Opcje wyszukiwania
Podstawy Media Warto wiedzieć Badania i publikacje Statystyka Polityka pieniężna €uro Płatności i rynki Praca
Podpowiedzi
Kolejność

Częste pytania o test warunków skrajnych przeprowadzony w całej UE w 2018 roku

2 listopada 2018

Jaki był cel ogólnounijnego testu warunków skrajnych w roku 2018?

W teście warunków skrajnych (stress test) przeprowadzonym w całej UE analizowano, jak kształtowałaby się pozycja kapitałowa banków w scenariuszach bazowym i szokowym w okresie trzech lat – do końca 2020, na podstawie danych na koniec 2017.

Test zapewnił nadzorcom, bankom i innym uczestnikom rynku wspólny schemat analityczny do porównywania i oceny odporności banków w UE na specyficzne szoki gospodarcze dotykające poszczególne kraje.

Test objął 48 banków, na które przypada 70% łącznych aktywów bankowych w Unii Europejskiej. Kierował nim Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB), który opracował metodologię, zatwierdził scenariusze i doraźne korekty oraz opublikował wyniki testu po jego zakończeniu.

Podobnie jak w 2016, w tegorocznym stress teście nie chodziło o jego zaliczenie. Nie wyznaczono z góry wskaźników, których osiągnięcie byłoby tożsame z uzyskaniem pozytywnego wyniku. Ustalenia wynikające z testu będą natomiast uwzględniane w bieżącym dialogu nadzorczym. W związku z tym pion nadzorczy Europejskiego Banku Centralnego (EBC) wykorzysta wyniki zarówno jakościowe (jakość i terminowość przekazywania informacji przez banki), jak i ilościowe (uszczuplenie kapitału i odporność banków na niekorzystne warunki rynkowe) w procesie przeglądu i oceny nadzorczej (SREP). W ramach tego procesu wyniki testu zostaną także użyte podczas wyznaczania wysokości wymaganego od banków kapitału nadzorczego.

Które z banków nadzorowanych przez EBC wzięły udział w ogólnounijnym teście warunków skrajnych przeprowadzonym przez EUNB?

Spośród 48 banków, które uczestniczyły w teście pod kierownictwem EUNB, bezpośrednim nadzorem EBC są objęte 33 banki, na które przypada 70% aktywów bankowych w strefie euro. Jednostkowe wyniki wszystkich 48 banków, w tym szczegółowe dane bilansowe i dane o ekspozycjach według stanu na koniec 2017, zostały opublikowane przez EUNB w piątek 2 listopada 2018.

Ponadto EBC przeprowadził równolegle własny test warunków skrajnych (stress test w ramach SREP) w pozostałych bankach nadzorowanych przez siebie bezpośrednio, które nie weszły do próby badanej przez EUNB.

Wcześniej w tym roku EBC przetestował także cztery greckie banki, nad którymi sprawuje nadzór bezpośredni. Zastosował przy tym tę samą metodologię i to samo podejście co EUNB w teście ogólnounijnym, ale z przyspieszonym harmonogramem, tak aby sfinalizować test przed końcem trzeciego programu pomocowego Europejskiego Mechanizmu Stabilności dla Grecji.

Jaki był ogólny wynik testu warunków skrajnych w roku 2018? Jakie główne czynniki zdeterminowały ten wynik i jak mają się one do testu z roku 2016?

W scenariuszu szokowym w 33 bankach nadzorowanych bezpośrednio przez EBC całkowity kapitał CET1 zostaje uszczuplony o 3,8 pkt proc. (przy założeniu utrzymywania go od początku w pełnej wysokości), przez co w skali całego systemu kapitał CET1 zmniejsza się z 13,7% na koniec 2017 do 9,9% na koniec 2020. Wlicza się tu wynoszący 0,3 pkt proc. wpływ zastosowania po raz pierwszy Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej nr 9 (MSSF 9), który wszedł w życie 1 stycznia 2018. Związane z tym uszczuplenie kapitału jest o 0,5 pkt proc. wyższe niż w teście z roku 2016.

