swobód uznania w odniesieniu do instytucji mniej istotnych.

1.4.2 Inne istotne zagadnienia związane z nadzorem nad instytucjami mniej istotnymi

W następstwie uchwalenia zmienionego rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (CRR II)^[38] i zmienionej dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRD V)^[39] EBC i właściwe organy krajowe zajmowały się w 2019 sposobem stosowania zasady proporcjonalności przy nadzorze nad instytucjami mniej istotnymi. W szczególności EBC oceniał wpływ wprowadzenia nowej kategorii „małych i niezłożonych instytucji”. Będzie się tym nadal zajmować w 2020, w ścisłej współpracy z EUNB.

Po wejściu w życie wydanych przez EUNB wytycznych dotyczących zarządzania ekspozycjami nieobsługiwanymi i restrukturyzowanymi EBC zaczął także oceniać, jak właściwe organy krajowe stosują te wytyczne w nadzorze nad instytucjami mniej istotnymi. Będzie kontynuować te prace w 2020. W ich zakres wejdzie także przekrojowa analiza porównawcza próby strategii NPL przyjętych przez instytucje mniej istotne.

W 2019 EBC przystąpił do oceny kryteriów zatwierdzania kredytów w instytucjach mniej istotnych. Opierała się ona na przeprowadzonej ankiecie, której wyniki uzupełniono o dane statystyczne uzyskane od krajowych banków centralnych i wybranych instytucji mniej istotnych. Te informacje staną się podstawą analizy przekrojowej i zostaną wykorzystane w dalszych pracach w 2020.

Wreszcie – EBC w dalszym ciągu prowadził działania na rzecz ujednolicenia standardów nadzoru nad instytucjami mniej istotnymi w krajach uczestniczących w SSM. W tym celu wyposażył właściwe organy krajowe w standardowe narzędzia informatyczne. Są one wzorowane na narzędziach stosowanych przez EBC i organy krajowe przy nadzorze nad instytucjami istotnymi, ale dostosowane do specyfiki instytucji mniej istotnych i potrzeb nadzorców z właściwych organów krajowych.

1.5 Zadania makroostrożnościowe

Jeśli chodzi o politykę makroostrożnościową w strefie euro, w 2019 EBC nadal utrzymywał aktywne kontakty z organami krajowymi, co należy do jego zadań określonych w art. 5 rozporządzenia SSM. W tym zakresie EBC może (a) nakładać wyższe, niż określiły organy krajowe, wymogi dotyczące buforów kapitałowych oraz (b) stosować bardziej rygorystyczne środki dla przeciwdziałania ryzyku systemowemu lub makroostrożnościowemu. Członkowie Rady Prezesów i Rady ds. Nadzoru wymieniają poglądy na temat podejścia do kwestii mikro- i makroostrożnościowych w różnych krajach SSM podczas spotkań Forum Makroostrożnościowego. EBC uczestniczył również w pracach Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (ERRS), która odpowiada za zwierzchni nadzór makroostrożnościowy nad unijnym systemem finansowym.

W 2019 EBC otrzymał od organów krajowych 105 powiadomień z zakresu polityki makroostrożnościowej. Większość z nich dotyczyła kwartalnych decyzji w sprawie antycyklicznego bufora kapitałowego oraz identyfikacji i traktowania kapitałowego globalnych instytucji o znaczeniu systemowym i innych instytucji o znaczeniu systemowym. EBC oceniał także powiadomienia dotyczące innych środków makroostrożnościowych, na przykład buforów na ryzyko systemowe, wprowadzonych zgodnie z art. 458 rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (CRR)^[40] oraz wzajemności w stosowaniu środków makroostrożnościowych między państwami członkowskimi.

Stosując metodykę opracowaną przez Komitet Bazylejski, EBC i organy krajowe uznały osiem instytucji za globalne instytucje o znaczeniu systemowym^[41], które są zobowiązane do utrzymywania dodatkowego bufora kapitałowego wynoszącego w 2021 od 1,0% do 1,5%. EBC otrzymał także powiadomienia od organów krajowych o wskaźnikach bufora kapitałowego dla 109 innych instytucji o znaczeniu systemowym. Te wskaźniki były zgodne z metodyką opartą na dolnych limitach buforów kapitałowych dla takich instytucji, którą EBC stosuje od 2016. Ukończono prace nad aktualizacją tej metodyki i jej nowa wersja zostanie opublikowana w 10. numerze seryjnej publikacji EBC Macroprudential Bulletin.

1.6 Ryzyka i priorytety nadzorcze na 2020

Identyfikacja i ocena ryzyk, na jakie są narażone nadzorowane podmioty, jest warunkiem skutecznego prowadzenia nadzoru bankowego i podstawą wyznaczania priorytetów nadzorczych w ramach regularnego planowania strategicznego. W październiku 2019 Nadzór Bankowy EBC w ścisłej współpracy z krajowymi organami nadzoru opublikował zaktualizowaną mapę ryzyka w SSM na rok 2020 i następne lata.

Trzy czynniki ryzyka, które zgodnie z przewidywaniami będą najmocniej oddziaływać na system bankowy strefy euro w okresie 2020–2022, to: (a) problemy gospodarcze i polityczne oraz obsługiwalność długu w strefie euro, (b) utrzymywalność modeli biznesowych, (c) cyberprzestępczość i braki informatyczne. Czynnikami ryzyka są także: ryzyko dotyczące realizacji przez banki strategii w zakresie kredytów zagrożonych, łagodzenie standardów kredytowych, korekta wycen na rynkach finansowych oraz nieprawidłowości w działaniu, pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu (zob. wykres 23).

Ryzyka dotyczące sytuacji gospodarczej w strefie euro zwiększyły się w porównaniu z oceną na rok 2019 w związku z pogarszaniem się światowych perspektyw gospodarczych, do czego przyczyniają się przede wszystkim wzrost protekcjonizmu handlowego, niepewność związana z brexitem oraz wyraźne obawy dotyczące obsługiwalności długu w niektórych krajach. Dodatkowo stopy procentowe od dawna są i prawdopodobnie nadal będą niskie. Ta sytuacja potęguje obawy dotyczące niskiej rentowności banków w strefie euro oraz utrzymywalności ich modeli biznesowych. Ponadto bardziej dociekliwe traktowanie przypadków prania pieniędzy prowadzi do wzrostu ryzyka strat wynikających z nieprawidłowości w działaniu.

Aby mieć pewność, że banki odpowiednio podejdą do tych wyzwań i poradzą sobie z nimi, zweryfikowano priorytety Nadzoru Bankowego EBC i ogłoszono je razem z mapą ryzyka. W pierwszych latach funkcjonowania europejskiego nadzoru bankowego najważniejszą kwestią było uzdrowienie bilansów, natomiast później działania nadzorcze coraz bardziej skupiały się na przyszłej odporności banków i utrzymywalności ich modeli biznesowych. W związku z tym przeformułowano priorytety i wyznaczono następujące ogólne obszary priorytetowe: (a) kontynuacja naprawy bilansów, (b) wzmacnianie przyszłej odporności oraz (c) dalsze przygotowania do brexitu (zob. rysunek 3).

Podobnie jak w poprzednich latach, skuteczne wykonanie priorytetów nadzorczych ma zostać osiągnięte w trzech etapach: (a) zaplanowanie działań europejskiego nadzoru bankowego na 2020 na podstawie tych priorytetów, (b) dopilnowanie realizacji tych działań oraz (c) ocena, jak skutecznie zostały one przeprowadzone, czyli w jakim stopniu pozwoliły osiągnąć cele założone w priorytetach.

2 Postępowania w zakresie zezwoleń, egzekwowania przepisów i nakładania sankcji

2.1 Zezwolenia

2.1.1 Zmiany liczby nadzorowanych podmiotów

W październiku 2019, zgodnie z rozporządzeniem ramowym SSM^[44], przeprowadzono coroczną ocenę banków i grup bankowych według kryteriów istotności^[45]. Jej uzupełnieniem były doraźne oceny istotności, jakim podlegają grupy bankowe, w których nastąpiły przekształcenia strukturalne i inne zmiany. Siedmiu bankom nadano w 2019 lub od 2020 status instytucji istotnych, a dziewięć banków utraciło ten status. W rezultacie na 1 listopada 2019 status istotnych miało 117 instytucji^[46], wobec 119 na 14 grudnia 2018, kiedy odbyła się poprzednia coroczna ocena istotności (zob. tabela 1). Zmiany na liście instytucji istotnych i mniej istotnych wynikały z przekształceń strukturalnych w grupach bankowych, cofnięcia licencji, przeniesienia przez bank działalności z uwagi na brexit, nowelizacji przepisów i innych wydarzeń. Wprawdzie liczba instytucji istotnych zmalała, ale wskutek konsolidacji grup bankowych lub przeniesienia działalności z Wielkiej Brytanii do strefy euro te instytucje stają się przeciętnie większe i bardziej złożone.

W 2019 do listy podmiotów nadzorowanych bezpośrednio przez EBC dodano siedem banków:

• W wyniku dorocznej oceny istotności jeden bank – Akcinė bendrovė Šiaulių bankas – zaklasyfikowano jako istotny, ponieważ stał się trzecią pod względem wielkości instytucją kredytową na Litwie. Podlega on bezpośredniemu nadzorowi EBC od 1 stycznia 2020.
• Z uwagi na brexit oczekiwano, że cztery banki – UBS Europe SE, J.P. Morgan AG, Morgan Stanley Europe Holding SE i Goldman Sachs Bank Europe SE – znacznie zwiększą skalę swojej działalności w strefie euro, więc w 2019 zostały one objęte bezpośrednim nadzorem EBC.
• Nowej grupie bankowej, której przewodzi Cassa Centrale Banca – Credito Cooperativo Italiano S.p.A, przyznano w 2019 status instytucji istotnej, ponieważ jej aktywa ogółem przekroczyły 30 mld euro. Ta grupa powstała w wyniku konsolidacji szeregu banków spółdzielczych po wprowadzeniu we Włoszech ustawy mającej na celu reformę tego sektora.
• W kwietniu 2019 EBC przejął nadzór nad AS PNB Banka na wniosek łotewskiej Komisji ds. Rynków Finansowych i Kapitałowych (FKTK). Następnie uznał ten bank za „znajdujący się na progu upadłości lub zagrożony upadłością”.

Z listy podmiotów nadzorowanych bezpośrednio przez EBC usunięto dziewięć banków:

• Pięć banków – Luminor Bank AB, Luminor Bank AS oraz oddziały Barclays Bank plc w Niemczech, Francji i Włoszech – stało się oddziałami instytucji istotnych, więc usunięto je z listy, ale nadal podlegają one nadzorowi jako część grupy.
• Trzy banki – Landeskreditbank Baden-Württemberg-Förderbank, Landwirtschaftliche Rentenbank oraz NRW.BANK – zostały jako banki rozwoju wyłączone spod kompetencji nadzorczych EBC na mocy postanowień zmienionej dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRD V).
• Jednemu bankowi – ABLV Bank Luxembourg, S.A. – cofnięto licencję.

Lista nadzorowanych podmiotów jest aktualizowana w ciągu roku. Jej najnowsza wersja znajduje się na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu.

Wszechstronne oceny przeprowadzone w 2019

W lipcu 2019 EBC zakończył wszechstronną ocenę Nordea Bank Abp, nad którym objął bezpośredni nadzór w 2018 po tym, jak główna siedziba tego banku została przeniesiona ze Szwecji do Finlandii. W tym samym miesiącu ukończył wszechstronną ocenę sześciu banków bułgarskich, podjętą po złożeniu przez Bułgarię wniosku o nawiązanie bliskiej współpracy między EBC a Narodowym Bankiem Bułgarii (Българска народна банка). Teraz władze bułgarskie prowadzą działania będące następstwem ustaleń z tej oceny, w dążeniu do rozpoczęcia bliskiej współpracy jeszcze w 2020 (zob. punkt 4.1).

W maju 2019 także Chorwacja złożyła wniosek o nawiązanie bliskiej współpracy między EBC a Hrvatska narodna banka (zob. punkt 4.1). Zgodnie z przyjętą procedurą EBC rozpoczął więc we wrześniu 2019 wszechstronną ocenę pięciu chorwackich banków, która ma się zakończyć w drugim kwartale 2020.

Dwa inne banki w związku z brexitem znacznie zwiększyły skalę swojej działalności w państwach członkowskich uczestniczących w jednolitym mechanizmie nadzorczym. Wszechstronna ocena tych banków rozpoczęła się we wrześniu 2019 i ma zostać ukończona w drugim kwartale 2020.

2.1.2 Postępowania dotyczące zezwoleń

Liczba postępowań

W 2019 właściwe organy krajowe powiadomiły Nadzór Bankowy EBC o 3569 postępowaniach w sprawie zezwoleń^[47] (zob. tabela 2), z których 34 dotyczyły wniosków o licencję, 15 – cofnięcia licencji, 36 – wygaśnięcia zezwolenia^[48], 110 – nabycia znacznego pakietu akcji, 407 – paszportowania, a 2967 – oceny kompetencji i reputacji (indywidualnej oceny członków zarządów i rad nadzorczych, osób pełniących najważniejsze funkcje i dyrektorów oddziałów z państw trzecich)^[49].

W 2019 sfinalizowano 1282 decyzje dotyczące zezwoleń^[50]. W przypadku 556 z nich projekt decyzji został złożony przez Radę ds. Nadzoru, a następnie zatwierdzony przez Radę Prezesów. Pozostałych 726 decyzji zatwierdzili członkowie wyższego kierownictwa w trybie delegacji uprawnień^[51]. Wspomniane 1282 decyzje stanowią łącznie 54,41% wszystkich indywidualnych decyzji nadzorczych EBC.

W porównaniu z rokiem 2018 skala postępowań dotyczących zezwoleń wykazywała rozbieżne tendencje: liczba postępowań związanych z oceną kompetencji i reputacji znacznie wzrosła, zaś liczba wspólnych procedur albo spadła, albo – w przypadku postępowań dotyczących nabycia znacznych pakietów akcji lub paszportowania – pozostała mniej więcej stabilna.

Wspólne procedury

W 2019 przeważająca większość postępowań w sprawie zezwoleń dotyczyła ustanawiania nowych instytucji mniej istotnych. Podobnie jak w poprzednich latach były dwa główne powody występowania o nowe licencje bankowe: planowane wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE oraz coraz powszechniejsze wykorzystywanie innowacyjnych technologii cyfrowych do świadczenia usług na rzecz klientów w UE (modele biznesowe fintech).

Postępowania dotyczące zezwoleń dla instytucji istotnych wynikały przede wszystkim z restrukturyzacji organizacyjnej lub potrzeby rozszerzenia licencji bankowej w związku z planami podjęcia przez bank dodatkowych, regulowanych działań. Dwa z tych postępowań dotyczyły rozszerzenia licencji o usługi inwestycyjne, a jedno – o emitowanie zabezpieczonych obligacji. Kolejne postępowanie było związane ze znaczną zmianą organizacyjną polegającą na przeniesieniu usług bankowych do nowo utworzonej spółki zależnej (hive-down).

W styczniu 2019 EBC opublikował skonsolidowaną wersję obu części przewodnika do oceny wniosków o licencję (Guide to assessments of licence applications).

