Περίληψη

Οι εποπτικές προτεραιότητες ορίζουν τους τομείς στους οποίους θα επικεντρωθεί το εποπτικό έργο το 2019. Βασίζονται στην αξιολόγηση των κυριότερων κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι εποπτευόμενες τράπεζες στο τρέχον οικονομικό, κανονιστικό και εποπτικό περιβάλλον.

Η Τραπεζική εποπτεία της ΕΚΤ προσδιόρισε πηγές κινδύνου για τον τραπεζικό τομέα σε συνεργασία με τις εθνικές αρμόδιες αρχές, αξιοποιώντας τη συμβολή των μεικτών εποπτικών ομάδων (ΜΕΟ), αναλύσεις μικροπροληπτικής και μακροπροληπτικής εποπτείας της ΕΚΤ, καθώς και εκθέσεις διεθνών οργάνων. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για τον τραπεζικό τομέα που προσδιορίστηκαν είναι οι εξής: η γεωπολιτική αβεβαιότητα, το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) και το ενδεχόμενο συσσώρευσης μελλοντικών ΜΕΔ, το ηλεκτρονικό έγκλημα και οι δυσλειτουργίες των πληροφοριακών συστημάτων, το ενδεχόμενο ανατιμολόγησης κινδύνου στις χρηματοπιστωτικές αγορές, το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, η αντίδραση των τραπεζών σε νέες και υφιστάμενες κανονιστικές διατάξεις, οι οικονομικές και δημοσιονομικές συνθήκες στη ζώνη του ευρώ, οι περιπτώσεις παραβάσεων, οι εξελίξεις στις αγορές ακινήτων, οι διαρθρωτικές επιχειρηματικές προκλήσεις, ο μη τραπεζικός ανταγωνισμός και οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το περιβάλλον.^[1]

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν αυτές τις βασικές προκλήσεις αποτελεσματικά, η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ αναθεώρησε και εξορθολόγησε τις εποπτικές της προτεραιότητες. Δεδομένης της κατάστασης κινδύνου που περιγράφεται παραπάνω, ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ) έθεσε τους ακόλουθους τομείς προτεραιότητας υψηλού επιπέδου για το 2019:

1. πιστωτικός κίνδυνος·
2. διαχείριση κινδύνων·
3. δραστηριότητες που περιλαμβάνουν πολλαπλές διαστάσεις κινδύνου.

Αυτοί οι τομείς προτεραιότητας διατηρούνται σε μεγάλο βαθμό από το 2018, εκτός από τα επιχειρηματικά μοντέλα καθώς σημαντικές εποπτικές δραστηριότητες που είχαν αναληφθεί σε αυτόν τον τομέα έχουν πλέον ολοκληρωθεί.^[2] Η εποπτεία των επιχειρηματικών μοντέλων θα εξακολουθήσει να αποτελεί μέρος της καθημερινής εποπτείας που ασκείται από τις μεικτές εποπτικές ομάδες, για παράδειγμα στο πλαίσιο της Διαδικασίας Εποπτικού Ελέγχου και Αξιολόγησης (Supervisory Review and Evaluation Process - SREP).

Για καθέναν από αυτούς τους τομείς προτεραιότητας θα αναληφθεί σειρά εποπτικών δραστηριοτήτων. Στη συνέχεια παρέχονται περισσότερες λεπτομέρειες για αυτές τις δραστηριότητες. Το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί για την πλήρη εφαρμογή αυτών των δραστηριοτήτων μπορεί να υπερβεί το ένα έτος.

1 Πιστωτικός κίνδυνος

Περαιτέρω ενέργειες σε συνέχεια του εγγράφου κατευθύνσεων για τα ΜΕΔ

Ο πιστωτικός κίνδυνος παραμένει σημαντική εποπτική προτεραιότητα το 2019. Παρά την πρόοδο που σημειώθηκε προς τη μείωση του αποθέματος των ΜΕΔ στη ζώνη του ευρώ, το τρέχον συνολικό επίπεδο των ΜΕΔ παραμένει υψηλό σε σχέση με τα διεθνή πρότυπα. Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει το ζήτημα του αποθέματος των ΜΕΔ και θα αξιοποιήσει το ήδη αναληφθέν έργο συνεργαζόμενη με τα ιδρύματα που επηρεάζονται με σκοπό τον καθορισμό εποπτικών προσδοκιών ανά τράπεζα σε εναρμονισμένο πλαίσιο. Σκοπός είναι να διασφαλιστεί συνεχής πρόοδος προς τη μείωση των υφιστάμενων κινδύνων και να επιτευχθεί συνεπής κάλυψη των αποθεμάτων και των ροών ΜΕΔ σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Κριτήρια έγκρισης πιστώσεων και ποιότητα ανοιγμάτων

Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ θα αξιολογήσει την ποιότητα των κριτηρίων έγκρισης πιστώσεων των τραπεζών με έμφαση σε νέα δάνεια. Θα εξετασθεί η ποιότητα των πρακτικών χορήγησης δανείων των τραπεζών και θα ελεγχθούν ενδελεχώς τα πιστοδοτικά κριτήρια με σκοπό τη μείωση ενδεχόμενων κινδύνων. Αυτό το έργο μπορεί να οδηγήσει στην ανάληψη συγκεκριμένων ενεργειών ανά τράπεζα. Επιπλέον, η ποιότητα των ανοιγμάτων σε συγκεκριμένες κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού θα εξετασθεί μέσω ειδικών επιτόπιων επιθεωρήσεων που θα αφορούν τομείς όπως τα εμπορικά ακίνητα, τα οικιστικά ακίνητα και τη χρηματοδότηση μέσω μόχλευσης.

2 Διαχείριση κινδύνων

Στον τομέα της διαχείρισης κινδύνων, πολυάριθμες δραστηριότητες, όπως η αξιολόγηση των διαδικασιών διακυβέρνησης των τραπεζών, θα διενεργηθούν στο πλαίσιο της καθημερινής εποπτείας. Προσοχή θα δοθεί ειδικότερα στις ακόλουθες πρωτοβουλίες.

Στοχευμένη αξιολόγηση εσωτερικών υποδειγμάτων

Η στοχευμένη αξιολόγηση των εσωτερικών υποδειγμάτων (targeted review of internal models - TRIM) θα συνεχιστεί το 2019 με πρωταρχικό σκοπό τη μείωση της άσκοπης μεταβλητότητας των σταθμισμένων ως προς τον κίνδυνο στοιχείων ενεργητικού και την επιβεβαίωση της καταλληλότητας των εγκεκριμένων εσωτερικών υποδειγμάτων των τραπεζών για τον Πυλώνα Ι. Στη διάρκεια του 2019, η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ προτίθεται να συνεχίσει τη διεξαγωγή επιτόπιων επιθεωρήσεων για την TRIM, με έμφαση κυρίως στα υποδείγματα που χρησιμοποιούνται προκειμένου να αξιολογηθεί ο πιστωτικός κίνδυνος των ανοιγμάτων σε μεσαίες/μεγάλες επιχειρήσεις και ιδρύματα καθώς και της εξειδικευμένης δανειοδότησης. Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ θα πραγματοποιήσει οριζόντιες αναλύσεις στις επιθεωρήσεις που έχουν ολοκληρωθεί και θα ξεκινήσει την προετοιμασία για τη σύνταξη της τελικής έκθεσης του έργου. Επίσης, σχεδιάζει να επικαιροποιήσει τον υφιστάμενο οδηγό της ΕΚΤ για τα εσωτερικά υποδείγματα.

Διαδικασίες ICAAP και ILAAP

Οι εσωτερικές διαδικασίες αξιολόγησης της κεφαλαιακής επάρκειας (Internal Capital Adequacy Assessment Processes - ICAAP) και οι εσωτερικές διαδικασίες αξιολόγησης της επάρκειας ρευστότητας (Internal Liquidity Adequacy Assessment Processes - ILAAP) αποτελούν βασικά εργαλεία διαχείρισης κινδύνου για τα πιστωτικά ιδρύματα. Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ εξετάζει την ποιότητα των διαδικασιών ICAAP και ILAAP των ιδρυμάτων ως θεμελιώδες στοιχείο της διαδικασίας SREP. Από το 2019 και μετά, και έπειτα από εντατικό διάλογο με τις τράπεζες, θα είναι διαθέσιμοι οι οριστικοί οδηγοί της ΕΚΤ για τις διαδικασίες ICAAP/ILAAP. Θα συνεχιστούν επίσης οι εργασίες για την ενίσχυση της διαφάνειας σε σχέση με τη σύνθεση των κεφαλαιακών απαιτήσεων του Πυλώνα ΙΙ για κάθε κίνδυνο.

Κίνδυνος για τα συστήματα πληροφορικής και τον κυβερνοχώρο

Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ θα εξακολουθήσει να αξιολογεί τους κινδύνους για τα συστήματα πληροφορικής και τον κυβερνοχώρο που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες και θα διενεργήσει σειρά επιτόπιων επιθεωρήσεων για θέματα που σχετίζονται με τα συστήματα πληροφορικής. Επιπλέον, τα σημαντικά ιδρύματα θα συνεχίσουν να υποβάλλουν στην ΕΚΤ αναφορές για τυχόν σημαντικά περιστατικά στον κυβερνοχώρο στο πλαίσιο της διαδικασίας του ΕΕΜ για την αναφορά περιστατικών στον κυβερνοχώρο.

Άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για τη ρευστότητα

Όπως το 2017, η ετήσια άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων του 2019 θα διενεργηθεί με συγκεκριμένο αντικείμενο. Επιδίωξη της άσκησης του 2019 είναι να αξιολογηθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών σε διαταραχές ρευστότητας. Τα αποτελέσματα της άσκησης για τις επιμέρους τράπεζες θα ενσωματωθούν στις αξιολογήσεις της διαδικασίας SREP.

3 Πολλαπλές διαστάσεις κινδύνου

Οι εποπτικές δραστηριότητες που έχουν προβλεφθεί για το 2019 με σκοπό την αντιμετώπιση πολλαπλών διαστάσεων κινδύνου περιλαμβάνουν τις εν εξελίξει προετοιμασίες για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit) και τις εργασίες που συνδέονται με τον κίνδυνο συναλλαγών και τις αποτιμήσεις στοιχείων ενεργητικού.

Προετοιμασίες για το Brexit

Καθώς η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προγραμματιστεί για τον Μάρτιο του 2019, η προετοιμασία των τραπεζών για το Brexit εξακολουθεί να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για την Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ. Οι εποπτικές αρχές θα παρακολουθούν προσεκτικά την εφαρμογή των σχεδίων των τραπεζών για το Brexit προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι τράπεζες συμμορφώνονται με τις εποπτικές προσδοκίες. Αυτές οι εργασίες είναι πιθανόν να επηρεαστούν από την έκβαση των πολιτικών διαπραγματεύσεων και την απόφαση για ενδεχόμενη μεταβατική περίοδο ή μη. Λόγω της παρατεταμένης αβεβαιότητας, η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ έχει επισημάνει ότι οι τράπεζες θα πρέπει να είναι έτοιμες για όλα τα ενδεχόμενα και θα πρέπει να ολοκληρώσουν τις προετοιμασίες τους. Επιπλέον, η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ θα προετοιμαστεί περαιτέρω προκειμένου να αναλάβει την άμεση εποπτεία ορισμένου αριθμού ιδρυμάτων τα οποία χαρακτηρίστηκαν πρόσφατα ως σημαντικά λόγω της μετεγκατάστασης των δραστηριοτήτων τους από το Ηνωμένο Βασίλειο σε χώρα του ΕΕΜ λόγω του Brexit.

Κίνδυνος συναλλαγών και αποτιμήσεις στοιχείων ενεργητικού

Η Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ θα συνεχίσει τον εποπτικό της διάλογο με σημαντικά ιδρύματα για να εκτιμήσει το επίπεδο της προετοιμασίας τους ενόψει της προβλεπόμενης ριζικής αναθεώρησης των κανόνων του χαρτοφυλακίου συναλλαγών. Με τον διάλογο αυτόν επιδιώκεται να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες προετοιμάζουν κατάλληλα τα συστήματά τους προκειμένου να συμμορφωθούν με το νέο πλαίσιο κινδύνων της αγοράς. Προγραμματίζονται επίσης διάφορες επιτόπιες επιθεωρήσεις με ειδική έμφαση σε πτυχές που αφορούν τον κίνδυνο συναλλαγών και τον κίνδυνο αγοράς. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μεικτές εποπτικές ομάδες μπορεί να διενεργήσουν σε βάθος ελέγχους (deep dives) εκ των προτέρων, ούτως ώστε να προσαρμόσουν το αντικείμενο των επιτόπιων επιθεωρήσεων σε συναφείς τομείς κινδύνων.

Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι οι κίνδυνοι και οι εποπτικές προτεραιότητες όπως περιγράφηκαν παραπάνω περιορίζονται στα αναφερθέντα. Διάφορες δραστηριότητες που δεν παρατίθενται ρητώς στο παρόν έγγραφο πραγματοποιούνται σε διαρκή βάση, όπως αυτές που αφορούν την εφαρμογή του ΔΠΧΑ 9, την παρακολούθηση κινδύνων ή την αξιολόγηση σχεδίων ανάκαμψης. Επιπλέον, ενδέχεται να απαιτηθούν διαφοροποιήσεις ως προς τις εποπτικές δραστηριότητες σε επίπεδο τράπεζας, προσαρμοσμένες στα συγκεκριμένα προφίλ κινδύνων των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ωστόσο, οι εποπτικές προτεραιότητες αποτελούν απαραίτητο εργαλείο για τον συντονισμό των εποπτικών δράσεων στις τράπεζες με κατάλληλα εναρμονισμένο, αναλογικό και αποτελεσματικό τρόπο. Έτσι, συμβάλλουν στην εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού και ενισχύουν την επίδραση του εποπτικού έργου.