Pierwszym czynnikiem determinującym wyniki w scenariuszu szokowym była utrata wartości kredytów. Drugim – szok w zakresie spreadów finansowania, częściowo zniwelowany przez dodatnie oddziaływanie wyższych długoterminowych stóp procentowych. Trzecim – znaczny szok odbijający się na wyniku z tytułu opłat i prowizji. A czwartym – wpływ szoków w zakresie cen rynkowych i płynności na portfele wyceniane według wartości godziwej.

Wynik w scenariuszu szokowym jest odzwierciedleniem założenia trudniejszej sytuacji makroekonomicznej oraz wprowadzenia MSSF 9, a także zastosowania metodologii bardziej wrażliwej na ryzyko. Przeważa to z nadwyżką nad oddziaływaniem lepszej jakości aktywów, wynikającej przede wszystkim ze zmniejszenia wolumenu kredytów zagrożonych (NPL) oraz z korzyści związanych z bardziej stromym wzrostem długoterminowych stóp procentowych w tym scenariuszu.

Mimo większego uszczuplenia kapitału CET1 jego łączny wskaźnik po teście wynosi 9,9% i jest wyższy niż w 2016, kiedy wyniósł 8,8%. Świadczy to o poprawie odporności uczestniczących banków na szoki makroekonomiczne. Jednak test wykazał także, że niektóre banki są podatne na zagrożenia, czym nadzorcy zajmą się w następnej kolejności.

W scenariuszu szokowym w 33 bankach nadzorowanych bezpośrednio przez EBC wskaźnik dźwigni finansowej obniża się o 0,98 pkt proc. (przy założeniu utrzymywania wymaganego kapitału od początku w pełnej wysokości) – średnia wartość tego wskaźnika zmniejsza się z 5,11% na koniec 2017 do 4,13% na koniec 2020.

Czy należy spodziewać się, że w następstwie testu warunków skrajnych przeciętnie wzrośnie zapotrzebowanie na kapitał w systemie bankowym?

Nie oczekujemy, że w wyniku testu zapotrzebowanie na kapitał w ujęciu średnim wzrośnie. Niemniej zapotrzebowanie to zwiększy się automatycznie w wyniku zmian w zakresie pewnych jego składowych. Zostało to już jednak przewidziane i nastąpi niezależnie od testu warunków skrajnych. Dotyczy to m.in. składowych, dla których obowiązują jeszcze okresy przejściowe i które osiągną pełną wysokość 1 stycznia 2019, takich jak bufory systemowe określane przez organy makroostrożnościowe (bufory obowiązujące globalne i inne instytucje o znaczeniu systemowym oraz bufory na ryzyko systemowe). Zgodnie z podręcznikiem SREP z 2016 i 2017, niezależnie od stopniowego wprowadzania buforów zabezpieczających banki powinny także oczekiwać, że w przyszłości zalecany współczynnik kapitałowy w ramach filaru II (P2G) będzie dodatni.

W jaki sposób wyniki testu warunków skrajnych zostaną uwzględnione w procesie SREP?

Jakościowy wynik testu zostanie wzięty pod uwagę przy określaniu wymogu kapitałowego w ramach filaru II (P2R), zwłaszcza w części procesu skupionej na zarządzaniu ryzykiem.

Wynik ilościowy, czyli uszczuplenie kapitału w hipotetycznym scenariuszu szokowym, posłuży jako punkt wyjścia do określenia zalecenia kapitałowego w ramach filaru II (P2G). Do jego wyznaczenia EBC wykorzysta szeroki zbiór informacji. Jednym ze wskaźników referencyjnych będzie wynik banku uzyskany w scenariuszu szokowym w odniesieniu do współczynnika kapitałowego wynoszącego 5,5%, a dla globalnych banków o znaczeniu systemowym – 5,5% plus bufor wymagany od takich banków.