Postępowania w sprawie cofnięcia licencji wiązały się głównie z dobrowolnym zakończeniem przez bank działalności bądź przeprowadzeniem fuzji lub innego rodzaju restrukturyzacji. Chodziło w szczególności o sytuacje, gdy instytucje same zrzekały się licencji bankowej – tego dotyczyła około połowa takich postępowań. Jednak w kilku przypadkach cofnięcie licencji było spowodowane niespełnieniem przez instytucję wymogów ostrożnościowych lub nieprzestrzeganiem przepisów dotyczących prania pieniędzy.

Spośród postępowań w sprawie znacznych pakietów akcji nieco ponad połowa odnosiła się do instytucji istotnych. W 2019 skala konsolidacji transgranicznej wśród tych instytucji była niewielka. Jeśli chodzi o samą liczbę postępowań, większość procedur w sprawie nabycia znacznego pakietu akcji, o których w 2019 powiadomiono EBC, dotyczyła wewnętrznej reorganizacji struktury własnościowej nadzorowanych podmiotów. Takie reorganizacje mają na celu przede wszystkim uproszczenie struktury grupy lub redukcję kosztów.

Niewielka liczba postępowań dotyczyła przejęcia udziałów w instytucjach istotnych przez prywatnych inwestorów kapitałowych lub inne nadzorowane podmioty; w porównaniu z 2018 nie zaobserwowano tu wyraźnej tendencji. Takie sprawy są często złożone, obejmują wieloaspektową ocenę wielu udziałowców prywatnych i publicznych oraz mogą wpływać na przyszłe strategie. Dlatego pod względem wagi i szczegółowości analizy na nie właśnie przypadła większość prac nad postępowaniami dotyczącymi instytucji istotnych.

W 2019 znacznego nakładu pracy ponownie wymagał od nadzorców brexit, w związku z koniecznością oceny banków zamierzających przenieść działalność z podmiotów mających siedzibę w Wielkiej Brytanii do strefy euro. EBC prowadził z tymi bankami ciągły dialog. Ważną sprawą było niedopuszczenie do tworzenia przez nie spółek fasadowych. W tym celu EBC szczegółowo omawiał z bankami ich plany w zakresie zarządzania wewnętrznego, obsady kadrowej i organizacji, strategii alokacji i hedgingu oraz rozwiązań wewnątrzgrupowych.

Wśród ogółu wspólnych procedur było kilka przypadków, głównie dotyczących znacznych pakietów akcji, w których wnioskodawcy po złożeniu projektu zawiadomienia decydowali się go wycofać ze względu na okoliczności sprawy, w tym wątpliwości i zastrzeżenia zgłoszone przez nadzorców podczas wstępnej oceny.

Oceny kompetencji i reputacji

W 2019 liczba wniosków o przeprowadzenie oceny kompetencji i reputacji otrzymanych przez EBC była znacznie wyższa niż w 2018. Było to spowodowane reformą i wynikającą z niej restrukturyzacją sektora bankowości spółdzielczej we Włoszech, w której następstwie powstały dwie duże spółdzielcze grupy bankowe. Skutkiem tego było również objęcie bezpośrednim nadzorem EBC ponad 200 małych instytucji kredytowych, w których ok. 1000 członków organów zarządzających zostało w ciągu roku nowo lub ponownie mianowanych i trzeba było poddać ich ocenie.

Około 75% wniosków o ocenę kompetencji i reputacji zgłoszonych w 2019 dotyczyło członków rad nadzorczych. Pozostałych 25% odnosiło się do: członków zarządu (ok. 20%), osób pełniących najważniejsze funkcje (3%) i dyrektorów oddziałów z państw trzecich (1%).

W przypadku ok. 40% ocenionych członków organów zarządzających EBC miał zastrzeżenia do co najmniej jednego kryterium kompetencji i reputacji. W związku z tym określił warunki, zobowiązania i zalecenia dla przedmiotowych instytucji istotnych. Problemy najczęściej dotyczyły doświadczenia i dyspozycyjności kandydatów.

Podczas oceny kompetencji i reputacji EBC kontaktuje się z właściwymi organami krajowymi i samymi bankami. W przypadku wątpliwości lub zastrzeżeń często zdarza się, że sam zainteresowany lub wnioskująca instytucja decydują się wycofać kandydaturę. Wtedy nie dochodzi do wydania negatywnej decyzji. W 2019 dwanaście postępowań zakończyło się wycofaniem wniosku po wstępnym kontakcie.

W sierpniu 2019 EBC opublikował raport dotyczący deklarowanej dyspozycyjności dyrektorów niewykonawczych w SSM (Report on the declared time commitment of non-executive directors in the SSM). Przedstawione w nim dane porównawcze pokazują, ile czasu ci dyrektorzy przeznaczają na sprawowanie swojej funkcji, co ma pomóc bankom i nadzorcom w ocenie ich odpowiedniości.

W 2019 EBC nadal prowadził intensywny dialog z bankami, które złożyły najwięcej wniosków o ocenę kompetencji i reputacji. Chciał w ten sposób poprawić przejrzystość i sposób komunikowania ocen, a także pomóc bankom w składaniu kompletnych i poprawnych wniosków. W ramach tego dialogu EBC zorganizował w lutym 2019 okrągły stół z przedstawicielami banków, żeby omówić i podkreślić znaczenie oceny kompetencji i reputacji dla jakości funkcji nadzorczej sprawowanej przez dyrektorów niewykonawczych. Była to okazja do wymiany poglądów o najlepszych praktykach w zakresie zarządzania i typowych wyzwaniach z nim związanych. Problemem pozostają różnice między krajami strefy euro w przepisach dotyczących oceny kompetencji i reputacji.

EBC we współpracy z właściwymi organami krajowymi tworzy także portal internetowy, który ma umożliwić sprawniejsze zarządzanie procesem oceny kompetencji i reputacji. W projektowanie tego portalu aktywnie zaangażowano banki jako użytkowników końcowych; w tym celu w 2018 i 2019 zorganizowano serię warsztatów. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w ramce 2, poświęconej technologiom cyfrowym w nadzorze.

2.2 Zgłaszanie naruszeń, egzekwowanie przepisów i nakładanie sankcji

2.2.1 Egzekwowanie przepisów i nakładanie sankcji

Zgodnie z rozporządzeniem SSM i rozporządzeniem ramowym SSM podział uprawnień między EBC a właściwymi organami krajowymi w zakresie egzekwowania przepisów i nakładania sankcji zależy od charakteru domniemanego naruszenia, osoby odpowiedzialnej oraz środków, które należy zastosować (zob. Raport roczny EBC z działalności nadzorczej 2014). Zgodnie z obowiązującymi przepisami sankcje nałożone przez EBC w ramach pełnionych przez niego zadań nadzorczych są ogłaszane na stronie EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Na tej stronie są także publikowane informacje o karach nałożonych przez właściwe organy krajowe na wniosek EBC.

W 2019 EBC prowadził 34 postępowania w sprawie sankcji, z których 11 było w toku już na koniec 2018 (zob. tabela 3). W wyniku wszystkich 34 postępowań wydał łącznie 11 decyzji.

Łącznie 21 z 34 postępowań dotyczących sankcji prowadzonych w 2019 odnosiło się do podejrzeń o naruszenie stosowanego bezpośrednio prawa UE (w tym rozporządzeń i decyzji EBC) przez dziesięć instytucji istotnych.

W 2019 EBC przyjął trzy decyzje w sprawie sankcji, na mocy których nałożył na trzy nadzorowane podmioty trzy kary na łączną kwotę 7,6 mln euro. Dodatkowo pod koniec 2018 przyjął trzy decyzje w sprawie sankcji wobec jednego nadzorowanego podmiotu (na łączną kwotę 0,6 mln euro). Te decyzje zostały opublikowane w 2019. Powyższe kary nałożono za naruszenie przepisów dotyczących funduszy własnych, wymogów kapitałowych, sprawozdawczości i dużych ekspozycji.

W 2019 jedno postępowanie dotyczące naruszeń stosowanego bezpośrednio prawa unijnego zamknięto ze względu na brak podstawy prawnej do nałożenia sankcji w tym konkretnym przypadku. Na koniec roku toczyło się jeszcze osiem postępowań.

W przypadku pozostałych 13 postępowań w sprawie sankcji prowadzonych w 2019 EBC nie miał uprawnień do bezpośredniego nałożenia kary i mógł jedynie zwrócić się do właściwych organów krajowych o wszczęcie postępowania na szczeblu krajowym. Chodziło o podejrzenia, że doszło do naruszenia przez instytucje istotne lub osoby fizyczne prawa krajowego transponującego przepisy dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRD IV)^[52], głównie wymogów związanych z zarządzaniem. Oprócz tego EBC przyjął pięć decyzji wzywających właściwe organy krajowe do wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia sankcji w ramach kompetencji krajowych.

Po otrzymaniu wniosków EBC o wszczęcie postępowania i zbadaniu przedmiotowych spraw zgodnie z prawem krajowym właściwe organy krajowe w 2019 udzieliły jednej nagany i nałożyły karę finansową na kwotę 0,1 mln euro.

Na wykresie 24 przedstawiono zestawienie postępowań w zakresie egzekwowania prawa i nakładania sankcji prowadzonych przez EBC w 2019 według natury domniemanego naruszenia.

2.2.2 Zgłaszanie naruszeń

EBC ma obowiązek stworzyć skuteczne mechanizmy, żeby umożliwić wszystkim obywatelom informowanie o naruszeniach przepisów UE odnoszących się do nadzoru ostrożnościowego (whistleblowing). Dlatego wprowadził mechanizm zgłaszania naruszeń obejmujący specjalny portal internetowy, na który można wejść ze strony internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu.

Zgłoszenia dokonywane za pomocą tego portalu i innymi kanałami (np. mejlem lub listownie) mają zagwarantowaną pełną anonimowość. Podczas wykonywania zadań nadzorczych EBC bierze pod uwagę wszystkie dostępne informacje.

W 2019 EBC otrzymał 133 zgłoszenia od demaskatorów, o 10% więcej niż w poprzednim roku. Spośród nich 73 dotyczyły domniemanego złamania odnośnych przepisów UE, z czego 63 wchodziły w zakres kompetencji nadzorczych EBC, a 10 – właściwych organów krajowych. Pozostałe zgłoszenia odnosiły się przede wszystkim do domniemanych naruszeń niezwiązanych z wymogami ostrożnościowymi (np. ochrony konsumentów), więc nie wchodziły w zakres mechanizmu zgłaszania naruszeń.

Najwięcej zgłoszonych spraw dotyczyło zarządzania wewnętrznego (72%) oraz niewłaściwego obliczenia funduszy własnych i wymogów kapitałowych (19%). Szczegółowe dane przedstawia wykres 25. Sprawy związane z zarządzaniem wewnętrznym odnosiły się głównie do zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej, wymogów w zakresie kompetencji i reputacji oraz struktury organizacyjnej^[53].

O informacjach otrzymanych poprzez mechanizm dla demaskatorów powiadamiano odpowiednie wspólne zespoły nadzorcze. EBC należycie rozpatrywał te informacje (m.in. pod kątem wpływu na profil ryzyka nadzorowanych podmiotów) i podejmował na ich podstawie odpowiednie działania następcze w ramach swoich zadań nadzorczych. Główne działania przeprowadzone w 2019 w następstwie zgłoszeń o naruszeniu odnośnych przepisów UE objęły:

• wewnętrzną ocenę na podstawie istniejącej dokumentacji (79% przypadków)
• wystąpienie do nadzorowanego podmiotu o dostarczenie dokumentów lub wyjaśnień (14% przypadków)
• wystąpienie o przeprowadzenie wewnętrznego audytu lub kontroli na miejscu (7% przypadków).

3 Wkład w zarządzanie kryzysowe

3.1 Przypadki kryzysowe w 2019

3.1.1 Przypadek AS PNB Banka

Zgodnie z unijnymi ramami prawnymi zarządzania kryzysowego EBC może po konsultacji z Jednolitą Radą ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB) stwierdzić, że bank znajduje się na progu upadłości lub jest zagrożony upadłością (FOLTF). W dniu 15 sierpnia 2019 Nadzór Bankowy EBC uznał łotewską instytucję istotną AS PNB Banka^[54] za będącą na progu upadłości lub zagrożoną upadłością w rozumieniu art. 18 ust. 4 lit. a) i b) rozporządzenia w sprawie jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (rozporządzenie SRMR)^[55]. Kontrola na miejscu przeprowadzona przez EBC wykazała obiektywne przesłanki do stwierdzenia, że wartość aktywów tego banku była niższa od wartości jego zobowiązań. Ponadto bank złamał wymogi dotyczące utrzymania zezwolenia w sposób uzasadniający cofnięcie tego zezwolenia przez EBC.

Wydarzenia prowadzące do nadania statusu FOLTF

AS PNB Banka nie spełniał wymogów filaru II nieprzerwanie od grudnia 2017, głównie z powodu specyficznych dla siebie słabości. Było to spowodowane przede wszystkim: (a) tym, że znaczna część jego aktywów miała status zagrożonych i wynikała z ekspozycji wobec niewielkiej liczby kredytobiorców, (b) strukturalnym spadkiem przychodów operacyjnych, których tradycyjnym źródłem były opłaty za duże międzynarodowe transfery pieniężne i za prowadzenie rachunków nierezydentów, oraz (c) wysokimi kosztami administracyjnymi, związanymi z wynagrodzeniami członków zarządu i kosztami obsługi prawnej.

Ponadto AS PNB Banka złamał jeszcze inne przepisy: od marca 2016 nie przestrzegał limitów dużych ekspozycji, określonych w art. 395 rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (rozporządzenie CRR), a od lutego 2018 – krajowego limitu pożyczek dla podmiotów powiązanych, wynoszącego 15% kwalifikowanego kapitału, określonego w art. 43 ust. 1 łotewskiej ustawy o instytucjach kredytowych.

Mimo wielokrotnych napomnień ze strony właściwych organów (w tym decyzji o środkach wczesnej interwencji uchwalonej przez EBC 11 lipca 2019) AS PNB Banka nie zdołał doprowadzić do przywrócenia zgodności z powyższymi wymogami. Ponadto zewnętrzny rewident, który badał sprawozdanie finansowe banku za rok 2018, wydał opinię z zastrzeżeniami, w której wskazał na potrzebę utworzenia dodatkowych odpisów z tytułu utraty wartości oraz korekty wyceny według wartości godziwej. O znacznej skali łącznego zaniżenia rezerw i nieujętego spadku wartości godziwej aktywów wykrytych przez biegłego rewidenta świadczy to, że gdyby zostały one wykazane prawidłowo, bank nie zdołałby spełnić wymogów filaru I. Poważne problemy kapitałowe AS PNB Banka zostały następnie potwierdzone przez kontrolę na miejscu przeprowadzoną przez EBC. W jej wyniku ustalono, że wartość netto majątku banku na 31 grudnia 2018 była ujemna.

AS PNB Banka nie zdołał wykazać, że będzie w stanie uzupełnić kapitał w terminach wyznaczonych w decyzji o wczesnej interwencji. W związku z tym oraz w świetle wyników kontroli na miejscu Rada ds. Nadzoru postanowiła 14 sierpnia 2019 wszcząć procedurę uznania go za będący na progu upadłości lub zagrożony upadłością i rozpoczęła formalne konsultacje z SRB. Następnie Rada ds. Nadzoru i Rada Prezesów EBC nadały AS PNB Banka status FOLTF. W dniu 15 sierpnia 2019 ta ocena została przekazana do SRB i Komisji Europejskiej, zgodnie z art. 18 rozporządzenia SRMR. Nadzór Bankowy EBC powiadomił o swojej decyzji również wszystkie odpowiednie organy zgodnie z art. 81 dyrektywy w sprawie naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (dyrektywa BRRD)^[56] i dyrektywą CRD IV.

