Priorytety nadzorcze to główne obszary, na których nadzór bankowy skupi się w 2020 roku. Wyznaczono je na podstawie oceny najistotniejszych wyzwań, przed jakimi stoją nadzorowane banki w obecnym otoczeniu gospodarczym, regulacyjnym i nadzorczym.

Nadzór Bankowy EBC we współpracy z właściwymi organami krajowymi dokonał identyfikacji źródeł ryzyka w sektorze bankowym. Oparł się przy tym na informacjach uzyskanych od wspólnych zespołów nadzorczych, analizach mikro- i makroostrożnościowych opracowanych przez EBC oraz sprawozdaniach organizacji międzynarodowych. Najważniejsze rozpoznane czynniki ryzyka w sektorze bankowym to: (a) problemy gospodarcze i polityczne oraz obsługiwalność długu w strefie euro, (b) utrzymywalność modeli biznesowych, (c) cyberprzestępczość i braki informatyczne. Kolejne istotne czynniki to: ryzyko dotyczące realizacji przez banki strategii w zakresie kredytów zagrożonych (NPL); łagodzenie standardów kredytowych; korekta wycen na rynkach finansowych; nieprawidłowości w działaniu, pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu; brexit; światowe perspektywy gospodarcze i niepewność geopolityczna; reakcja na regulacje prawne; ryzyka związane ze zmianą klimatu^[1].

Aby mieć pewność, że banki odpowiednio podejdą do tych wyzwań i poradzą sobie z nimi, zweryfikowano priorytety Nadzoru Bankowego EBC. Podczas gdy przez kilka lat po powstaniu jednolitego mechanizmu nadzorczego najważniejszą kwestią było uzdrowienie bilansów, to później działania nadzorcze coraz bardziej skupiały się na przyszłej odporności banków i utrzymywalności ich modeli biznesowych. W związku z tym przeformułowano priorytety i wyznaczono następujące ogólne obszary priorytetowe:

• kontynuacja naprawy bilansów
• wzmacnianie przyszłej odporności
• inne priorytety.

W tych obszarach pogrupowano działania nadzorcze uznane za priorytetowe.

1 Kontynuacja naprawy bilansów

Dalsze działania dotyczące rekomendacji w sprawie kredytów zagrożonych

Pomimo postępów, jakie osiągnięto w obniżaniu stanu kredytów zagrożonych w strefie euro, jest on w ujęciu łącznym wciąż wysoki na tle międzynarodowym. Dlatego Nadzór Bankowy EBC będzie się nadal zajmować poziomem istniejących kredytów zagrożonych i zapobiegać narastaniu nowych. Będzie prowadzić dialog z bankami z wysokim stanem takich kredytów, aby śledzić realizację oczekiwań nadzorczych postawionych poszczególnym bankom według zharmonizowanych zasad. Chce w ten sposób zapewnić dalsze postępy w redukowaniu ryzyka związanego ze starymi kredytami zagrożonymi oraz spójne pokrycie stanu i przepływu kredytów zagrożonych w średnim okresie.

Dalsze działania dotyczące modeli opartych na metodzie wewnętrznych ratingów

Nadal będą prowadzone prace nad zapewnieniem adekwatności modeli wewnętrznych stosowanych przez banki do obliczania regulacyjnych wymogów kapitałowych. Po kontrolach na miejscu przeprowadzonych w ramach ukierunkowanego przeglądu modeli wewnętrznych (TRIM) w centrum uwagi znajdzie się usuwanie wykrytych niedociągnięć. Ponadto w przypadku modeli ryzyka kredytowego będą konieczne intensywne działania nadzorcze wobec banków, aby sprostać wymogom określonym w programie naprawy metody wewnętrznych ratingów (IRB) przeprowadzonym przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego^[2].

Ryzyko handlowe i wycena aktywów

Nadal będą prowadzone kontrole na miejscu skupione na ryzyku handlowym i rynkowym, szczególnie w bankach z ekspozycjami na złożone instrumenty wyceniane według wartości godziwej. Aby dopasować zakres tych kontroli do odpowiednich obszarów ryzyka, mogą zostać przeprowadzone dogłębne analizy i ukierunkowane badania.

2 Wzmacnianie przyszłej odporności

Nadzór Bankowy EBC podejmie różne działania nadzorcze na rzecz zwiększenia odporności banków. Najważniejsze z nich przedstawiono poniżej.

Jakość kryteriów zatwierdzania kredytów i jakość ekspozycji kredytowych (w tym ekspozycje na nieruchomości i finansowanie lewarowane)

Nadzór Bankowy EBC będzie nadal prowadzić ocenę jakości bankowych kryteriów zatwierdzania kredytów. Na podstawie wyczerpujących danych zgromadzonych w celu identyfikacji skupisk ryzyka przeprowadzi dalsze analizy, aby lepiej zrozumieć praktyki i procedury udzielania kredytów przez banki. Od wyników tych analiz będą zależały ewentualne działania wobec konkretnych banków. Ponadto zostaną przeprowadzone specjalne kontrole na miejscu, aby zbadać jakość zaangażowania w konkretne klasy aktywów, np. nieruchomości komercyjne, nieruchomości mieszkaniowe i finansowanie lewarowane.