Ten wynik zostanie następnie skorygowany w górę lub w dół z uwzględnieniem innych czynników. Należą do nich: indywidualny profil ryzyka danej instytucji i jego wrażliwość w odniesieniu do scenariuszy testowych; doraźne zmiany profilu ryzyka po dacie granicznej przyjętej dla danych użytych w teście (31 grudnia 2017); oraz działania podjęte przez bank w celu zmniejszenia wrażliwości na ryzyko, np. sprzedaż aktywów. W związku z tym wyniki testu nie przełożą się automatycznie na zalecenie kapitałowe P2G.

Niemożliwe jest zatem obliczenie P2G dla jakiejkolwiek instytucji w sposób całkowicie automatyczny, bez wiedzy o wspomnianych czynnikach.

Jakie są najważniejsze wnioski z tegorocznego testu warunków skrajnych?

Straty kredytowe wynikają w większości z przyjętego scenariusza makroekonomicznego. W 2018 dzięki poprawie bilansów bankowych poziom kredytów zagrożonych odegrał w teście mniejszą rolę niż w 2016.

W scenariuszu szokowym pełna aktualizacja wyceny ryzyka rynkowego wywarła największy wpływ w przypadku globalnych banków o znaczeniu systemowym, choć z drugiej strony doprowadziła do wzrostu przychodów z obsługi klientów. Także wpływ szoków na niepewność modeli i rezerwy płynności w tych bankach był wyższy.

Gdyby w odpowiedzi na kryzys trzeba było skorygować wypłaty dywidend, płatności kuponowych od instrumentów dodatkowych w Tier I i zmiennych składników wynagrodzenia zgodnie z art. 141 dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRD), łączny wpływ przy scenariuszu szokowym byłby mniejszy o ok. 40 pkt bazowych.

Test warunków skrajnych dostarcza ważnych dodatkowych informacji o zdolności banków do prowadzenia takich testów i zarządzania ryzykiem. Informacje te, w połączeniu z oceną jakości i terminowości podawania przez banki wyników podczas testu, zostaną uwzględnione w procesie SREP i przy wyznaczaniu wymogu P2R oraz do planowania kontroli na miejscu i innych działań nadzorczych.

Test pozwoli także sprawdzić, czy bankom udało się uporać ze słabościami wykrytymi w poprzednich rundach, na przykład w zakresie prowadzenia tego rodzaju testów, agregacji danych czy korzystania z modeli.

Na czym dokładnie skupiał się tegoroczny test i jakie były największe różnice w porównaniu z testem z 2016?

Celem testu była ocena odporności banków na niekorzystny rozwój sytuacji na rynkach. Polegało to na analizie kształtowania się pozycji kapitałowej banków, przy założeniu, że w obu scenariuszach – bazowym i szokowym – w trzyletnim okresie od końca 2017 do końca 2020 bilanse będą statyczne. Scenariusz bazowy był zgodny z grudniową prognozą EBC, w szokowym natomiast założono, że zmaterializują się cztery ryzyka systemowe, które uważa się za najistotniejsze zagrożenia dla stabilności unijnego sektora bankowego. Były to następujące ryzyka:

  1. nagła i znaczna korekta wyceny premii za ryzyko na światowych rynkach finansowych
  2. niekorzystne sprzężenie zwrotne między słabą rentownością banków a niskim wzrostem nominalnym wynikającym z osłabienia aktywności gospodarczej w UE
  3. obawy o utrzymanie zdolności do obsługi zadłużenia prywatnego i publicznego w kontekście potencjalnej korekty wyceny premii za ryzyko i wzrostu niepewności politycznej
  4. ryzyka płynnościowe w niebankowym sektorze finansowym, z możliwością rozprzestrzenienia się ich na cały system finansowy.