Współpraca i wymiana informacji z SRB

Natychmiast po przejęciu bezpośredniego nadzoru nad AS PNB Banka Nadzór Bankowy EBC powiadomił o tym SRB. Sytuację kapitałową banku omawiano szczegółowo z przedstawicielami SRB na spotkaniach dotyczących zarządzania kryzysowego zorganizowanych przez EBC. SRB była także zapraszana do udziału – w charakterze obserwatora – w odpowiednich posiedzeniach Rady ds. Nadzoru EBC. Ponadto przedstawiciel EBC uczestniczył jako obserwator we wszystkich sesjach wykonawczych SRB dotyczących tej sprawy, w tym w posiedzeniu, na którym SRB zdecydowała nie przystępować do restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

Działania po wydaniu oceny FOLTF

W dniu 15 sierpnia 2019 SRB postanowiła nie wszczynać restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji AS PNB Banka. Uznała, że zostały wprawdzie spełnione warunki uruchomienia tej procedury wymienione w art. 18 ust. 1 lit. a) i b) rozporządzenia SRMR, ale nie jest spełniony warunek dotyczący interesu publicznego określony w art. 18 ust. 1 lit. c) tego rozporządzenia. Równolegle FKTK postanowiła nałożyć moratorium na AS PNB Banka, czyli nakazać mu zawieszenie działalności finansowej ze skutkiem natychmiastowym. Ponadto FKTK jako wyznaczony organ w rozumieniu dyrektywy 2014/49/UE^[57] stwierdziła, że zabezpieczone depozyty AS PNB Banka stały się niedostępne. W dniu 22 sierpnia 2019 FKTK wystąpiła do właściwego sądu z wnioskiem o stwierdzenie niewypłacalności^[58]. W dniu 12 września 2019 sąd orzekł o niewypłacalności AS PNB Banka i wyznaczył syndyka masy upadłościowej. W lutym 2020 na wniosek FKTK, która nadal nadzoruje postępowanie upadłościowe, Nadzór Bankowy EBC cofnął licencję AS PNB Banka.

Najważniejsze wnioski

Jak już pokazał przypadek ABLV Bank opisany w raporcie rocznym EBC z działalności nadzorczej za rok 2018, brak zgodności między kryteriami warunkującymi nadanie statusu FOLTF określonymi w dyrektywie BRRD i rozporządzeniu SRMR, kryteriami warunkującymi wszczęcie likwidacji określonymi w krajowych przepisach upadłościowych oraz kryteriami warunkującymi cofnięcie licencji określonymi w przepisach krajowych wdrażających dyrektywę CRD IV jest źródłem znacznej niepewności. Po uznaniu AS PNB Banka za będący na progu upadłości lub zagrożony upadłością oraz po decyzji SRB, że jego restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja nie leżałaby w interesie publicznym, nie można było natychmiast rozpocząć postępowania upadłościowego, gdyż zgodnie z prawem łotewskim wymagało to decyzji sądu. Dlatego na wypadek, że wszczęcie postępowania się opóźni, trzeba było podjąć dalsze działania, takie jak nałożenie przez FKTK moratorium (nakaz wstrzymania działalności).

EBC już po sprawie ABLV Bank zwracał uwagę unijnych prawodawców na problem rozbieżności między kryteriami warunkującymi nadanie statusu FOLTF a kryteriami stwierdzenia niewypłacalności lub cofnięcia licencji. Dlatego w dyrektywie BRRD II zobowiązano państwa członkowskie, żeby w sytuacji, gdy restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja nie leży w interesie publicznym, zapewniały przeprowadzenie likwidacji podmiotów w sposób usystematyzowany i zgodny z odpowiednimi przepisami krajowymi. Ten wymóg do pewnego stopnia rozwiązuje problem, ale jest bardzo ogólny i nie usuwa wspomnianej rozbieżności między kryteriami dotyczącymi nadania statusu FOLTF i cofnięcia licencji. Dlatego dla zapewnienia równych warunków działania w obrębie unii bankowej ważne będzie, żeby państwa członkowskie UE w podobny sposób transponowały dyrektywę BRRD II do prawa krajowego. Może się z tym wiązać konieczność zreformowania krajowych przepisów dotyczących zamykania banków i ewentualnie pewnych aspektów przepisów upadłościowych. W sumie takie działania powinny pomóc w ujednoliceniu kryteriów i ułatwić planowanie w czasie kryzysu.

3.1.2 Działania informacyjne związane z AS PNB Banka

Zasadniczym elementem zarządzania sytuacją kryzysową jest komunikacja. Pokazanie, że odpowiedzialne organy zajmują się tą sytuacją, może złagodzić reakcje rynku i w ten sposób zmniejszyć ryzyko rozprzestrzenienia się kryzysu. Kiedy bank znajdzie się na progu upadłości lub będzie nią zagrożony, niezwykle ważne jest skuteczne informowanie opinii publicznej. Dlatego w komunikacie prasowym o uznaniu AS PNB Banka za znajdujący się na progu upadłości lub zagrożony upadłością^[59] EBC przedstawił istotne fakty o tym banku i jasno nakreślił działania nadzoru wobec nieprawidłowości wykrytych przez właściwe organy.

Wysłanie jasnego i wyczerpującego komunikatu wymaga koordynacji między zaangażowanymi organami. W przypadku AS PNB Banka przy działaniach informacyjnych ściśle współpracowały EBC, SRB i FKTK. W czwartek, 15 sierpnia 2019 – po tym, jak EBC podjął decyzję o uznaniu AS PNB Banka za znajdujący się na progu upadłości lub zagrożony upadłością – SRB ogłosiła swoją decyzję, że jego restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja nie leży w interesie publicznym^[60]. Krótko potem zostały wydane zsynchronizowane oświadczenia: Nadzoru Bankowego EBC o ocenie FOLTF oraz FKTK o nałożeniu moratorium i stwierdzeniu niedostępności depozytów^[61].

3.1.3 Przypadek Banca Carige

W dniu 2 stycznia 2019 EBC powołał trzech tymczasowych administratorów i trzyosobowy komitet nadzorczy do kierowania Banca Carige w miejsce jego zarządu. Ta decyzja zapadła po tym, jak większość członków zarządu podała się do dymisji.

Wyznaczenie tymczasowych administratorów stanowiło środek wczesnej interwencji mający zapewnić spełnienie obowiązujących wymogów ostrożnościowych. Plan polegał na wzmocnieniu kapitałowym banku oraz wdrożeniu środków redukcji ryzyka, żeby doprowadzić do potencjalnego połączenia podmiotów. Zadaniem tymczasowych administratorów była ochrona stabilności Banca Carige przez uważne monitorowanie jego sytuacji, informowanie na bieżąco EBC, a w razie potrzeby – podejmowanie działań na rzecz trwałego przywrócenia zgodności z wymogami kapitałowymi.

W dniu 20 września 2019 nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy Banca Carige zatwierdziło działania mające doprowadzić do wzmocnienia kapitałowego banku o łącznie 900 mln euro. Te działania objęły: emisję nowych akcji (387 mln euro), przekształcenie istniejących obligacji Tier II w kapitał CET1 (313 mln euro) oraz emisję obligacji Tier II (200 mln euro). Były prowadzone przez włoski międzybankowy fundusz ochrony depozytów (Fondo Interbancario per la tutela dei depositi, FITD) i jego dobrowolny system interwencyjny (VIS), wraz z Cassa Centrale Banca Credito Cooperativo Italiano jako udziałowcem mniejszościowym z opcją przejęcia w przyszłości akcji Carige będących w posiadaniu FITD i VIS.

Po przeprowadzeniu z końcem grudnia 2019 podwyższenia kapitału Banca Carige jego nowi akcjonariusze powołali nowe organy zarządzające. Tymczasową administrację rozwiązano z końcem stycznia 2020.

3.2 Stosunki z Jednolitą Radą ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji

W 2019, podobnie jak w poprzednich latach, Nadzór Bankowy EBC i SRB w dalszym ciągu ściśle współpracowały przy pełnieniu swoich funkcji.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami Nadzór Bankowy EBC skonsultował z SRB 98 planów naprawy otrzymanych od instytucji istotnych, dla których EBC jest organem sprawującym nadzór skonsolidowany. Opinia SRB została uwzględniona przy ocenie tych planów, a w odpowiednich przypadkach także odzwierciedlona w pismach zwrotnych do konkretnych banków.

Z kolei SRB podczas cyklu konsultacji planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji przedstawiła do zaopiniowana przez Nadzór Bankowy EBC pięć partii dokumentów (zawierających ok. 30 planów jednostkowych), dotyczących m.in. określenia minimalnego wymogu w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowanych (MREL) oraz oceny możliwości przeprowadzenia restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Nadzór Bankowy EBC ocenił potencjalny wpływ tych planów na zdolność banków do kontynuacji działania i przekazał SRB swoją opinię. Ponadto był konsultowany w sprawie obliczenia składek ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnego wpływu na instytucje istotne.

W 2019 Nadzór Bankowy EBC i SRB w dalszym ciągu prowadziły ścisłą współpracę na wszystkich szczeblach. Rada ds. Nadzoru EBC zapraszała przewodniczącą SRB w charakterze obserwatora na swoje posiedzenia, gdy omawiano sprawy związane z kompetencjami SRB, natomiast przedstawiciel EBC uczestniczył jako obserwator w sesjach wykonawczych i plenarnych SRB.

Na szczeblu technicznym, w związku z wdrożeniem tzw. pakietu bankowego^[62], poszerzyły i nasiliły się kontakty między Nadzorem Bankowym EBC a SRB w kwestiach związanych z zarządzaniem kryzysowym. Bliska współpraca odbywała się w ramach odnośnych komitetów oraz jednostek międzywydziałowych.

Protokół ustaleń między EBC a SRB (zrewidowany w 2017/18)^[63] umożliwił dalsze wzmocnienie bieżącej współpracy i wymiany informacji między wspólnymi zespołami nadzorczymi a wewnętrznymi zespołami ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

3.3 Prace nad planowaniem działań naprawczych

Przy ocenie planów naprawy EBC koncentruje się przede wszystkim na tym, czy banki są przygotowane, żeby móc odzyskać zdolność do efektywnego działania nawet w okresach poważnych napięć finansowych, i czy będą w stanie to zrobić. W związku z tym w planach muszą być przedstawione wiarygodne warianty naprawy, które można szybko i skutecznie wdrożyć. Solidne plany naprawy mają kluczowe znaczenie dla efektywności europejskich ram zarządzania kryzysowego.

Analiza porównawcza planów naprawy instytucji istotnych przeprowadzona przez EBC w 2019 przyniosła szereg ważnych ustaleń.

Po pierwsze, chociaż plany instytucji istotnych spełniają minimalne wymogi dotyczące zarządzania kryzysowego oraz doboru i kalibracji wskaźników naprawy, to wymagają jeszcze dopracowania, żeby stały się naprawdę skuteczne w sytuacji kryzysowej. Analiza potwierdziła zwłaszcza, że banki nadal mają trudności z wiarygodnym oszacowaniem swojego ogólnego potencjału naprawczego^[64].

W związku z tym w 2019 EBC skupił się przede wszystkim na informowaniu banków, jak mogłyby poprawić obliczanie i podawanie tego potencjału. W czerwcu 2019 zorganizował warsztaty z udziałem ponad 180 uczestników z 88 banków, podczas których wyjaśniał, jak wiarygodnie obliczyć potencjał naprawczy na podstawie najlepszych praktyk opisanych w raporcie EBC z 2018 na temat planów naprawy (Report on recovery plans). W tym celu należy najpierw stworzyć pełną listę wiarygodnych wariantów naprawy, następnie rozważyć występujące ograniczenia (np. czy warianty się wzajemnie nie wykluczają, jakie są między nimi współzależności i czy istnieją ograniczenia operacyjne, które uniemożliwiłyby jednoczesne wdrożenie kilku wariantów), a na koniec – ocenić wrażliwość poszczególnych wariantów przy różnych scenariuszach^[65].

Drugim ważnym ustaleniem z analizy porównawczej EBC było to, że jedna trzecia banków nie przedstawiła jeszcze wystarczających wariantów dotyczących płynności, które można by szybko wdrożyć (w ciągu najwyżej trzech miesięcy). Planuje się dalsze prace, żeby zrozumieć przyczyny tego stanu rzeczy i skłonić banki do ujęcia w swoich planach naprawczych wystarczającej liczby wariantów zapewnienia krótkookresowej płynności.

Natomiast optymistyczny wniosek z analizy porównawczej jest taki, że w 2019 więcej banków miało opracowane schematy wdrożeniowe i przeprowadziło ćwiczenia symulacyjne^[66]. Takie działania są zgodne z najlepszą praktyką i były zalecane w raporcie EBC z 2018 jako przydatne narzędzia, dzięki którym plany naprawcze lepiej się sprawdzą w sytuacji kryzysowej. Aż 40% instytucji istotnych ma już schemat wdrożeniowy, a 27% przeprowadziło pierwsze ćwiczenia symulacyjne.

3.4 Zarządzanie kryzysowe w odniesieniu do instytucji mniej istotnych

W przypadku instytucji mniej istotnej zarządzanie sytuacją kryzysową wymaga intensywnej wymiany informacji i ścisłej koordynacji między właściwym organem krajowym będącym bezpośrednim nadzorcą danej instytucji a EBC jako organem pełniącym kontrolę zwierzchnią i organem właściwym do podejmowania decyzji w zakresie wspólnych procedur. Potrzeba nasilenia współpracy pojawia się, gdy bank zbliża się do punktu utraty rentowności. Wówczas EBC i właściwy organ krajowy muszą współdziałać w kwestiach cofnięcia zezwolenia, oceny przejęcia lub zwiększenia znacznego pakietu akcji, bądź też udzielenia nowego zezwolenia (np. dla instytucji pomostowej).

W 2019 EBC pracował wspólnie z organami krajowymi nad ok. 15 przypadkami pogorszenia się sytuacji finansowej instytucji mniej istotnych. W dwóch przypadkach właściwy organ krajowy uznał instytucje za będące na progu upadłości lub zagrożone upadłością, po czym EBC zdecydował o cofnięciu tym instytucjom licencji^[67]. Podstawą cofnięcia licencji jest zwykle niespełnienie wymogów ostrożnościowych lub złamanie przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Taka ścisła współpraca w dziedzinie zarządzania kryzysowego ma zapewnić właściwym organom krajowym i EBC wsparcie w ich zadaniach oraz zagwarantować dostępność informacji, kiedy trzeba szybko podjąć pilne decyzje. Zakres wymienianych informacji, działań i współpracy między EBC a właściwymi organami krajowymi musi być współmierny do ryzyka, jakie niesie ze sobą dana instytucja mniej istotna, i uwzględniać rozwiązania dostępne w sektorze prywatnym zidentyfikowane już przez właściwy organ krajowy. Przez cały rok 2019 ta współpraca wiązała się z regularną wymianą szczegółowych informacji. W tym celu m.in. powołano specjalne grupy ds. koordynacji zarządzania kryzysowego z udziałem pracowników EBC i właściwych organów krajowych. Ich zadaniem było zapewnienie efektywnej współpracy i koordynacji działań między organami. Nasilenie współpracy pozwala w razie potrzeby podejmować działania i decyzje nadzorcze szybko i w sposób skoordynowany.