Zarządzanie kapitałem i płynnością, procesy ICAAP i ILAAP oraz włączanie ich do procesu SREP

Wewnętrzne procesy oceny adekwatności kapitałowej (ICAAP) i płynnościowej (ILAAP) są ważnymi narzędziami zarządzania ryzykiem w instytucjach kredytowych. Nadzór Bankowy EBC będzie nadal dążyć do poprawy procesów ICAAP i ILAAP w bankach przez upowszechnianie jednolitego rozumienia oczekiwań EBC dotyczących tych procesów. Ponadto bankowe procesy ICAAP będą przedmiotem specjalnych kontroli na miejscu. Nadal będą też prowadzone prace nad poprawą przejrzystości w odniesieniu do czynników ryzyka związanych z wymogami kapitałowymi w ramach filaru II.

Utrzymywalność modeli biznesowych

Na rentowności banków ze strefy euro nadal odbijają się: otoczenie gospodarcze, niskie stopy procentowe, problemy z poprzednich okresów oraz konkurencja ze strony banków i podmiotów niebankowych. Dodatkowym poważnym wyzwaniem – choć jednocześnie szansą na zwiększenia efektowności i rozwój nowych obszarów działalności – jest dla banków cyfryzacja. W związku z tym Nadzór Bankowy EBC będzie nadal oceniać modele biznesowe i rentowność banków, również w świetle postępującej cyfryzacji; uzupełnieniem tej oceny będą analizy przekrojowe.

Ryzyko informatyczne i cybernetyczne

Nadzór Bankowy EBC będzie kontynuował ocenę ryzyka informatycznego i cybernetycznego w bankach przez kontrole na miejscu i monitorowanie tych zagrożeń w ramach procesu przeglądu i oceny nadzorczej (SREP). Ponadto banki istotne będą informować EBC o wszystkich poważnych cyberatakach zgodnie z nadzorczą procedurą zgłaszania takich incydentów.

Testy warunków skrajnych odbywające się co 2 lata w całej UE i testy warunków skrajnych prowadzone przez EBC

W 2020 w bankach istotnych odbędzie się kolejna runda nadzorczych testów warunków skrajnych. Obejmie ona dwa uzupełniające się testy. Grupa dużych banków istotnych weźmie udział w ogólnounijnym teście warunków skrajnych koordynowanym przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB). Równolegle EBC przeprowadzi dodatkowy test w pozostałych bankach istotnych (niebiorących udziału w teście EUNB). Wyniki obu testów zostaną uwzględnione w procesie SREP. Celem tego przedsięwzięcia jest też zachęcenie banków do zwiększania swoich zdolności do prowadzenia testów warunków skrajnych i zarządzania ryzykiem.

Zarządzanie wewnętrzne

Jak pokazały prace nadzorcze przeprowadzone w 2019, zarządzanie wewnętrzne banków wciąż wymaga poprawy. Z tego powodu w 2020 nadzorcy nadal będą mu poświęcać dużo uwagi. Ponieważ to zagadnienie dotyczy różnych obszarów działania banków, nadzorcy będą sprawdzać, czy banki spełniają oczekiwania dotyczące zarządzania wewnętrznego, podczas wszystkich opisanych powyżej działań nakierowanych na zwiększenie przyszłej odporności banków. W ramach poszczególnych czynności nadzorczych będą oceniane różne aspekty zarządzania wewnętrznego, w tym działalność zarządu i ramy organizacyjne, jednostki kontroli wewnętrznej oraz agregacja i jakość danych. Prace te będą uzupełnieniem bieżącej oceny zarządzania wewnętrznego prowadzonej przez wspólne zespoły nadzorcze w ramach procesu SREP.

3 Pozostałe priorytety

Dalsze przygotowania do brexitu

Brexit pozostaje dla Nadzoru Bankowego EBC problemem o wysokim priorytecie. EBC oczekuje, że banki przygotują się na każdą ewentualność i dokończą wdrażanie środków awaryjnych na wypadek bezumownego wyjścia Wielkiej Brytanii z UE. EBC wraz z krajowymi organami nadzoru będą nadal monitorować, jak są wykonywane plany związane z brexitem oraz czy banki przestrzegają oczekiwań nadzorczych w tym zakresie. Chodzi m.in. o postępy we wprowadzaniu docelowych modeli działania w strefie euro zgodnie z ustalonym harmonogramem.

Powyższego wykazu czynników ryzyka i priorytetów nadzorczych nie należy uważać za zamknięty. Stale prowadzone są inne prace, których tutaj nie wyszczególniono – np. związane z wdrażaniem MSSF 9. Może też być konieczne podejmowanie różnych działań nadzorczych wobec poszczególnych banków, odpowiednio do ich profilu ryzyka. Niemniej priorytety nadzorcze są bardzo ważnym narzędziem, które pozwala organizować działania nadzorcze we wszystkich bankach w sposób odpowiednio zharmonizowany, skuteczny i współmierny do okoliczności. Przyczyniają się zatem do zapewnienia równych warunków działania i zwiększają skuteczność nadzoru.