De toezichtsprioriteiten betreffen onderwerpen waaraan het toezicht in 2020 bijzondere aandacht schenkt. Ze zijn gebaseerd op een beoordeling van de belangrijkste uitdagingen waarvoor de onder toezicht staande banken zich bij de huidige stand van de economie, de regelgeving en het toezicht gesteld zien.

In samenwerking met de nationale bevoegde autoriteiten (national competent authorities - NCA’s) heeft ECB-Bankentoezicht de bronnen van de risico's voor de bankensector in kaart gebracht. Daarbij is gebruikt gemaakt van de input van de gezamenlijk toezichthoudende teams (Joint Supervisory Teams – JST's), micro- en macroprudentiële analyses van de ECB en rapporten van internationale organisaties. Als belangrijkste risicobronnen voor de bankensector werden opgetekend: i) problemen in het eurogebied op het vlak van economie, politiek en houdbaarheid van de schuld, ii) de duurzaamheid van het bedrijfsmodel, en iii) cybercriminaliteit en tekortkomingen inzake IT. Andere belangrijke risicofactoren zijn: uitvoeringsrisico’s betreffende de strategieën van de banken voor niet-renderende leningen (non-performing loans – NPL's); versoepeling van de kredietacceptatiecriteria; herwaarderingen op de financiële markten; wangedrag/witwassen/terrorismefinanciering; de brexit, de mondiale vooruitzichten en geopolitieke onzekerheid; reacties op regelgeving en met de klimaatverandering verbonden risico’s.^[1]

Om ervoor te zorgen dat de banken deze belangrijke risico's doeltreffend aanpakken, heeft ECB-Bankentoezicht zijn toezichtsprioriteiten tegen het licht gehouden. Terwijl het herstel van de balansen van cruciaal belang was in de jaren na de invoering van het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme (single supervisory mechanism – SSM), is de focus van de toezichthouder geleidelijk verschoven naar de toekomstbestendigheid van banken en de duurzaamheid van hun bedrijfsmodellen. De toezichtsprioriteiten zijn dan ook herschikt op basis van de belangrijkste prioriteitsgebieden:

• voortzetting van het balansherstel,
• versterking van de toekomstbestendigheid,
• overige prioriteiten.

De prioritaire toezichtswerkzaamheden zijn onder deze nieuwe noemers gebracht.

1 Voortzetting van het balansherstel

Follow-up NPL-leidraad

Hoewel er voortgang is geboekt bij het afbouwen van de NPL's in het eurogebied, blijft het huidige totale niveau van de NPL's naar internationale maatstaven hoog. ECB-Bankentoezicht zal derhalve zijn inspanningen voortzetten om de bestaande NPL’s aan te pakken en de opbouw van nieuwe NPL’s in de toekomst te voorkomen. Het zal met de betrokken instellingen blijven samenwerken aan de follow-up van bankspecifieke toezichtsverwachtingen binnen een geharmoniseerd kader. Beoogd wordt verdere vooruitgang te boeken in het terugdringen van de ‘oude’ risico’s en op middellange termijn te komen tot een consistente dekking van bestaande en nieuwe NPL's.

Follow-up van op interne ratings gebaseerde modellen

Er zal verder worden gewerkt aan het waarborgen van de toereikendheid van de interne modellen die banken gebruiken bij de berekening van hun wettelijke kapitaalvereisten. Naar aanleiding van de tijdens de gerichte toetsing van interne modellen (targeted review of internal models – TRIM) verrichte onderzoeken ter plaatse zal de nadruk liggen op de remediëring van de geconstateerde tekortkomingen. Daarnaast zullen voor de kredietrisicomodellen aanzienlijke toezichtswerkzaamheden van de instellingen nodig zijn om te voldoen aan de vereisten van het IRB-herstelprogramma van de Europese Bankautoriteit^[2].

Handelsrisico en activawaarderingen

De missies ter plaatse met speciale nadruk op aspecten van handels- en marktrisico worden voortgezet, met name bij banken die hun posities in complexe instrumenten tegen reële waarde hebben gewaardeerd. Er kunnen diepgaande onderzoeken en gerichte analyses worden uitgevoerd om de reikwijdte van de missies ter plaatse toe te snijden op de relevante risicogebieden.

2 Versterking van de toekomstbestendigheid

ECB-Bankentoezicht zal een aantal toezichtswerkzaamheden uitvoeren die erop zijn gericht de schokbestendigheid van banken te versterken. De belangrijkste worden hieronder toegelicht.

Kredietacceptatiecriteria en kwaliteit risicoposities (bijv. vastgoed, hefboomfinanciering)

ECB-Bankentoezicht zal de kwaliteit van de kredietacceptatiecriteria van de banken blijven beoordelen. Het heeft een uitgebreide set gegevens verzameld om potentiële risico's te identificeren en zal op basis daarvan een vervolganalyse verrichten om beter inzicht te krijgen in de werkwijze en de procedures van de banken bij de kredietverstrekking. Afhankelijk van de bevindingen kunnen bankspecifieke maatregelen in overweging worden genomen. Daarnaast wordt de kwaliteit van risicoposities in bepaalde categorieën activa onderzocht door middel van speciale inspecties ter plaatse naar bijvoorbeeld kredieten voor commercieel vastgoed, woningkredieten en hefboomfinanciering.