Głównymi powodami pogorszenia się sytuacji finansowej instytucji mniej istotnych w 2019 były nieskuteczne modele biznesowe i niska zyskowność, braki w systemach zarządzania wewnętrznego i niewystarczające mechanizmy zapobiegania praniu pieniędzy. Fakt, że w pewnych obszarach geograficznych objętych europejskim nadzorem bankowym sektor bankowy ma strukturalnie niską zyskowność i jest bardziej narażony na ryzyka związane z praniem pieniędzy, znalazł także odzwierciedlenie w rozkładzie przypadków kryzysowych między jurysdykcjami.

Wreszcie – intensywniejsza współpraca w zakresie zarządzania kryzysowego uwypukliła także rozbieżności między krajami w stosowanym podejściu i procesach i wynikającą stąd potrzebę ujednolicenia na szczeblu europejskim sposobu postępowania z bankami będącymi w trudnej sytuacji. Mimo ustanowienia europejskich mechanizmów nadzoru oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji reakcja na sytuacje kryzysowe wciąż w znacznym stopniu opiera się na krajowych przepisach restrukturyzacyjnych i upadłościowych – i odzwierciedla występujące między nimi różnice.

4 Współpraca transgraniczna

4.1 Rozszerzanie unii bankowej przez bliską współpracę

Państwa członkowskie UE, które nie wprowadziły euro, mogą wystąpić o nawiązanie bliskiej współpracy między EBC a swoim właściwym organem krajowym. Jej podstawowe warunki są określone w art. 7 rozporządzenia SSM, natomiast sprawy proceduralne reguluje decyzja EBC/2014/5 w sprawie bliskiej współpracy^[68]. Po ustanowieniu bliskiej współpracy właściwe organy krajowe danych państw członkowskich przystępują do jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM), a krajowe organy restrukturyzacyjno-likwidacyjne – do jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (SRM). Przystępowanie państw członkowskich spoza strefy euro do SSM w trybie bliskiej współpracy prowadzi do rozszerzenia unii bankowej i większej integracji nadzoru bankowego oraz przyczynia się do utrzymania i pogłębienia wspólnego rynku.

Zgodnie z rozporządzeniem SSM i decyzją EBC/2014/5 państwo członkowskie spoza strefy euro, które chce rozpocząć proces nawiązywania bliskiej współpracy, musi w tej sprawie złożyć formalny wniosek.

W dniu 27 maja 2019 Chorwacja złożyła formalny wniosek o nawiązanie bliskiej współpracy w dziedzinie nadzoru bankowego między swoim bankiem centralnym (Hrvatska narodna banka) a EBC. To był już drugi taki wniosek, bo wcześniej –18 lipca 2018 – o ustanowienie bliskiej współpracy między Narodowym Bankiem Bułgarii (Българска народна банка) a EBC wystąpiła Bułgaria.

Procedura ustanawiania bliskiej współpracy składa się z dwóch elementów. Pierwszym jest ocena prawna odpowiednich przepisów krajowych, które zobowiązują właściwy organ krajowy, żeby po ustanowieniu bliskiej współpracy przyjmował wszelkie środki wskazane przez EBC w odniesieniu do nadzorowanych podmiotów. Podczas oceny bierze się także pod uwagę praktyczne wdrożenie tych przepisów. Drugim elementem jest wszechstronna ocena wybranych instytucji kredytowych mających siedzibę we wnioskującym państwie członkowskim^[69]. Ta ocena obejmuje przegląd jakości aktywów i test warunków skrajnych, prowadzone według metodyki EBC^[70]. Ponadto EBC rozpoczyna dialog na szczeblu technicznym z właściwym organem krajowym danego państwa członkowskiego, żeby pomóc mu płynnie przejść na metody nadzorcze stosowane w SSM.

Ocena wniosku Bułgarii o nawiązanie bliskiej współpracy

W 2019 EBC w dalszym ciągu pracował nad oceną prawną konieczną do nawiązania bliskiej współpracy z właściwym organem krajowym Bułgarii. Ponadto 26 lipca tego roku opublikował wyniki wszechstronnej oceny sześciu bułgarskich instytucji kredytowych. Te wyniki zostały oficjalnie zatwierdzone przez Narodowy Bank Bułgarii. Jako że dwa z tych sześciu banków nie osiągnęły wymaganych wartości progowych, Narodowy Bank Bułgarii prowadzi obecnie działania mające na celu uzupełnienie niedoborów, zanim EBC podejmie decyzję w sprawie bliskiej współpracy.

Ocena wniosku Chorwacji o nawiązanie bliskiej współpracy

W odpowiedzi na wniosek Chorwacji EBC przyjął 8 lipca 2019 opinię^[71] w sprawie projektu chorwackiego aktu prawego. Celem tego aktu było ustanowienie mechanizmów bliskiej współpracy oraz zapewnienie EBC informacji potrzebnych do przeprowadzenia wszechstronnej oceny chorwackich instytucji kredytowych. Dnia 7 sierpnia 2019 EBC ogłosił, że obowiązkowej wszechstronnej ocenie zostanie poddanych pięć banków mających siedzibę w Chorwacji^[72]. Ocena rozpoczęła się we wrześniu 2019 i jest prowadzona na podstawie danych wg stanu na 30 czerwca 2019. Można się spodziewać, że – podobnie jak w przypadku Bułgarii – EBC zakończy ją w ciągu mniej więcej roku od złożenia przez Chorwację formalnego wniosku.

W 2019 do EBC nie wpłynęły inne formalne wnioski o nawiązanie bliskiej współpracy, ale na szczeblu technicznym odbywały się nieformalne rozmowy z państwami członkowskimi mające na celu wyjaśnienie jej istotnych aspektów.

4.2 Współpraca europejska i międzynarodowa

Ponieważ banki ze strefy euro działają także w ponad 90 krajach spoza Europy (zob. rysunek 4), europejski nadzór bankowy współpracuje na znaczną skalę z innymi organami nadzoru nie tylko z UE, ale i spoza niej. Dlatego EBC stara się ułatwiać tę współpracę, czy to przez udział w pracach kolegiów organów nadzoru, czy też przez tworzenie instrumentów współpracy w formie np. protokołów ustaleń. Zawarł takie protokoły m.in. z organami nadzoru z państw członkowskich UE spoza strefy euro i z państw trzecich oraz krajowymi organami nadzoru rynkowego.

Podstawą współpracy Nadzoru Bankowego EBC z innymi organami nadzoru ostrożnościowego są protokoły ustaleń, udział w kolegiach organów nadzoru oraz indywidualne porozumienia (zob. rysunek 5).

Współpraca z innymi organami nadzoru z UE

EBC regularnie współpracuje z właściwymi organami krajowymi państw członkowskich UE spoza strefy euro, zgodnie z przepisami dyrektywy CRD IV dotyczącymi wspólnych decyzji, współpracy i wymiany informacji między właściwymi organami w UE.

Dotychczas Nadzór Bankowy EBC zawarł protokoły ustaleń także z 15 organami nadzoru z UE, w tym – z krajowymi organami nadzoru rynkowego. Ponadto podpisał wielostronny protokół ustaleń określający praktyczne zasady wymiany informacji z 48 organami odpowiedzialnymi za przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT), które sprawują nadzór nad instytucjami kredytowymi i finansowymi w Europejskim Obszarze Gospodarczym (zob. ramka 4). W sumie Nadzór Bankowy EBC zawarł dziewięć dwustronnych i wielostronnych protokołów ustaleń z ponad 60 organami z UE.

W związku z planowanym wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej EBC wspólnie z dwoma brytyjskimi organami – Prudential Regulation Authority i Financial Conduct Authority – określił ramowe zasady współpracy, które umożliwią dalszą sprawną kooperację i wymianę informacji w dziedzinie nadzoru.

Współpraca z organami państw trzecich

EBC stara się prowadzić owocną współpracę z organami nadzoru z państw trzecich i ułatwiać bieżący nadzór transgraniczny. Do tej pory zawarł protokoły ustaleń z 13 organami nadzoru z państw trzecich. W miarę możliwości nadal stosuje protokoły ustaleń zawarte przez właściwe organy krajowe ze strefy euro z organami nadzoru z państw trzecich przed utworzeniem jednolitego mechanizmu nadzorczego. Często zawiera także porozumienia o współpracy, kiedy potrzebne są indywidualne rozwiązania.

Dla zapewnienia spójności na szczeblu unijnym Nadzór Bankowy EBC ściśle współpracuje z siecią na rzecz równoważności zorganizowaną przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB), która ocenia pod kątem równoważności zasady poufności stosowane przez organy nadzoru z państw trzecich. Protokół ustaleń dotyczący współpracy nadzorczej można bowiem zawrzeć tylko wtedy, kiedy zasady tajemnicy zawodowej sygnatariuszy są równoważne.

Programy oceny sektora finansowego przez MFW

Prowadzone przez MFW programy oceny sektora finansowego (FSAP) to kompleksowe i dogłębne oceny sektora finansowego danego kraju. Obejmują (a) rozpoznanie głównych słabości i ocenę odporności sektora finansowego, (b) ocenę polityki danego kraju w zakresie stabilności finansowej, a także jego przepisów i praktyk nadzorczych, oraz (c) ocenę sieci bezpieczeństwa finansowego oraz zdolności systemu finansowego do opanowania i przezwyciężenia potencjalnego kryzysu finansowego.

W 2018 program FSAP dotyczył nowej architektury nadzoru bankowego oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w strefie euro. W odpowiedzi na zalecenia wynikające z tego programu, które wchodziły w zakres kompetencji nadzorczych EBC, Nadzór Bankowy EBC opracował stosowny plan działań. Nadal wdraża zalecenia, które mają na celu zwiększenie efektywności nadzoru. Jednocześnie unijni współprawodawcy analizują zalecenia wymagające wprowadzenia zmian do prawa UE.

Podczas krajowych programów FSAP Międzynarodowy Fundusz Walutowy nadal patrzy całościowo na analizowany system bankowy, unikając jednak powielania prac, które wchodziły w zakres programu FSAP dla strefy euro. Analogicznie do sposobu traktowania polityki pieniężnej w krajowych raportach MFW na podstawie artykułu IV, krajowe programy FSAP nie powinny obejmować oceny efektywności działań nadzorczych europejskiego nadzoru bankowego. To ogólne podejście pozwala MFW dostosować zakres programów FSAP – zarówno dla poszczególnych krajów, jak i całej strefy euro – do nowej architektury europejskiego nadzoru bankowego oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Dzięki temu obserwacja prowadzona przez MFW i jego porady mogą nadal być przydatne dla wszystkich zaangażowanych organów.

W 2019 MFW zakończył krajowe programy dotyczące Francji i Malty, kontynuował prace nad programem dla Włoch i rozpoczął programy dla Austrii i Łotwy. Krajowe programy FSAP obejmują ocenę wszystkich ważnych kwestii niezwiązanych z bankowością (np. działalności w zakresie ubezpieczeń, papierów wartościowych i funduszy emerytalnych) oraz całościową ocenę zagadnień bankowych, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które wchodzą w zakres kompetencji krajowych organów nadzorujących instytucje mniej istotne, oraz związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

EBC uczestniczy w krajowych konsultacjach MFW z państwami członkowskimi ze strefy euro, prowadzonych na podstawie artykułu IV, w zakresie kwestii mikro- i makroostrożnościowych, odpowiednio do swoich obowiązków w tej dziedzinie.

4.3 Wkład w prace nad europejskimi i międzynarodowymi ramami regulacyjnymi

4.3.1 Wkład w prace Rady Stabilności Finansowej

W 2019 Nadzór Bankowy EBC czynnie uczestniczył w pracach Rady Stabilności Finansowej (FSB), w szczególności w dziedzinach współpracy nadzorczej i regulacyjnej, wdrażania standardów oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Brał udział w wielu ważnych działaniach FSB w ramach grupy G20 pod przewodnictwem Japonii, takich jak: przegląd wdrażania standardu dotyczącego całkowitej zdolności do pokrycia strat (TLAC), okresowe sprawozdanie na temat fragmentacji rynku, zakończenie oceny skutków reform dotyczących finansowania małych i średnich przedsiębiorstw oraz ocena podatności na zagrożenia związane z kredytami lewarowanymi i obligacjami zabezpieczonymi kredytami. Uczestniczył także w posiedzeniach regionalnej grupy konsultacyjnej FSB do spraw europejskich.

W ramach jednego ze swoich trzech obszarów priorytetowych FSB skupia się obecnie na monitorowaniu wdrażania reform w światowym sektorze finansowym i ocenie ich rezultatów. Nadzór Bankowy EBC będzie nadal uczestniczyć w pracach FSB w wielu dziedzinach, takich jak: ocena wpływu reform dotyczących podejścia „zbyt duży, by upaść”, skuteczne praktyki reagowania na naruszenia cyberbezpieczeństwa, problemy nadzorcze związane ze zmianą stóp benchmarkowych, dalsze prace dotyczące rozdrobnienia rynku oraz zarządzanie kryzysowe.

4.3.2 Wkład w proces bazylejski

W 2019 Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (BCBS) w dalszym ciągu oceniał wpływ reform pokryzysowych, prowadził program oceny spójności regulacyjnej i stanowił forum wymiany informacji między organami odpowiedzialnymi za regulacje bankowe a organami nadzoru bankowego z różnych jurysdykcji. Nadzór Bankowy EBC wnosił wkład w te prace przez udział w debatach regulacyjnych, dzielenie się wiedzą fachową w grupach roboczych BCBS, współpracę z członkami BCBS w UE i na całym świecie oraz pomoc w odnośnych analizach wpływu. Te działania objęły m.in. (a) zmiany w wymogach kapitałowych z tytułu ryzyka rynkowego, które zostały zatwierdzone przez organ zwierzchniej kontroli BCBS, czyli grupę prezesów banków centralnych i szefów organów nadzoru (GHOS), (b) opublikowanie dokumentu konsultacyjnego w sprawie zmian w ramowych zasadach dotyczących ryzyka związanego z korektą wyceny kredytowej oraz (c) zmiany w sposobie traktowania wskaźnika dźwigni w przypadku instrumentów pochodnych rozliczanych na rzecz klientów oraz w wymogach dotyczących ujawniania informacji, żeby rozwiązać problem sztucznego poprawiania wyników przez nadzorowane podmioty.

W ciągu roku BCBS nadal dążył do pełnego, terminowego i spójnego wdrożenia pakietu Bazylea III oraz – ogólniej – wzmocnienia nadzoru bankowego. W kolejnych latach będzie kontynuować te prace z pomocą Nadzoru Bankowego EBC.

Nadzór Bankowy EBC był także zaangażowany w szeroko zakrojony program prac BCBS dotyczący oceny reform wprowadzonych w odpowiedzi na kryzys. W ramach tego programu bada się skuteczność poszczególnych standardów, ich wzajemne oddziaływanie i spójność oraz ryzyko arbitrażu regulacyjnego, a także szerszy, makroekonomiczny wpływ reform pokryzysowych.

Pięciu ekspertów Nadzoru Bankowego EBC dołączyło do zespołu BCBS zajmującego się analizą danych na potrzeby raportu na temat wpływu reform wynikających z regulacji Bazylea. Jeden ekspert uczestniczył w pracach zespołu ds. oceny globalnych banków o znaczeniu systemowym, który oblicza punktację stosowaną do identyfikacji tych banków.

4.3.3 Wkład w prace EUNB

W 2019 Nadzór Bankowy EBC ściśle współpracował z EUNB nad realizacją wspólnych celów obu organów, czyli zwiększeniem stabilności finansowej i uspójnieniem nadzoru w całym europejskim sektorze bankowym.

