Samenvatting

De toezichtsprioriteiten betreffen onderwerpen waaraan het toezicht in 2019 bijzondere aandacht zal geven. Ze zijn gebaseerd op een beoordeling van de grootste uitdagingen waarvoor de onder toezicht staande banken zich bij de huidige stand van de economie, de wet- en regelgeving en het toezicht gesteld zien.

Samen met de nationale bevoegde autoriteiten heeft ECB-Bankentoezicht de risicobronnen voor de bankensector in kaart gebracht. Daarbij is gebruikgemaakt van input van de gezamenlijke toezichthoudende teams (Joint Supervisory Teams – JST's), door de ECB uitgevoerde micro- en macroprudentiële analyses en rapporten van internationale organisaties. De belangrijkste risicobronnen voor de bankensector die zijn geconstateerd, zijn: geopolitieke onzekerheid, hoge niveaus aan niet-renderende leningen (non-performing loans – NPL's) en de mogelijke opbouw van toekomstige NPL's, cybercriminaliteit en IT-verstoringen, mogelijke herprijzing van risico in de financiële markten, het klimaat van lage rentetarieven, de reactie van de banken op nieuwe en bestaande regelgeving, de staat van de economie en de overheidsfinanciën in het eurogebied, gevallen van wangedrag, de ontwikkelingen op de vastgoedmarkten, structurele operationele uitdagingen, concurrentie van niet-banken en klimaatrisico's.^[1]

Om ervoor te zorgen dat de banken deze belangrijke risico's effectief aanpakken, heeft ECB-Bankentoezicht zijn toezichtsprioriteiten tegen het licht gehouden en gestroomlijnd. Gezien de hierboven geschetste risicosituatie heeft het Gemeenschappelijk Toezichtsmechanisme (Single Supervisory Mechanism – SSM) voor 2019 de volgende algemene prioriteitsgebieden aangewezen:

1. kredietrisico;
2. risicobeheer;
3. activiteiten gericht op meerdere risicodimensies.

Met deze prioriteitsgebieden worden de prioriteiten van 2018 in grote lijnen voortgezet. De uitzondering is bedrijfsmodellen, aangezien de belangrijkste toezichtsactiviteiten op dit gebied inmiddels zijn afgerond.^[2] De bedrijfsmodellen blijven deel uitmaken van het dagelijks toezicht door de JST's, bijvoorbeeld in het kader van de SREP (Supervisory Review and Evaluation Process – Procedure voor prudentiële toetsing en evaluatie).

Op elk prioriteitsgebied wordt een aantal toezichtswerkzaamheden uitgevoerd. Welke dat precies zijn, wordt hieronder beschreven. Het kan langer dan een jaar duren voordat al deze werkzaamheden volledig zijn uitgevoerd.

1 Kredietrisico

Follow-up NPL-leidraad

Kredietrisico blijft in 2019 een belangrijke toezichtsprioriteit. Hoewel er voortgang wordt geboekt met de vermindering van de aantallen NPL's in het eurogebied, is het huidige totaal aan NPL's naar internationale maatstaven nog altijd hoog. ECB-Bankentoezicht zal zich ook dit jaar richten op de omvang van de NPL's en voortbouwen op het werk dat al is gedaan door met de betrokken instellingen te overleggen over de formulering van bankspecifieke toezichtsverwachtingen binnen een geharmoniseerd kader. Beoogd wordt verdere vooruitgang te boeken bij het verlagen van uit het verleden stammende risico’s en op de middellange termijn voor bestaande en nieuwe NPL's consistente dekkingsniveaus te bereiken.

Kredietacceptatiecriteria en kwaliteit risicoposities

ECB-Bankentoezicht zal de kwaliteit van de kredietacceptatiecriteria van de banken beoordelen, met speciale aandacht voor nieuwe kredieten. Om potentiële risico's te verminderen, wordt de kwaliteit van de kredietpraktijk bij banken onderzocht en worden de acceptatienormen kritisch tegen het licht gehouden. Deze werkzaamheden kunnen leiden tot op specifieke banken gerichte maatregelen. Daarnaast wordt de kwaliteit van risicoposities in bepaalde categorieën activa onderzocht door middel van speciale inspecties ter plaatse naar bijvoorbeeld kredieten voor commercieel vastgoed en woningen, en hefboomfinanciering.

2 Risicobeheer

Op het gebied van het risicobeheer wordt een groot aantal werkzaamheden verricht in het kader van het dagelijks toezicht, bijvoorbeeld de beoordeling van de governanceprocedures van banken. Er wordt met name aan de navolgende initiatieven aandacht besteed.