W stress teście oceniono wpływ czynników ryzyka na wypłacalność banków. Zadaniem banków było przetestowanie wspólnego zestawu ryzyk (ryzyko kredytowe, w tym związane z sekurytyzacją; ryzyko rynkowe i ryzyko kredytowe kontrahenta; oraz ryzyko operacyjne, w tym ryzyko nieprawidłowości w sposobie działania). Ponadto banki miały przeprowadzić projekcje wpływu scenariuszy na wynik z tytułu odsetek oraz na pozycje rachunku zysków i strat nieujęte w innych rodzajach ryzyka.

W przypadku banków stosujących MSSF w projekcjach na potrzeby stress testu uwzględniono wejście w życie 1 stycznia 2018 standardu MSSF 9, a także przepisy rozporządzenia (UE) 2017/2395 dotyczącego rozwiązań przejściowych mających złagodzić wpływ wprowadzenia tego standardu. Pierwszorazowe zastosowanie MSSF 9 jest również ujęte we wzorcach (szablonach) przejrzystości wydanych przez EUNB.

Na czym polegał udział EBC w opracowaniu testu?

Pomoc EBC w przygotowaniu ogólnounijnego testu warunków skrajnych objęła wkład w opracowanie metodologii EUNB oraz dostarczenie scenariusza bazowego.

Scenariusz ten obrazuje rozwój sytuacji makroekonomicznej w normalnych warunkach, na podstawie projekcji sporządzonych przez Eurosystem, Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

EBC miał także wkład w zaprojektowanie scenariusza szokowego; koordynatorem prac była w tym przypadku Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego.

Jaką rolę odgrywa EBC w prowadzeniu stress testu EUNB?

W całościowych ramach stress testów ogólnounijnych, których koordynatorem jest EUNB, EBC odpowiada za proces zapewnienia jakości w odniesieniu do banków pod swoim bezpośrednim nadzorem. Najważniejszym celem tego procesu – przeprowadzanego wspólnie z właściwymi organami krajowymi – jest dopilnowanie, aby banki prawidłowo stosowały wspólną metodologię opracowaną przez EUNB.

Oprócz testu ogólnounijnego Nadzór Bankowy EBC prowadzi stress test SREP w tych spośród nadzorowanych przez siebie bezpośrednio banków, które nie weszły do próby badanej przez EUNB. Metodologia tego testu jest spójna z metodologią EUNB, ale uwzględnia mniejszą skalę i mniejszy stopień złożoności badanych banków.

Jak EBC zapewnia współmierność stress testu?

Współmierność (proporcjonalność) jest już uwzględniona w metodologii i szablonach EUNB: banki mniejsze i mniej złożone mogą stosować mniej skomplikowane metody i muszą przekazywać mniej danych.

W stress teście SREP Nadzór Bankowy EBC stosuje zasadę proporcjonalności wobec mniejszych i mniej złożonych banków przez przyjęcie mniej skomplikowanych metod i mniej rygorystycznych progów sprawozdawczych.

Jakie były główne cechy scenariusza szokowego w stress teście 2018 i jak realistyczny był ten scenariusz?

W stress teście 2018 scenariusz szokowy opierał się na spójnych, trudnych warunkach makroekonomicznych, w tym: spadku PKB w strefie euro o 2,4%, szokowych zmianach cen nieruchomości rzędu 17% oraz obniżeniu cen akcji o 31%.

Scenariusz ten odzwierciedlał główne ryzyka systemowe rozpoznane na początku tej rundy. Należały do nich: nagła i znaczna korekta wyceny premii za ryzyko na światowych rynkach finansowych; niekorzystne sprzężenie zwrotne między słabą rentownością banków a niskim wzrostem nominalnym; obawy o utrzymanie zdolności do obsługi zadłużenia prywatnego i publicznego; oraz ryzyka płynnościowe w niebankowym sektorze finansowym, z możliwością rozprzestrzenienia się ich na cały system finansowy.

Aby stress testy dawały wiarygodne wyniki, scenariusze szokowe powinny przedstawiać warunki trudne, ale prawdopodobne.

Scenariusz EUNB został skalibrowany na podstawie głównych zagrożeń dla stabilności finansowej uważanych za istotne w momencie rozpoczęcia testu. Przedstawiona konfiguracja zdarzeń jest prawdopodobna, choć takie połączenie negatywnych szoków byłoby rzadkością.