Brał też czynny udział w pracach EUNB na wszystkich szczeblach. W 2019 eksperci Nadzoru Bankowego EBC uczestniczyli w łącznie 50 komitetach i grupach tematycznych EUNB. W pięciu z tych komitetów pełnili funkcję przewodniczącego lub współprzewodniczącego. Nadzór Bankowy EBC brał też udział, jako obserwator bez prawa głosu, w posiedzeniach organu decyzyjnego EUNB – Rady Organów Nadzoru.

Współpraca EUNB i Nadzoru Bankowego EBC dotyczyła różnych dziedzin. Wiele uwagi poświęcono przygotowaniom do ogólnounijnego testu warunków skrajnych 2020. Tu Nadzór Bankowy EBC pomagał m.in. w opracowaniu metodyki, zasad zarządzania, wytycznych i podręcznika do zapewniania jakości. EBC uczestniczył także w opracowaniu odpowiedzi EUNB dla Komisji Europejskiej na temat wniosku o wydanie opinii w sprawie wdrożenia finalnego pakietu Bazylea III. Wniósł też wkład w opracowanie wytycznych EUNB dotyczących: szacowania straty z tytułu niewykonania zobowiązania (LGD) właściwego dla okresu pogorszenia koniunktury gospodarczej, udzielania i monitorowania kredytów, zarządzania ryzykiem związanym z technologiami teleinformatycznymi i bezpieczeństwem oraz zarządzania ryzykiem stopy procentowej z tytułu działalności zaliczanej do portfela bankowego.

W dążeniu do harmonizacji przepisów w UE wprowadzono w odniesieniu do regulacji EUNB procedurę „przestrzegaj lub wyjaśnij”^[75]. W ramach tej procedury EBC jako organ właściwy w zakresie bezpośredniego nadzoru nad instytucjami istotnymi musi informować EUNB, czy stosuje się lub zamierza się stosować do wydawanych przez niego wytycznych i zaleceń. W 2019 Nadzór Bankowy EBC przekazał EUNB takie powiadomienia w odniesieniu do dziesięciu zestawów wytycznych i jednego zalecenia. Stosowne informacje można znaleźć na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu^[76]. Do tej pory Nadzór Bankowy EBC zawsze informował EUNB, że przestrzega lub zamierza przestrzegać wszystkich stosownych wytycznych wydanych przez EUNB lub Wspólny Komitet Europejskich Urzędów Nadzoru (ESA).

5 Struktura organizacyjna Nadzoru Bankowego EBC

5.1 Rozliczanie się z odpowiedzialności

Raport roczny jest dla Nadzoru Bankowego EBC jedną z głównych form rozliczania się przed Parlamentem Europejskim i Radą UE, czego wymaga rozporządzenie SSM. Zgodnie z tym rozporządzeniem uprawnienia nadzorcze EBC są obwarowane stosownymi wymogami w zakresie przejrzystości i rozliczalności. EBC przywiązuje wielką wagę do utrzymywania i pełnego przestrzegania zasad odpowiedzialności demokratycznej, określonych szczegółowo w porozumieniu międzyinstytucjonalnym między Parlamentem Europejskim a EBC oraz w protokole ustaleń między Radą UE a EBC.

Jeśli chodzi o relacje z Parlamentem Europejskim, w 2019 przewodniczący Rady ds. Nadzoru występował przed Komisją Gospodarczą i Monetarną Parlamentu, żeby przedstawić raport roczny EBC z działalności nadzorczej za rok 2018 (21 marca) oraz wziąć udział w dwóch zwyczajnych wysłuchaniach publicznych (4 września i 12 grudnia) i trzech doraźnych wymianach poglądów (21 marca, 4 września i 12 grudnia). Do najważniejszych omawianych kwestii należały: ukończenie prac nad pakietem Bazylea III, rola EBC w przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, podejście nadzorcze do zielonego finansowania oraz przyszłość unii bankowej.

W związku z wnioskiem EBC o mianowanie Yves’a Merscha wiceprzewodniczącym Rady ds. Nadzoru EBC, zgodnie z rozporządzeniem SSM i porozumieniem międzyinstytucjonalnym między Parlamentem Europejskim a EBC, 4 września odbyło się wysłuchanie kandydata przed Komisją Gospodarczą i Monetarną Parlamentu. Następnie 17 września Parlament w głosowaniu na posiedzeniu plenarnym zatwierdził wniosek EBC, po czym decyzją wykonawczą Rady UE Yves Mersch został powołany na to stanowisko z dniem 7 października.

W 2019 EBC opublikował 22 odpowiedzi na pisemne interpelacje posłów do Parlamentu Europejskiego odnoszące się do nadzoru bankowego. Dotyczyły one różnych zagadnień, w tym: testów warunków skrajnych, podejścia Nadzoru Bankowego EBC do fuzji, a także kwestii związanych z zarządzaniem i sposobem postępowania w sektorze bankowym.

Poza tym, zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym, EBC przesyłał Parlamentowi Europejskiemu protokoły posiedzeń Rady ds. Nadzoru.

Jeśli chodzi o relacje z Radą UE, przewodniczący Rady ds. Nadzoru wziął udział w dwóch posiedzeniach Eurogrupy. Na pierwszym, które odbyło się 5 kwietnia, przedstawił raport roczny EBC z działalności nadzorczej za rok 2018. Na posiedzeniu 9 listopada uczestniczył w wymianie poglądów na temat wykonywania zadań nadzorczych EBC.

W 2019 Nadzór Bankowy EBC w dalszym ciągu wypełniał swoje obowiązki sprawozdawcze wobec parlamentów krajowych, określone w rozporządzeniu SSM. Opublikował pięć odpowiedzi na pisemne interpelacje posłów do parlamentów krajowych.

W 2019 EBC nadal partycypował w prowadzonej przez Europejski Trybunał Obrachunkowy kontroli Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB) dotyczącej ogólnounijnych testów warunków skrajnych. Na potrzeby badania przez Trybunał, jak EUNB realizuje zasady prowadzenia testów warunków skrajnych, EBC przekazał informacje o procesach zapewniania jakości tych testów, szacowania wpływu warunków skrajnych i zgłaszania wyników testów do EUNB.

Ponadto EBC poinformował Trybunał o działaniach podjętych w związku z ustaleniami i zaleceniami z pierwszego sprawozdania Trybunału na temat funkcjonowania europejskiego nadzoru bankowego. Żeby poprawić swoją zewnętrzną rozliczalność i wykonać jedno z zaleceń Trybunału, przygotował się do przeprowadzenia badania ankietowego stowarzyszeń bankowych. To badanie pomoże określić obszary wymagające uwagi i potencjalne ulepszenia. Zgodnie z planem ma się odbyć w pierwszym półroczu 2020. EBC nadal pracował też nad zaleceniami zawartymi w sprawozdaniu Trybunału dotyczącym zarządzania kryzysowego EBC w odniesieniu do banków. Wreszcie, Nadzór Bankowy EBC podpisał z Trybunałem protokół ustaleń w sprawie praktycznych rozwiązań w zakresie wymiany informacji w dziedzinie nadzoru mikroostrożnościowego (więcej informacji na ten temat przedstawia ramka 5).

5.2 Przejrzystość i komunikacja

Komunikacja odgrywa ważną rolę w wyjaśnianiu zadań Nadzoru Bankowego EBC zarówno nadzorowanym bankom, jak i szerokiemu gronu interesariuszy systemu bankowego. Dlatego Nadzór Bankowy EBC regularnie informuje opinię publiczną o swoich działaniach. W 2019 nadal wykorzystywał do tego różne kanały komunikacji, w tym stronę internetową EBC poświęconą nadzorowi bankowemu oraz media społecznościowe. Nadzór Bankowy EBC konsekwentnie dąży do przejrzystości swoich działań nadzorczych, w związku z czym na bieżąco informuje społeczeństwo o ważnych wydarzeniach w tym obszarze i wyjaśnia główne pojęcia z zakresu nadzoru. W 2019 przewodniczący i wiceprzewodniczący wygłosili 25 przemówień, a przedstawiciele EBC w Radzie ds. Nadzoru – 14 przemówień. Wszyscy udzielili w sumie 15 wywiadów w mediach. Ponadto Nadzór Bankowy EBC opublikował 28 komunikatów prasowych i dziewięć pism skierowanych do banków pod swoim bezpośrednim nadzorem. Ukazały się również cztery kolejne wydania Supervision Newsletter – kwartalnej publikacji cyfrowej, którą subskrybuje ponad 6300 osób. Nadzór Bankowy EBC upublicznił także rezultaty swojej podstawowej działalności, w tym sumaryczne wyniki procesu przeglądu i oceny nadzorczej (SREP), testu warunków skrajnych w zakresie płynności oraz wszechstronnych ocen banku Nordea i sześciu banków bułgarskich, a także decyzje w sprawie sankcji. EBC nadal korzysta z wielu mediów społecznościowych, żeby informować opinię publiczną o najnowszych wydarzeniach i wyjaśniać ważne pojęcia.

Ponadto Nadzór Bankowy EBC zorganizował i transmitował na żywo trzecie Forum Nadzoru Bankowego, w którym wzięło udział 180 przedstawicieli banków, właściwych organów krajowych, instytucji unijnych, firm audytorskich, think tanków i mediów. W ramach działań mających na celu dotarcie do młodszych ludzi przewodniczący Nadzoru Bankowego EBC wziął udział w dwóch debatach z cyklu ECB YOUTH DIALOGUE. W pierwszej debacie, która odbyła się w siedzibie Banco de Portugal w Lizbonie, uczestniczyło 50 młodych specjalistów z branży finansowej, natomiast w drugiej – ok. 350 studentów i absolwentów rzymskiego uniwersytetu Sapienza. Nadzór Bankowy EBC rozpoczął również konsultacje publiczne na temat ramowych zasad dotyczących opłat nadzorczych^[77]. Na zakończenie konsultacji wydał pakiet informacyjny z opisem ich przebiegu i wyników. W 2019 EBC odpowiedział także na ponad 1500 pytań od społeczeństwa związanych z nadzorem bankowym. Dotyczyły one konkretnych banków, licencji bankowych i cyfrowych technologii finansowych (fintech). Ponadto EBC zorganizował 32 wykłady dotyczące swojej działalności nadzorczej, w których wzięło udział ok. 1300 osób.

5.3 Proces decyzyjny

5.3.1 Posiedzenia i decyzje Rady ds. Nadzoru i Komitetu Sterującego

Rada ds. Nadzoru EBC składa się z przewodniczącego (powoływanego na pięcioletnią nieodnawialną kadencję), wiceprzewodniczącego (wybieranego spośród członków Zarządu EBC), czterech przedstawicieli EBC oraz przedstawicieli właściwych organów krajowych. Jeżeli właściwy organ krajowy nie jest bankiem centralnym, przedstawicielowi tego organu może towarzyszyć przedstawiciel krajowego banku centralnego, przy czym do celów głosowania liczy się ich jako jedną osobę.

W kwietniu 2019 Rada Prezesów EBC złożyła wniosek o mianowanie członka Zarządu EBC Yves’a Merscha wiceprzewodniczącym Rady ds. Nadzoru. We wrześniu 2019 odbyło się wysłuchanie kandydata przed Komisją Gospodarczą i Monetarną Parlamentu Europejskiego, po czym na posiedzeniu plenarnym Parlament przyjął sprawozdanie z zaleceniem jego mianowania, które zostało zatwierdzone przez Radę Europejską w październiku 2019.

W 2019 przedstawicielami EBC w Radzie ds. Nadzoru zostali Edouard Fernandez‑Bollo, Kerstin af Jochnick i Elizabeth McCaul. Czwartym przedstawicielem jest Pentti Hakkaraainen, którego powołano w 2016.

W 2019 odbyło się w sumie osiemnaście posiedzeń Rady ds. Nadzoru EBC, w tym trzynaście we Frankfurcie nad Menem, cztery – w formie telekonferencji, a jedno zorganizowano w Lizbonie na zaproszenie Banco de Portugal.

Komitet Sterujący^[78] Rady ds. Nadzoru miał w 2019 siedem posiedzeń, wszystkie we Frankfurcie nad Menem. W kwietniu w ramach corocznej rotacji zmieniło się pięciu przedstawicieli właściwych organów krajowych w Komitecie Sterującym, których kadencja trwa jeden rok.

W 2019 EBC wydał 2356 decyzji nadzorczych^[79], [80] skierowanych do konkretnych nadzorowanych podmiotów (zob. rysunek 6). Z tego 961 decyzji zostało przyjętych przez kierowników jednostek organizacyjnych EBC, zgodnie z ogólnymi warunkami ramowymi przekazywania uprawnień decyzyjnych w odniesieniu do instrumentów prawnych związanych z zadaniami nadzorczymi. Pozostałych 1395 decyzji zostało przyjętych przez Radę Prezesów w trybie zatwierdzenia przy braku sprzeciwu na podstawie projektów złożonych przez Radę ds. Nadzoru. Większość decyzji nadzorczych dotyczyła oceny kompetencji i reputacji (47,3%), procesu SREP (8,6%), modeli wewnętrznych (7,5%), funduszy własnych (7,0%) oraz znacznych pakietów akcji (5,5%).

Oprócz sporządzenia ostatecznych projektów decyzji dotyczących konkretnych banków, przedłożonych Radzie Prezesów do zatwierdzenia w trybie braku sprzeciwu, Rada ds. Nadzoru podjęła kilka decyzji w kwestiach przekrojowych, przede wszystkim dotyczących stosowania wspólnych metodyk i zasad w konkretnych dziedzinach nadzoru. Niektóre z tych decyzji zostały sporządzone przez doraźne grupy powołane przez Radę ds. Nadzoru, w których skład weszli przedstawiciele wyższego kierownictwa EBC i właściwych organów krajowych. Te grupy prowadziły prace przygotowawcze dotyczące m.in. metodyki SREP i uproszczenia procesów w SSM.

Większość decyzji Rady ds. Nadzoru została podjęta w drodze procedury pisemnej^[81].

Trzydzieści cztery ze 117 grup bankowych podlegających w 2019 bezpośredniemu nadzorowi EBC chciały otrzymywać oficjalne decyzje EBC w języku urzędowym UE innym niż angielski (w 2018 takich grup było 35).

5.3.2 Dalsze działania na rzecz usprawnienia procesu decyzyjnego

Do znacznego zwiększenia efektywności procesu decyzyjnego przyczyniło się m.in. rozszerzenie przez Zarząd zakresu delegacji uprawnień^[82] na dodatkowe rodzaje rutynowych decyzji nadzorczych EBC, zgodnie z propozycją grupy ds. uproszczenia SSM. W marcu 2019 zakresem delegacji objęto decyzje dotyczące uprawnień nadzorczych przyznanych na mocy prawa krajowego, a w sierpniu – także decyzje dotyczące paszportowania, nabywania znacznych pakietów akcji oraz cofania zezwoleń.

Ponadto uproszczono, zautomatyzowano i poprawiono jakościowo przepływ informacji do Rady ds. Nadzoru. W optymalizacji i usprawnieniu działań Rady ds. Nadzoru pomogły także udoskonalone narzędzia do automatycznego śledzenia informacji.

5.3.3 Działalność Administracyjnej Rady Odwoławczej

Administracyjna Rada Odwoławcza^[83] to jeden z organów EBC. Jej członkowie są indywidualnie i zbiorowo niezależni od EBC. Zadaniem Rady Odwoławczej jest przeprowadzanie przeglądów decyzji nadzorczych przyjętych przez Radę Prezesów, gdy wpłynie dopuszczalny wniosek w tej sprawie^[84].