Gerichte toetsing van interne modellen

De gerichte toetsing van interne modellen (targeted review of internal models – TRIM) wordt in 2019 voortgezet met als hoofddoel de vermindering van ongewenste variabiliteit in de risicogewogen activa en bevestiging van de toereikendheid van goedgekeurde interne modellen die banken in het kader van de Pijler 1-vereisten hanteren. ECB-Bankentoezicht is van plan om de inspecties ter plaatse in het kader van de TRIM in 2019 voort te zetten en zich daarbij vooral te concentreren op de modellen die worden gebruikt om het kredietrisico ten aanzien van (middel)grote bedrijven en instellingen en ten aanzien van de gespecialiseerde kredietverlening te beoordelen. ECB-Bankentoezicht voert horizontale analyses uit op de afgeronde onderzoeken en begint met de voorbereidingen voor een definitief projectrapport. Verder wil het de bestaande ECB-gids voor interne modellen actualiseren.

ICAAP en ILAAP

De interne processen voor de beoordeling van de kapitaal- en liquiditeitstoereikendheid (ICAAP en ILAAP) zijn belangrijke risicobeheerinstrumenten voor kredietinstellingen. Het is een kernelement van de SREP dat ECB-Bankentoezicht de kwaliteit van de ICAAP's en ILAAP's van instellingen toetst. De ECB-gidsen voor het ICAAP en het ILAAP zijn na een intensieve dialoog met de banken afgerond en komen vanaf 2019 voor gebruik beschikbaar. Ook het werk aan verbetering van de transparantie ten aanzien van de samenstelling van de Pijler 2-vereisten per risico gaat door.

IT- en cyberrisico's

ECB-Bankentoezicht zal ook dit jaar de IT- en cyberrisico's die de banken lopen, beoordelen en een aantal inspecties ter plaatse houden, gericht op met IT-risico's verband houdende onderwerpen. Bovendien blijven belangrijke instellingen eventuele significante cyberincidenten aan de ECB melden in het kader van de SSM-brede rapportage van cyberincidenten.

Liquiditeitsstresstest

Net als in 2017 zal de door de toezichthouder gehouden stresstest in 2019 een thematische focus hebben. De stresstest van 2019 beoogt de bestendigheid van banken tegen liquiditeitsschokken te toetsen. De uitkomsten van de stresstest bij de afzonderlijke banken worden gebruikt bij de SREP-beoordeling.

3 Meerdere risicodimensies

Voor 2019 geplande toezichtsactivteiten met betrekking tot meerdere risicodimensies zijn onder andere de lopende voorbereidingen voor de brexit en werkzaamheden in verband met het handelsrisico en de waardering van activa.

Voorbereidingen voor de brexit

De uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie moet in maart 2019 haar beslag krijgen en een goede voorbereiding van de banken daarop heeft ook in 2019 voor ECB-Bankentoezicht hoge prioriteit. Om te garanderen dat de brexitplannen van de banken aan de toezichtsverwachtingen voldoen, zullen de toezichthouders de tenuitvoerlegging van deze plannen nauwlettend volgen. De uitkomsten van de politieke onderhandelingen en het besluit over het al dan niet instellen van een overgangsperiode zullen waarschijnlijk van invloed zijn op deze werkzaamheden. Vanwege de aanhoudende onzekerheid heeft ECB-Bankentoezicht steeds benadrukt dat de banken zich op alle eventualiteiten moeten voorbereiden en hun voorbereidingen dienen af te ronden. Bovendien zal ECB-Bankentoezicht verdere voorbereidingen treffen om het directe toezicht over te nemen op een aantal instellingen die onlangs als belangrijke instelling zijn aangemerkt als gevolg van een door de brexit ingegeven verhuizing van activiteiten vanuit het Verenigd Koninkrijk naar een SSM-land.

Handelsrisico en waardering van activa

ECB-Bankentoezicht zet de toezichtsdialoog met belangrijke instellingen voort om te achterhalen in hoeverre zij zijn voorbereid zijn op de voorziene fundamentele herziening van de regels voor het handelsboek (FRTB – Fundamental Review of the Trading Book). Doel van de dialoog is ervoor te zorgen dat de banken zich, door hun systemen op de juiste wijze voor te bereiden, kunnen houden aan het nieuwe kader voor marktrisico. Er is tevens een aantal missies ter plaatse gepland met speciale nadruk op aspecten van handels- en marktrisico. In dat verband kan het voorkomen dat de JST's bij geselecteerde banken vooraf een 'diepe duik' uitvoeren, zodat ze de reikwijdte van de missies ter plaatse op relevante risicogebieden kunnen toesnijden.

De hierboven geschetste risico's noch de toezichtsprioriteiten vormen een uitputtende lijst. Verschillende activiteiten die in dit document niet uitdrukkelijk worden genoemd, vinden continu plaats, zoals activiteiten in verband met de invoering van IFRS 9, risicomonitoring of de beoordeling van herstelplannen. Bovendien kunnen er op het niveau van afzonderlijke banken andere toezichtswerkzaamheden nodig zijn, die zijn afgestemd op het specifieke risicoprofiel van de banken. Desalniettemin vormen de toezichtsprioriteiten een essentieel hulpmiddel om de toezichtsacties voor alle banken op een voldoende geharmoniseerde, proportionele en doeltreffende wijze te coördineren, en op die manier bij te dragen aan een gelijk speelveld en een grotere impact van het toezicht.