Na przykład dla większości krajów główne elementy scenariusza makroekonomicznego w 2018 były dotkliwsze niż w teście warunków skrajnych z 2016. Założono, że wystąpi głęboki światowy kryzys gospodarczy, który potrwa 2–3 lata. W opracowanych modelach szok ten miał dotknąć gospodarki europejskie na różne sposoby. Należy więc przyjąć, że wynik jest odzwierciedleniem połączenia czynników krajowych i idiosynkratycznych czynników dotyczących poszczególnych banków.

Scenariusz na rok 2018 musiał być opracowany szybciej niż w roku 2016, ponieważ test przeprowadzono wcześniej w bankach greckich, a wskutek wprowadzenia standardu MSSF 9 cała tegoroczna runda trwała dłużej. Mimo tych utrudnień scenariusz miał dostatecznie szeroki zakres, by pokryć różne możliwe zdarzenia. Należy przy tym pamiętać, że scenariusze z definicji nie są próbą przewidzenia rozwoju sytuacji, lecz przedstawiają proces rozumowania „co by było, gdyby”, którego celem jest wykrycie podatności na zagrożenia istotnych dla oceny banków, nawet gdyby ryzyka bazowe miały się zmaterializować w różny sposób.

Jak test warunków skrajnych z roku 2018 wypada na tle stress testów prowadzonych w innych jurysdykcjach?

Niezależnie od pewnych różnic metodologicznych w zasadach prowadzenia rozmaitych stress testów ogólne wyniki testu EUNB są zasadniczo porównywalne z wynikami podobnych badań przeprowadzonych ostatnio w innych jurysdykcjach.

Szokowy scenariusz EUNB dla wewnętrznej sytuacji gospodarczej sytuuje się pod względem dotkliwości między scenariuszami niekorzystnym i bardzo niekorzystnym użytymi w 2018 w badaniu Comprehensive Capital Analysis and Review (CCAR) przeprowadzonym przez Fed oraz jest porównywalny z rocznym cyklicznym scenariuszem Bank of England z 2018 i ze stress testem w ramach programu oceny sektora finansowego dla strefy euro opublikowanym przez MFW w lipcu 2018.

Czy w teście uwzględniono potencjalny wpływ wyniku brytyjskiego referendum w sprawie członkostwa w UE? Czy ujęto możliwe konsekwencje nieosiągnięcia porozumienia?

W odpowiednich elementach scenariusza bazowego ujęto średnią różnych możliwych skutków brexitu dla relacji handlowych Wielkiej Brytanii z UE.

Natomiast scenariusz szokowy w zakresie negatywnego wpływu brexitu na gospodarkę strefy euro był znacznie ostrzejszy od prognoz analityków. W scenariuszu tym nie założono wystąpienia konkretnego zdarzenia, takiego jak brexit. Niemniej projekcja PKB strefy euro w tym scenariuszu była dla każdego roku w przyjętym horyzoncie czasowym gorsza niż negatywny wpływ brexitu na PKB według prognoz analityków.

Scenariusz szokowy objął szeroki zakres zagrożeń makroekonomicznych, które można kojarzyć z brexitem. Jednym z głównych czynników determinujących w tym scenariuszu była niepewność polityczna (w tym rozwój sytuacji w zakresie brexitu). Założono między innymi, że niepewność ta na początku horyzontu projekcji szokowo zaszkodzi zaufaniu w gospodarkach rozwiniętych.

Nie rozważano wprost konsekwencji niezawarcia porozumienia, ale scenariusz szokowy objął ogólnie potencjalne skutki dla wzrostu gospodarczego w postaci powszechnego i poważnego pogorszenia się wszystkich głównych zmiennych gospodarczych i finansowych dla Wielkiej Brytanii. Jednak dla poszczególnych banków konsekwencje brexitu mogą być poważne.

Demaskowanie nieprawidłowości