W 2019 Rada Odwoławcza otrzymała cztery nowe wnioski o przegląd administracyjny decyzji nadzorczych EBC (zob. tabela 4), natomiast przyjęła pięć opinii – jedna dotyczyła wniosku o przegląd złożonego w 2018. W dwóch opiniach Rada Odwoławcza uznała wnioski za niedopuszczalne, w jednej zaproponowała uchylenie pierwotnych decyzji EBC i zastąpienie ich nowymi, w kolejnej zaleciła wprowadzanie zmian do pierwotnej decyzji, a w ostatniej – zastąpienie pierwotnej decyzji decyzją o identycznej treści. Podczas badania dwóch spraw Rada Odwoławcza przeprowadziła wysłuchania, co dało wnioskodawcom i EBC dodatkową możliwość odniesienia się do zaskarżonej decyzji.

Badane sprawy i istotne kwestie

Opinie wydane przez Radę Odwoławczą w 2019 odnosiły się do różnych rodzajów decyzji nadzorczych, a ich przedmiotem były następujące sprawy:

• możliwość anonimizacji decyzji EBC o nałożeniu kary administracyjnej za naruszenie wymogów określonych w rozporządzeniu w sprawie wymogów kapitałowych – na podstawie opinii Rady Odwoławczej publikacja decyzji EBC została odroczona do czasu przyjęcia przez Radę Prezesów ostatecznej decyzji
• środki tymczasowe o charakterze proceduralnym wprowadzone w ramach procedury cofnięcia licencji
• interpretacja wspólnych wytycznych EUNB, ESMA i EIOPA dotyczących oceny ostrożnościowej przejęć i zwiększeń znacznych pakietów akcji w sektorze finansowym, zwłaszcza w kwestii uczciwości potencjalnego nabywcy
• dopuszczalność wniosku o przegląd nadania przez EBC, na podstawie rozporządzenia SSM, statusu „na progu upadłości lub zagrożony upadłością”
• ocena zgodności z wymogami sprawiedliwości proceduralnej, w szczególności prawem do bycia wysłuchanym, a także granic swobody uznania przyznanej EBC w odniesieniu do pewnych decyzji dotyczących modeli wewnętrznych w związku z prowadzonym przez EBC projektem TRIM, również z uwzględnieniem przewodnika do tego projektu.

5.4 Pracownicy Nadzoru Bankowego EBC

W 2019 łączna liczba zatwierdzonych etatów w pięciu podstawowych obszarach funkcjonalnych Nadzoru Bankowego EBC wynosiła 1189 ekwiwalentów pełnego czasu pracy (EPC), wobec 1099 EPC w roku 2018.

W 2019 Rada Prezesów zatwierdziła zwiększenie zatrudnienia w podstawowych obszarach Nadzoru Bankowego EBC o 90 EPC, a w obszarach świadczących wspólne usługi na potrzeby zadań związanych z europejskim nadzorem bankowym – o 18 EPC. W przypadku podstawowych obszarów funkcjonalnych prawie połowa wzrostu zatrudnienia wynikała z potrzeb kadrowych związanych z brexitem, a reszta – przede wszystkim z internalizacji zadań dotyczących testów warunków skrajnych, wykonywanych wcześniej przez konsultantów.

W 2020 Nadzór Bankowy EBC został objęty zasadą stabilizacji budżetu. Wymaga ona m.in. identyfikacji wewnętrznych i zewnętrznych czynników mogących w przyszłości powodować wzrost zapotrzebowania na zasoby oraz wskazania konkretnych obszarów, w których można jeszcze zwiększyć efektywność działania. Od roku 2023 budżet Nadzoru Bankowego EBC ma być stabilny – zakłada się, że od tego momentu zasoby kadrowe nie będą już systematycznie wzrastać. Nie dotyczy to potencjalnej internalizacji zadań wykonywanych przez konsultantów lub przyszłych obszarów prac związanych z europejskim nadzorem bankowym. Łączne zapotrzebowanie na dodatkowe zasoby w Nadzorze Bankowym EBC i obsługujących go służbach wspólnych na rok 2020 oszacowano na 112,5 EPC.

Wewnętrzna reorganizacja Nadzoru Bankowego EBC

Zmiany organizacyjne w Nadzorze Bankowym EBC, zatwierdzone przez Zarząd, objęły utworzenie nowego działu (dział XVI) i jednej nowej sekcji w Dyrekcji Generalnej ds. Nadzoru Mikroostrożnościowego I. Celem tych zmian było dostosowanie struktury działów do docelowego modelu, opracowanego, kiedy powstawał europejski nadzór bankowy. Stworzenie nowego działu wynikało z dwóch powodów: rozpiętości kierowania oraz potrzeby, żeby nadzór nad instytucjami istotnymi sprawowały osoby o odpowiednim statusie.

Równowaga płci

Jeśli chodzi o równowagę płci, w 2019 odsetek kobiet wśród wszystkich zatrudnionych na czas nieokreślony i określony w podstawowych obszarach funkcjonalnych pionu nadzoru zwiększył się w porównaniu z 2018 rokiem z 40% do 41%. Odsetek kobiet na stanowiskach kierowniczych wzrósł z 31% do 32%, a na stanowiskach niekierowniczych – z 42% do 43%.

Współpraca w ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego

Żeby móc skutecznie realizować zadania i cele europejskiego nadzoru bankowego, EBC i właściwe organy krajowe muszą ze sobą blisko współpracować. W związku z tym pracownicy właściwych organów krajowych uczestniczą nie tylko we wspólnych zespołach nadzorczych, lecz także w nadzorze prowadzonym na miejscu, projektach przekrojowych i grupach roboczych.

Jeśli chodzi o wspólne zespoły nadzorcze, zgodnie z nowymi zasadami ich obsadzania stosowanymi w 2019 roku 37% składu zespołów stanowią nadzorcy z EBC, a 63% – z właściwych organów krajowych (zob. tabela 5).

W 2019 nadal rozszerzano program szkoleniowy SSM, żeby spełniać potrzeby edukacyjne i rozwojowe kadry, budować wspólną kulturę nadzorczą i przygotować europejski nadzór bankowy na bieżące wyzwania. W tym celu dodano do programu m.in. cykl seminariów na temat ryzyka informatycznego, obejmujących takie kwestie jak zarządzanie informatyką, strategie informatyczne, eksploatacja systemów informatycznych oraz outsourcing usług informatycznych w bankach. Wprowadzono także zmiany do programu szkoleniowego dla osób zajmujących się koordynacją we wspólnych zespołach nadzorczych (w tym koordynatorów tych zespołów, miejscowych koordynatorów oraz kierowników grup ds. obszarów ryzyka), żeby wyjść naprzeciw ich potrzebom. Cele na rok 2020 to: rozwój współpracy, usprawnienie administracji i wzbogacenie obecnego programu szkoleniowego o nowe kursy, nowe szkolenia oparte na studiach przypadku i szkolenia internetowe.

Rozszerzono także program szkoleń dla pracowników SSM biorących udział w kontrolach o czterotygodniowe sesje organizowane w różnych miejscach i terminach. Odbyło się ponad 25 takich sesji. Objęły one główne rodzaje ryzyka uwzględniane w procesie SREP oraz umiejętności miękkie i procedury potrzebne do prowadzenia kontroli. Z tego programu skorzystało ponad 30% spośród około 1200 inspektorów europejskiego nadzoru bankowego pracujących przy kontrolach na miejscu.

W czerwcu 2019 wprowadzono dla zespołów nadzorczych nowy proces przekazywania informacji zwrotnych. Jego podstawą jest akt prawny w sprawie definiowania celów i przekazywania informacji zwrotnych we wspólnych zespołach nadzorczych^[85]. Nadrzędny cel tego procesu to ułatwienie wymiany poglądów na temat zakresu i sposobu wykonywania zadań oraz metod współpracy między zespołami na rzecz osiągnięcia celów rocznych. Proces opracowano na podstawie dwóch programów pilotażowych, wielu rozmów między EBC a przedstawicielami właściwych organów krajowych oraz wewnętrznych dyskusji między Dyrekcją Generalną ds. Kadr oraz Dyrekcjami Generalnymi ds. Nadzoru Mikroostrożnościowego I i II.

Prowadzono także dwa programy na rzecz zwiększenia rotacji kadr (mobilności zawodowej) we wspólnych zespołach nadzorczych. Pierwszym jest pilotażowy program mobilności w obrębie zespołu, polegający na tym, że pracownik przenosi się fizycznie na dwa tygodnie z EBC lub właściwego organu krajowego do innej instytucji, ale nadal należy do tego samego zespołu i nie zmieniają się jego zadania. Z punktu widzenia kosztów takie przeniesienie traktuje się jako podróż służbową, która podlega odpowiednim zasadom lokalnym. Drugi program polega na oddelegowywaniu członków zespołu: pracownicy właściwych organów krajowych mogą zostać zatrudnieni na trzy miesiące w EBC na warunkach przewidzianych dla pracowników Europejskiego Systemu Banków Centralnych i organizacji międzynarodowych (umowa typu ESCB/IO). Oba programy przynoszą korzyści, ponieważ ich uczestnicy: (a) będą lepiej rozumieć kulturę pracy w instytucji przyjmującej oraz dynamikę współpracy między EBC a właściwymi organami krajowymi, (b) budują wspólną kulturę nadzoru oraz (c) zdobywają umiejętności, które będą później przydatne podczas pracy w zespołach nadzorczych.

Obsadzanie kontroli na miejscu

Kontrole na miejscu są planowane i obsadzane w ścisłej współpracy z właściwymi organami krajowymi. Z tych organów pochodzi większość kierowników inspekcji i członków zespołów.

W dążeniu do spełnienia zalecenia Europejskiego Trybunału Obrachunkowego europejski nadzór bankowy rozpoczyna wieloletni plan zwiększenia udziału kontroli na miejscu prowadzonych przez zespoły transgraniczne^[86] i mieszane^[87]. Ten plan ma kilka celów:

• ujednolicić stosowanie metodyki prowadzenia kontroli na miejscu oraz rozpowszechniać w całym europejskim nadzorze bankowym fachową wiedzę na temat takich kontroli
• utrzymać jakość kontroli i zapewnić równe traktowanie instytucji istotnych, przy jednoczesnym uwzględnieniu specyfiki lokalnej
• uzyskać dodatkowy ogląd sytuacji banku z perspektywy osób niepochodzących z właściwego organu krajowego danego państwa
• wzmacniać ducha zespołowego wśród pracowników prowadzących kontrole na miejscu i rozwijać wspólną kulturę tej formy nadzoru
• budować reputację i umacniać wiarygodność europejskiego nadzoru bankowego.

Stworzono różne rozwiązania mające zachęcić inspektorów z właściwych organów krajowych do udziału w zespołach transgranicznych i mieszanych. Przede wszystkim mogą oni wybrać oddelegowanie do EBC na czas trwania kontroli. W takim wypadku podpisują z EBC umowę typu ESCB/IO (czyli przez ten czas nie obejmują ich zasady zatrudnienia obowiązujące w organie macierzystym). Koszty ich wynagrodzenia, podróży i zakwaterowania pokrywa EBC. Ta możliwość została wprowadzona w 2018 i jest powszechnie wykorzystywana: w 2019 zawarto 186 umów typu ESCB/IO z inspektorami z organów krajowych, którzy weszli do zespołów transgranicznych i mieszanych. W ten sposób wspiera się mobilność kadr w obrębie europejskiego nadzoru bankowego. Zasoby skierowane do takich zespołów przez właściwe organy krajowe na podstawie umów typu ESCB/IO wyniosły 61,3 EPC. Dzięki opisanemu rozwiązaniu w 2019 EBC i właściwe organy krajowe obsadziły w całym europejskim nadzorze bankowym w sumie 73 kontrole prowadzone przez zespoły transgraniczne i 19 – przez zespoły mieszane.

Członkowie zespołów pracujący na podstawie umów typu ESCB/IO mają jednakowe warunki zatrudnienia. Sprzyja to integracji i poczuciu wspólnoty oraz pomaga w budowaniu wspólnej kultury nadzoru na miejscu. Zwiększa się także wymienność kadr w całym europejskim nadzorze bankowym: jeśli np. w danym zespole brakuje wiedzy z konkretnej dziedziny, można zaangażować eksperta z innego organu nadzorczego.

5.5 Stosowanie w praktyce kodeksu postępowania

Artykuł 19 ust. 3 rozporządzenia SSM nakłada na EBC obowiązek posiadania kodeksu postępowania dla swojego personelu i kadry kierowniczej zaangażowanych w nadzór nad bankami, regulującego kwestie konfliktu interesów. Odpowiednie przepisy są zawarte w zasadach etyki zawodowej EBC, nad których stosowaniem w praktyce czuwa Biuro ds. Zgodności i Zarządzania Wewnętrznego.

W 2019 Biuro ds. Zgodności i Zarządzania Wewnętrznego kontynuowało działania na rzecz stworzenia silnej kultury etycznej w ESBC i europejskim nadzorze bankowym oraz dalszego ujednolicania standardów etycznych i sposobu ich wdrażania, z pomocą grupy zadaniowej ds. etyki zawodowej i zgodności. W EBC wszyscy nowi pracownicy Nadzoru Bankowego EBC przechodzili obowiązkowe szkolenie internetowe i byli zapraszani na warsztaty mające rozwijać świadomość kwestii etycznych. Ponadto Biuro odpowiedziało na ok. 1850 pytań – z których prawie połowę zgłosili pracownicy Nadzoru Bankowego EBC – dotyczących różnych zagadnień. Ponad 40% pytań dotyczyło prywatnych transakcji finansowych pracowników; na następnym miejscu były ograniczenia w podejmowaniu pracy po ustaniu zatrudnienia w EBC i konflikty interesów (zob. wykres 26).

Oprócz udzielania wszystkim pracownikom EBC porad w kwestiach etycznych Biuro organizowało także kontrole przestrzegania przepisów dotyczących prywatnych transakcji finansowych. Te kontrole ujawniły niewielką liczbę naruszeń (ok. 25% dotyczyło pracowników Nadzoru Bankowego EBC), ale żadne nie stanowiło celowego lub poważnego złamania zasad.

Jeśli chodzi o pracowników nadzoru bankowego, którzy odeszli z pracy w 2019, w dwóch przypadkach zastosowano przejściowy zakaz zajmowania określonych stanowisk przewidziany w zasadach etycznych.

W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2019 kodeksu postępowania dla pracowników wysokiego szczebla Europejskiego Banku Centralnego Komitet ds. Etyki ocenił deklaracje interesów złożone zgodnie z tym kodeksem przez wszystkich członków Rady ds. Nadzoru. Wypełnione deklaracje opublikowano następnie na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Ponadto Komitet wydał 17 opinii dotyczących osób zajmujących w EBC wysokie stanowiska związane z nadzorem bankowym. Większość tych opinii dotyczyła konfliktu interesów.

Współpraca między organami nadzoru i tworzenie kultury organizacyjnej i etycznej w całym europejskim nadzorze bankowym posunęły się naprzód także dzięki działaniom grupy zadaniowej ds. etyki zawodowej i zgodności. Grupa stanowi ośrodek wymiany informacji i forum współpracy w zakresie spójnego wdrażania kodeksu w całym europejskim nadzorze bankowym.