Kapitaal- en liquiditeitsbeheer, ICAAP en ILAAP en verdere integratie in de SREP

De interne processen voor de beoordeling van de kapitaal- en liquiditeitstoereikendheid (internal capital and liquidity assessment processes – ICAAP en ILAAP) zijn belangrijke risicomanagementinstrumenten voor kredietinstellingen. ECB-Bankentoezicht blijft werken aan de verbetering van de ICAAP’s en de ILAAP’s van banken door een gemeenschappelijke invulling van de verwachtingen van de ECB voor deze banken te bevorderen. Bovendien zullen de ICAAP’s van banken centraal staan in speciale inspecties ter plaatse. Ook het werk om de transparantie over de risicofactoren voor de Pijler 2-kapitaalvereisten te vergroten gaat door.

Duurzaamheid van het bedrijfsmodel

De winstgevendheid van de banken in het eurogebied staat nog steeds onder druk als gevolg van het economisch klimaat, de lage rente, problemen uit het verleden en concurrentie van banken en niet-banken. Daarnaast stelt de digitalisering de banken voor aanzienlijke uitdagingen, maar tegelijk biedt ze mogelijkheden voor efficiëntiewinsten en nieuwe activiteiten. ECB-Bankentoezicht zal daarom de bedrijfsmodellen en de winstgevendheid van de banken blijven beoordelen, mede in het licht van de toenemende digitalisering, en die beoordelingen aanvullen met horizontale analyses.

IT- en cyberrisico's

ECB-Bankentoezicht zal doorgaan met het beoordelen van de IT- en cyberrisico’s waarmee banken worden geconfronteerd, door inspecties ter plaatse uit te voeren en deze risico’s te bewaken in het kader van de procedure voor prudentiële toetsing en evaluatie (Supervisory Review and Evaluation Process - SREP). Daarnaast dienen belangrijke banken (significant institutions – SI’s) alle significante cyberincidenten aan de ECB te melden in het kader van de SSM-brede rapportage van cyberincidenten.

EU-brede stresstests (om de twee jaar) en/of ECB-stresstests

De volgende prudentiële stresstests voor SI’s worden uitgevoerd in 2020. Er komen twee elkaar aanvullende stresstests: een steekproef van grote SI’s zal deelnemen aan de door de Europese Bankautoriteit gecoördineerde EU-brede stresstest. Tegelijk zal de ECB een aanvullende stresstest uitvoeren voor de resterende SI’s die niet aan die EU-brede stresstest meedoen. De resultaten van beide stresstests worden verwerkt in de SREP. De stresstest moet de banken ook aanmoedigen om hun eigen capaciteit voor stresstests en risicomanagement te versterken.

Governance

Een belangrijke uitkomst van de toezichtswerkzaamheden in 2019 is dat het governancekader van de banken nog verder verbeterd moet worden. De governance blijft daarom centraal staan in het toezicht in 2020. Gezien het horizontale karakter ervan, zullen de toezichthouders bij alle bovengenoemde activiteiten met het oog op de versterking van de toekomstbestendigheid aandacht hebben voor de naleving van de verwachtingen inzake governance door de banken. Afhankelijk van de verschillende toezichtswerkzaamheden zullen de toezichthouders de governanceaspecten beoordelen vanuit uiteenlopende oogpunten, zoals de werking van het bestuur en het organisatorisch kader, de interne controlefuncties en de aggregatie en kwaliteit van gegevens. Dit vormt een aanvulling op de lopende beoordeling van de governance door de JST's in het kader van de SREP.

3 Andere prioriteiten

Follow-up van de werkzaamheden in verband met de brexit

De brexit houdt een hoge prioriteit voor ECB-Bankentoezicht. De ECB verwacht van de banken dat ze zich voorbereiden op alle mogelijke scenario’s en dat ze de uitvoering van noodmaatregelen voor een brexit zonder akkoord afronden. Samen met de nationale toezichthouders blijft de ECB erop toezien dat de banken hun brexitplannen uitvoeren en voldoen aan de toezichtsverwachtingen. Hieronder valt ook de vooruitgang die de banken binnen de overeengekomen termijnen boeken met de operationele modellen die ze in het eurogebied willen doorvoeren.

Het hierboven geschetste overzicht van risico's en toezichtsprioriteiten mag niet als volledig worden beschouwd. Er vinden voortdurend ook andere dan de hier uitdrukkelijk genoemde werkzaamheden plaats, bijvoorbeeld in verband met de toepassing van IFRS 9. Bovendien kunnen er op het niveau van afzonderlijke banken andere toezichtswerkzaamheden nodig zijn, die zijn afgestemd op het specifieke risicoprofiel van de kredietinstelling. Desalniettemin vormen de toezichtsprioriteiten een essentieel hulpmiddel om de toezichtsacties voor alle banken op een voldoende geharmoniseerde, proportionele en doeltreffende wijze te coördineren. Op die manier dragen ze bij aan een gelijk speelveld en een verbetering van de impact van het toezicht.