5.6 Stosowanie zasady rozdziału zadań związanych z polityką pieniężną od zadań nadzorczych

W 2019 zasada rozdziału zadań związanych z polityką pieniężną od zadań nadzorczych była stosowana głównie do wymiany informacji między oboma pionami EBC^[88].

Zgodnie z decyzją EBC/2014/39 w sprawie wdrożenia rozdziału funkcji polityki pieniężnej od funkcji nadzorczej EBC^[89] wymiana informacji opierała się na zasadzie wiedzy koniecznej: dany pion musiał każdorazowo udowodnić, że żądane informacje są mu potrzebne do osiągnięcia celów strategicznych. W większości przypadków dostępu do informacji poufnych udzielał bezpośrednio pion będący ich właścicielem. Odbywało się to zgodnie z decyzją EBC/2014/39, która zezwala, żeby dostępu do informacji dotyczących danych zanonimizowanych lub niestanowiących informacji wrażliwych dla danej funkcji udzielał bezpośrednio odpowiedni pion. Nie wystąpiła potrzeba interwencji Zarządu dla rozwiązania potencjalnych konfliktów interesów.

Niemniej na mocy decyzji EBC/2014/39 zaangażowanie Zarządu było konieczne w kilku sytuacjach związanych z udzieleniem zgody na udostępnienie niezanonimizowanych danych dotyczących pojedynczych banków lub wrażliwych ocen strategicznych. Dostępu do tych danych udzielono zgodnie z zasadą wiedzy koniecznej po ocenie każdego przypadku i na ograniczony czas, tak aby zapewnić, że ta wiedza była rzeczywiście w danej chwili konieczna.

Rozdział zadań na szczeblu decyzyjnym nie budził zastrzeżeń, więc nie było potrzeby interwencji zespołu mediacyjnego.

5.7 Ramowe zasady przekazywania danych oraz zarządzanie informacjami

5.7.1 Zmiany w ramowych zasadach przekazywania danych

Zgodnie z art. 140 ust. 4 rozporządzenia ramowego SSM Europejski Bank Centralny odpowiada za organizację procesów związanych ze zbieraniem i kontrolą jakości danych przekazywanych przez nadzorowane podmioty^[90]. Chodzi przede wszystkim o to, żeby dane wykorzystywane przez nadzorców banków były wiarygodne i aktualne.

Informacje o dodatkowych kontrolach jakości danych są podane na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Można na niej znaleźć wykaz dodatkowych kontroli opracowany we współpracy z właściwymi organami krajowymi, który EBC zaktualizował w 2019 w ramach przeglądu jakości danych. Te kontrole stanowią uzupełnienie zasad weryfikacji opublikowanych przez EUNB i mają się przyczynić do poprawy jakości danych nadzorczych. Ponadto w 2019 EBC zaczął publikować wyniki oceny jakości danych nadzorczych przekazywanych zgodnie z wykonawczymi standardami technicznymi EUNB. Zbiorcze wyniki są udostępniane opinii publicznej co kwartał na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu, w sekcji Publication of supervisory data.

W 2019 EBC nadal zwiększał przejrzystość i dostępność danych nadzorczych publikowanych na stronie internetowej poświęconej nadzorowi bankowemu. Po pierwsze, zaczął wydawać kwartalny komunikat prasowy o kształtowaniu się kluczowych wskaźników adekwatności kapitałowej, jakości aktywów i płynności. Po drugie, w hurtowni danych statystycznych zamieszcza teraz zagregowane dane nadzorcze, dzięki czemu można łatwo pobierać szeregi czasowe. Po trzecie, nadal publikował obszerniejsze informacje o wskaźnikach z filaru III dla poszczególnych banków. W 2019 podał nie tylko trzy wskaźniki wypłacalności i dźwigni na najwyższym szczeblu konsolidacji przekazane przez instytucje istotne z 19 państw strefy euro, lecz także formularze EU-LIQ1 dotyczące wskaźnika pokrycia wypływów netto (LCR) dla wszystkich globalnych instytucji o znaczeniu systemowym i innych instytucji o znaczeniu systemowym, obejmujące kwoty i strukturę płynnych aktywów wysokiej jakości oraz wpływów i wypływów środków pieniężnych.

Udało się także poprawić efektywność przekazywania danych i zmniejszyć obciążenie sprawozdawcze banków. Po pierwsze, rozszerzono słownik zintegrowanej sprawozdawczości banków^[91] przez dodanie do bazy danych wymogów dotyczących obciążania aktywów, planowania restrukturyzacji lub uporządkowanej likwidacji oraz FINREP w wersji 2.8. Obecnie dobiega końca rozszerzanie słownika o ryzyko kredytowe obliczane na potrzeby COREP metodą ratingów wewnętrznych i metodą standardową, sekurytyzacje oraz kredyty zagrożone na potrzeby FINREP. Trwają testy nad wykorzystywaniem warstwy wejściowej słownika do pozyskiwania danych na potrzeby różnych opisanych w nim wymogów sprawozdawczych. Celem testów jest eliminacja ewentualnych niespójności oraz potwierdzenie wiarygodności i funkcjonalności słownika.

Ponadto EBC wspiera EUNB w wykonywaniu zadania wynikającego z art. 430c zmienionego rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (CRR II), czyli ocenie wykonalności stworzenia zintegrowanego systemu na potrzeby gromadzenia danych statystycznych, danych dotyczących restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz danych ostrożnościowych. Założenia tego systemu obejmują zwiększenie efektywności sprawozdawczości przez stosowanie jednolitych definicji i unikanie dublowania, poprawę wymiany danych między różnymi organami oraz polepszenie jakości danych.

5.7.2 System do zarządzania informacjami na potrzeby SSM

Podczas wykonywania codziennych zadań nadzorcy korzystają z systemu do zarządzania informacjami IMAS (Information Management System). Jest to wspólna platforma informatyczna, przez którą nadzorcy mogą dzielić się informacjami niezależnie od tego, czy znajdują się w EBC czy właściwym organie krajowym oraz czy należą do wspólnego zespołu nadzorczego czy komórki specjalistycznej. System IMAS pozwala więc nadzorcom pracować jako jeden zespół i pomaga wypełniać odpowiednie zasady dotyczące praw dostępu. Przyczynia się także do skutecznego i skoordynowanego wykonywania działań nadzorczych, ponieważ procesy takie jak SREP, kontrole na miejscu i postępowania dotyczące zezwoleń mogą być realizowane dokładnie i efektywnie dzięki automatyzacji obiegu prac, pozwalającej rejestrować i śledzić wszystkie potrzebne informacje. System IMAS zapewnia porównywalność danych dotyczących poszczególnych banków i ułatwia wykonywanie analiz przekrojowych.

Nowa baza danych IDRA, stanowiąca część systemu IMAS, zapewnia elastyczny dostęp do danych nadzorczych i daje wszystkim użytkownikom IMAS nowe możliwości zarządzania danymi, co pomaga w sporządzaniu zaawansowanych analiz.

5.7.3 Platforma do testów warunków skrajnych i aplikacja OSI Credit

Testy warunków skrajnych i przeglądy dokumentacji kredytowej prowadzone przez europejskich nadzorców są wspomagane przez specjalny system informatyczny o nazwie STAR (Stress Test Account Reporting). Zapewnia on obsługę procesów związanych z testami warunków skrajnych od początku do końca: od zbierania i analizy danych po przekazanie uczestniczącym instytucjom informacji zwrotnych. Dzięki zautomatyzowaniu procesów i wsparciu analizy wyników system STAR zwiększa efektywność testów oraz pozwala użytkownikom z EBC, właściwych organów krajowych i uczestniczących instytucji pracować na scentralizowanej platformie internetowej, która jest bezpieczna i zgodna z zasadami europejskiego nadzoru bankowego dotyczącymi praw dostępu.

Infrastruktura STAR wspomaga także aplikację OSI Credit, która powstała z myślą o poprawie wydajności i harmonizacji kontroli na miejscu dotyczących ryzyka kredytowego. Aplikacja jest przydatna na wielu etapach tych kontroli, automatyzuje obieg prac, sporządza raporty i stanowi platformę do dalszej analizy portfeli kredytowych.

6 Wykorzystanie środków budżetowych

6.1 Koszty za rok 2019

Rozporządzenie SSM stanowi, że do skutecznego wykonywania swoich zadań nadzorczych EBC musi mieć odpowiednie zasoby. Te zasoby są finansowane z opłat nadzorczych wnoszonych przez nadzorowane przez niego podmioty.

W budżecie EBC koszty zadań nadzorczych są określone odrębnie. Organem odpowiedzialnym za budżet EBC jest Rada Prezesów. Uchwala ona roczny budżet na podstawie projektu przedstawionego przez Zarząd, który kwestie związane z nadzorem konsultuje z przewodniczącym i wiceprzewodniczącym Rady ds. Nadzoru. Radę Prezesów wspiera Komitet Budżetowy (BUCOM), złożony z przedstawicieli EBC i wszystkich krajowych banków centralnych z Eurosystemu. BUCOM pomaga Radzie przez ocenę sprawozdań EBC dotyczących planowania i monitorowania budżetu.

W 2019 koszty były ogólnie zgodne z szacunkami

Na koszty ponoszone przez EBC na wykonywanie zadań nadzorczych składają się przede wszystkim koszty bezpośrednie dyrekcji generalnych Nadzoru Bankowego EBC. Pion nadzoru korzysta także z usług wspólnych świadczonych przez istniejące już wcześniej pomocnicze obszary funkcjonalne EBC, do których należą: zaplecze biurowe, zarządzanie kadrami, administracja, budżetowanie i kontroling, księgowość, obsługa prawna, komunikacja i tłumaczenia, audyt wewnętrzny oraz statystyka i informatyka.

W kwietniu 2019 Rada Prezesów uchwaliła decyzję EBC w sprawie kwoty należnej z tytułu opłat nadzorczych w 2019. W tej decyzji roczne koszty prowadzenia nadzoru bankowego oszacowano na 559,0 mln euro^[92]. Na koniec 2019 rzeczywiste koszty wyniosły 537,0 mln euro (zob. tabela 6). Faktyczna kwota była o 4% niższa od szacunków z kwietnia 2019, co wskazuje, że planowanie wydatków się stabilizuje. Powstała nadpłata w kwocie 22,0 mln euro zostanie w całości odliczona od łącznej kwoty do pobrania za okres objęty opłatą 2020, która zgodnie ze zmienionymi zasadami dotyczącymi opłat nadzorczych zostanie naliczona ex post^[93] w 2021.

Żeby umożliwić rozdział kosztów, EBC grupuje je według funkcji. W odniesieniu do zadań nadzorczych główne grupy kosztów oparte na rodzaju wykonywanych zadań są następujące:

• bezpośredni nadzór nad bankami i grupami bankowymi o statusie istotnych
• kontrola zwierzchnia nad nadzorem nad bankami i grupami bankowymi o statusie mniej istotnych (nadzór pośredni)
• zadania przekrojowe i usługi specjalistyczne.

Podstawą tej klasyfikacji jest to, które obszary funkcjonalne EBC odpowiadają za zadania nadzorcze, których dotyczą dane koszty. Kwoty podane w każdej kategorii obejmują także przypadający na nią udział usług wspólnych świadczonych przez pomocnicze obszary funkcjonalne. Ta klasyfikacja jest również wykorzystywana do podziału rocznych kosztów, które mają zostać pokryte przez nadzorowane podmioty rocznymi opłatami nadzorczymi, według statusu nadzorczego tych podmiotów – istotnego lub mniej istotnego. Według metodyki podziału rocznych opłat nadzorczych określonej w art. 8 rozporządzenia w sprawie opłat koszty zadań przekrojowych i usług specjalistycznych dzieli się, w odpowiedniej proporcji, na koszty nadzoru nad instytucjami istotnymi – odzyskiwane w całości – oraz koszty kontroli zwierzchniej nad nadzorem nad instytucjami mniej istotnymi.

Do kosztów bezpośredniego nadzoru nad bankami i grupami bankowymi o statusie istotnych należą przede wszystkim koszty udziału EBC we wspólnych zespołach nadzorczych i kontrolach na miejscu. Zalicza się do nich także koszty związane z projektem TRIM. Nadzór pośredni nad mniej istotnymi bankami i grupami bankowymi obejmuje działania związane z kontrolą zwierzchnią i zadania z zakresu autoryzacji. Do zadań przekrojowych i usług specjalistycznych zaliczają się takie działania jak prace Sekretariatu Rady ds. Nadzoru, zadania makroostrożnościowe (w tym związane z testami warunków skrajnych), kształtowanie polityki nadzorczej, obsługa statystyczna oraz specjalistyczne usługi prawne.

Największą część kosztów poniesionych na działania nadzorcze stanowią wynagrodzenia i świadczenia, wraz z powiązanymi nakładami na wynajem i utrzymanie budynków oraz innymi kosztami osobowymi, takimi jak podróże służbowe i szkolenia.

W 2019 rzeczywiste roczne koszty w porównaniu z poprzednim rokiem zwiększyły się o 4%. Wynikało to przede wszystkim ze wzrostu liczby zatwierdzonych etatów w EBC, który z kolei spowodował zwiększenie się kosztów związanych z zapleczem biurowym i czynnościami takimi jak podróże służbowe.

Żeby uzupełniać tymczasowe braki kadrowe, EBC oprócz wewnętrznych zasobów kadrowych korzysta z usług konsultantów zewnętrznych, którzy wnoszą wiedzę specjalistyczną lub świadczą zintegrowane usługi konsultacyjne pod kierownictwem wykwalifikowanych pracowników EBC. W sumie na usługi konsultacyjne w zakresie podstawowych zadań nadzorczych w 2019 EBC wydał 68,7 mln euro, czyli o 7,1 mln euro mniej niż w 2018. Największy udział w działaniach wymagających zaangażowania konsultantów miał projekt TRIM – w 2019 koszt jego zewnętrznego wsparcia wyniósł 34,9 mln euro. Projekt TRIM wkrótce się zakończy i od 2020 część działań wchodzących w jego zakres stanie się regularnymi zadaniami nadzorczymi. Poza tym w ciągu roku wydano 21,4 mln euro na zewnętrzne wsparcie wszechstronnej oceny, a kolejne 2,1 mln euro – na przygotowania do brexitu. Pozostałe nakłady na usługi konsultacyjne były przeznaczone głównie na standardowe kontrole na miejscu, w tym inspekcje prowadzone przez zespoły transgraniczne. Więcej informacji na ten temat znajduje się w rozdziale 1.

Prognozy dotyczące opłat nadzorczych w 2020

Po pięciu latach funkcjonowania europejski nadzór bankowy przechodzi z fazy organizacyjnej do fazy dojrzałości, w związku z czym zmieniają się także jego koszty. Podczas tej kolejnej fazy EBC skoncentruje się na zarządzaniu kosztami w sposób długofalowo zrównoważony. W związku z tym będzie rygorystycznie dążyć do ciągłego zwiększania wydajności. Mają temu służyć: działania na rzecz internalizacji zadań (w możliwym zakresie), utrzymywanie dyscypliny w odniesieniu do zasobów i nieustanne zwiększanie produktywności. Należy zaznaczyć, że początkowo może to wymagać inwestycji. EBC podjął takie zobowiązanie, ponieważ dąży do stabilizacji kosztów w średnim okresie.

W 2019 Rada Prezesów zatwierdziła na rok 2020 zwiększenie zatrudnienia, w ujęciu netto, o 112,5 EPC, w tym 59,5 EPC dla podstawowych obszarów funkcjonalnych pionu nadzorczego i 53 EPC dla służb wspólnych. Te liczby uwzględniają 44 EPC zatwierdzone, zgodnie ze strategią stabilizacyjną, w celu internalizacji zadań wykonywanych wcześniej przez zewnętrznych konsultantów (zwłaszcza w zakresie informatycznej obsługi przekazywania danych i zarządzania informacjami). Trwa analiza dalszych działań internalizacyjnych, w związku z czym zatrudnienie w przyszłości może się zwiększyć.

W tej sytuacji w 2020 nadal będzie trwać kontrolowany wzrost nakładów na zadania nadzorcze – mają one być o 12% wyższe niż w 2019. Ten wzrost wynika po części ze (a) spodziewanego zwiększenia się liczby nadzorowanych banków wskutek zawarcia przez pewne państwa umów o bliskiej współpracy z EBC oraz (b) brexitu. Jednocześnie na najwyższym szczeblu konsolidacji zwiększy się liczba lub rozmiar banków i grup bankowych podlegających nadzorowi. Co za tym idzie, jeśli nie nastąpią inne zmiany, wysokość opłat od poszczególnych banków czy grup bankowych nie powinna rosnąć w takim samym tempie co koszty EBC.

Od okresu objętego opłatą 2020 opłaty nadzorcze na rzecz EBC będą obliczane na podstawie rzeczywistych rocznych kosztów europejskiego nadzoru bankowego, czyli po zakończeniu okresu.

Wysokość opłaty rocznej za 2020, która zostanie pobrana w 2021, będzie znana dopiero na koniec okresu i obejmie rzeczywiste koszty poniesione przez cały rok, z uwzględnieniem (a) nadpłaty z okresu 2019, wynoszącej 22,0 mln euro, oraz (b) kwot zwróconych poszczególnym bankom lub pobranym od nich za poprzednie okresy, otrzymanych odsetek za zwłokę i nieściągalnych kar. Kwota netto korekt za rok obrotowy 2019 – nieuwzględniona w obliczonej ex ante opłacie za 2019 – wyniosła 0,1 mln euro. Odpowiednie kwoty za 2020 będą znane dopiero na koniec okresu objętego opłatą.

Na podstawie dostępnych obecnie informacji oczekuje się, że łączna kwota do pobrania w 2021 będzie podobna jak w 2019. Szacuje się, że 90% tej kwoty poniosą instytucje istotne, a 10% – instytucje mniej istotne, co odpowiada rozkładowi rzeczywistych kosztów w 2019.

6.2 Ramowe zasady dotyczące opłat nadzorczych w 2019

Ramy prawne dla nakładania przez EBC rocznych opłat nadzorczych na pokrycie kosztów ponoszonych w związku z zadaniami nadzorczymi stanowi rozporządzenie w sprawie opłat w powiązaniu z rozporządzeniem SSM. To rozporządzenie określa metody: (a) ustalania łącznej kwoty rocznej opłaty nadzorczej, (b) obliczania kwot należnych od poszczególnych nadzorowanych instytucji oraz (c) pobierania rocznej opłaty nadzorczej.

Zakończenie przeglądu ramowych zasad EBC w sprawie opłat nadzorczych

W dniu 17 grudnia 2019 opublikowano wyniki przeglądu ramowych zasad EBC dotyczących opłat nadzorczych. EBC rozpoczął ten przegląd od ogłoszenia w czerwcu 2017 konsultacji publicznych w celu zebrania opinii o obowiązujących zasadach i pomysłów na ich ulepszenie. Po zakończeniu konsultacji przeanalizował wszystkie otrzymane uwagi oraz przeprowadził własną ocenę zasad. Efektem tych prac były propozycje ulepszeń, które zostały przedstawione do ponownych konsultacji publicznych w kwietniu 2019. Dwie rundy konsultacji umożliwiły prawdziwy dialog z opinią publiczną o metodach pobierania opłat nadzorczych. EBC był wdzięczny za otrzymane opinie i starał się w miarę możliwości uwzględnić zastrzeżenia wszystkich respondentów, a jednocześnie dążył do tego, żeby zasady pozostały przejrzyste i sprawiedliwe.

Opłaty nadzorcze za 2020 zostaną obliczone na podstawie zmienionego rozporządzenia i odnośnej decyzji^[94]. Poniżej podsumowano najważniejsze zmiany ramowych zasad.

Nakładanie opłaty nadzorczej ex post: opłaty nie są już nakładane na podstawie kosztów szacunkowych, ale rzeczywistych rocznych kosztów nadzoru bankowego, czyli po zakończeniu danego okresu objętego opłatą.

Opust od podstawowego składnika opłaty dla mniejszych instytucji mniej istotnych: dla instytucji mniej istotnych o aktywach ogółem do 1 mld euro włącznie podstawowy składnik opłaty jest obniżany o połowę. Według danych z 2019 korzysta na tym ok. 60% instytucji mniej istotnych, których opłaty zmniejszyły się o 3–50%. Natomiast opłaty nadzorcze od instytucji mniej istotnych, którym nie przysługuje ten opust, nieznacznie wzrosły – o ok. 3%.

Wykorzystywanie danych nadzorczych, którymi EBC już dysponuje: w ponad 90% nadzorowanych podmiotów i grup odstąpienie od odrębnego przekazywania danych o czynnikach warunkujących wysokość opłaty przyczynia się do wzrostu efektywności. Jednak w przypadku (a) nadzorowanych grup, które przy obliczaniu swoich opłat nie uwzględniają aktywów spółek zależnych z siedzibą w nieuczestniczących państwach członkowskich i państwach trzecich, oraz (b) oddziałów, które nie są zobowiązane do przekazywania nadzorczych informacji finansowych zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2015/534^[95], niemożliwe jest określenie czynników warunkujących wysokość opłaty na podstawie danych nadzorczych. Te instytucje będą więc musiały nadal podawać dane w ramach osobnego procesu.

Zmiana wymogu przedstawiania weryfikacji danych o aktywach ogółem przeprowadzonej przez audytora w przypadku oddziałów: dla większości oddziałów podlegających opłacie obowiązek przedstawienia na potrzeby opłaty nadzorczej EBC weryfikacji swoich danych o aktywach ogółem przeprowadzonej przez audytora był niewspółmierny do wysokości opłaty nadzorczej. Teraz takie oddziały mogą zamiast opinii audytora przedstawiać oświadczenie zarządu zatwierdzające ten czynnik warunkujący wysokość opłaty.

Wersje językowe zawiadomienia o opłacie: EBC będzie wystawiać zawiadomienia o opłacie we wszystkich językach urzędowych UE.

Jako że 2020 jest rokiem przejściowym, w ciągu tego roku nie nastąpi obciążenie opłatą nadzorczą; stanie się to dopiero w 2021. Opłaty za koszty faktycznie poniesione przez EBC w 2020 na zadania związane z nadzorem bankowym zostaną naliczone w pierwszym półroczu 2021. W ramach przejścia z poboru opłat ex ante na obciążanie ex post, w 2021 w opłacie zostanie uwzględniona nadpłata za okres objęty opłatą 2019 oraz korekty wynikające z istotnych dla opłat nadzorczych działań przeprowadzonych w 2019, których nie uwzględniono przy obliczaniu opłaty za ten rok.

W okresie przejściowym EBC będzie regularnie wysyłać instytucjom podlegającym opłacie informacje, żeby wyjaśnić im, co te zmiany oznaczają w praktyce, i pomóc w dostosowaniu się do nowych procedur.

Łączna kwota nałożona w 2019

W kwietniu 2019 EBC zdecydował, że łączna kwota do pokrycia przez opłaty nadzorcze w 2019 wyniesie 576,0 mln euro. Obliczono ją na podstawie przewidywanych kosztów za cały rok 2019, które wyniosły 559,0 mln euro, skorygowanych o (a) niedopłatę z okresu objętego opłatą 2018 w wysokości 15,3 mln euro oraz (b) kwoty zwrócone poszczególnym bankom za poprzednie okresy w wysokości 1,7 mln euro (netto).

Kwota do pokrycia z rocznych opłat nadzorczych jest dzielona na dwie części. Wynika to z podziału nadzorowanych podmiotów na istotne i mniej istotne, z czym wiąże się różna intensywność czynności nadzorczych EBC.

Jak wyjaśniono w punkcie 6.1, wskutek różnicy między kosztami faktycznie poniesionymi z tytułu prowadzenia nadzoru bankowego w roku 2019 a kwotą z opłat przewidzianych za ten rok powstała nadwyżka w wysokości 22,0 mln euro. Zostanie ona uwzględniona w łącznej kwocie do pobrania za okres objęty opłatą 2020.

Po ogłoszeniu łącznej kwoty do pobrania za rok 2019 okazało się, że kwoty przypisane do obu grup instytucji z tytułu niedopłaty przeniesionej z okresu 2018 były niespójne. W rezultacie łączna kwota, jaką za ten rok obciążono instytucje istotne, była o 0,7 mln euro za niska, a dla instytucji mniej istotnych – o 0,7 mln euro za wysoka. Uwzględniono to w nadwyżce, o którą zostanie pomniejszona opłata w 2020.

Opłaty należne od poszczególnych instytucji

Indywidualne opłaty oblicza się odpowiednio do znaczenia i profilu ryzyka danej instytucji na podstawie rocznych czynników warunkujących wysokość opłaty nadzorowanych banków według stanu na 31 grudnia poprzedniego roku. Obliczoną kwotą obciąża się banki raz w roku (zob. rysunek 7).

Opłatę nadzorczą ustala się na najwyższym szczeblu konsolidacji w obrębie państw członkowskich uczestniczących w jednolitym mechanizmie nadzorczym. Opłata ma dwa składniki: zmienny i podstawowy. Składnik podstawowy wynosi tyle samo dla wszystkich banków i oblicza się go na podstawie 10% łącznej kwoty do refundacji^[96].

Zgodnie z art. 7 rozporządzenia w sprawie opłat wysokość indywidualnej opłaty nadzorczej musi zostać skorygowana w razie zmiany sytuacji, czyli kiedy: (a) zmienił się status nadzorowanego podmiotu, tj. został on przeklasyfikowany z istotnego na mniej istotny lub odwrotnie, (b) wydano zezwolenie na prowadzenie działalności nowemu nadzorowanemu podmiotowi lub (c) cofnięto zezwolenie na prowadzenie działalności. W 2019 korekty wynikające ze zmian dotyczących poprzednich okresów objętych opłatą, których wynikiem było wydanie przez EBC nowych decyzji w sprawie opłat nadzorczych, wyniosły łącznie 1,8 mln euro, z czego 1,7 mln euro uwzględniono w rocznej opłacie nadzorczej naliczonej w 2019.

Więcej informacji o opłatach nadzorczych znajduje się na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu. Te informacje są regularnie aktualizowane i dostępne we wszystkich językach urzędowych UE.

Inne przychody z tytułu zadań w zakresie nadzoru bankowego

EBC może nakładać na nadzorowane podmioty kary administracyjne za nieprzestrzeganie ostrożnościowych regulacji bankowych UE (w tym decyzji nadzorczych EBC)^[97]. Przychodów z tego tytułu nie bierze się pod uwagę przy obliczaniu rocznych opłat nadzorczych. Rozporządzenie w sprawie opłat stanowi, że ani odszkodowania wypłacane osobom trzecim, ani kary (sankcje) administracyjne płacone przez nadzorowane podmioty na rzecz EBC nie wpływają na wysokość opłat nadzorczych. Kary administracyjne są wykazywane przez EBC w rachunku zysków i strat. W 2019 przychód z tytułu kar nałożonych na nadzorowane podmioty wyniósł 7,0 mln euro^[98].

7 Akty prawne przyjęte przez EBC

Poniżej wymieniono akty prawne dotyczące nadzoru bankowego uchwalone przez EBC w 2019 i opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub na stronie internetowej EBC. Wykaz obejmuje akty uchwalone na podstawie art. 4 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1024/2013 i innych odpowiednich instrumentów prawnych.

7.1 Rozporządzenia EBC

EBC/2019/37
Rozporządzenie Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/2155 z dnia 5 grudnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1163/2014 w sprawie opłat nadzorczych (Dz.U. L 327 z 17.12.2019, s. 70)

Sprostowanie do rozporządzenia Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/2155 z dnia 5 grudnia 2019 r. zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1163/2014 w sprawie opłat nadzorczych (Dz.U. L 330 z 20.12.2019, s. 106)

7.2 Akty prawne EBC inne niż rozporządzenia

EBC/2019/1Zalecenie Europejskiego Banku Centralnego z dnia 7 stycznia 2019 r. w sprawie zasad wypłaty dywidend (Dz.U. C 11 z 11.1.2019, s. 1)

EBC/2019/4
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/322 z dnia 31 stycznia 2019 r. w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji dotyczących uprawnień nadzorczych przyznanych na mocy prawa krajowego (Dz.U. L 55 z 25.2.2019, s. 7)

EBC/2019/5Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/323 z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie wyznaczenia kierowników jednostek organizacyjnych przyjmujących decyzje delegowane dotyczące uprawnień nadzorczych przyznanych na mocy prawa krajowego (Dz.U. L 55 z 25.2.2019, s. 16)

EBC/2019/10
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/685 z dnia 18 kwietnia 2019 r. w sprawie całkowitej kwoty rocznych opłat nadzorczych za 2019 r. (Dz.U. L 115 z 2.5.2019, s. 16)

EBC/2019/14
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/976 z dnia 29 maja 2019 r. ustanawiająca zasady definiowania celów i przekazywania informacji zwrotnych we wspólnych zespołach nadzorczych i uchylająca decyzję (UE) 2017/274 (Dz.U. L 157 z 14.6.2019, s. 61).

EBC/2019/23
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/1376 z dnia 23 lipca 2019 r. w sprawie przekazania uprawnień do przyjmowania decyzji dotyczących paszportowania, nabywania znacznych pakietów akcji oraz cofania zezwoleń instytucji kredytowych (Dz.U. L 224 z 28.8.2019, s. 1)

EBC/2019/26Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/1377 z dnia 31 lipca 2019 r. w sprawie wyznaczenia kierowników jednostek organizacyjnych przyjmujących decyzje delegowane dotyczące paszportowania, nabywania znacznych pakietów akcji oraz cofania zezwoleń instytucji kredytowych (Dz.U. L 224 z 28.8.2019, s. 6)

EBC/2019/27
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/1378 z dnia 9 sierpnia 2019 r. zmieniająca decyzję EBC/2014/16 w sprawie ustanowienia Administracyjnej Rady Odwoławczej i jej regulaminu operacyjnego (Dz.U. L 224 z 28.8.2019, s. 9).

EBC/2019/38
Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/2158 z dnia 5 grudnia 2019 r. w sprawie metodologii i procedur określania i gromadzenia danych dotyczących czynników warunkujących wysokość opłaty stosowanych do obliczania rocznych opłat nadzorczych (Dz.U. L 327 z 17.12.2019, s. 99)

Sprostowanie do decyzji Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2019/2158 z dnia 5 grudnia 2019 r. w sprawie metodologii i procedur określania i gromadzenia danych dotyczących czynników warunkujących wysokość opłaty stosowanych do obliczania rocznych opłat nadzorczych (Dz.U. L 330 z 20.12.2019, s. 105)

Kodeks postępowania dla pracowników wysokiego szczebla Europejskiego Banku Centralnego (Dz.U. C 89 z 8.3.2019, s. 2)

Protokół ustaleń między Europejskim Trybunałem Obrachunkowym a Europejskim Bankiem Centralnym w sprawie kontroli zadań nadzorczych EBC (9.10.2019)