Τι είναι ο σχηματισμός προβλέψεων και η κάλυψη μη εξυπηρετούμενων δανείων;

21 Δεκεμβρίου 2020

Όταν οι τράπεζες χορηγούν δάνεια στους πελάτες τους, αναλαμβάνουν πάντοτε πιστωτικό κίνδυνο, δηλαδή τον κίνδυνο ο δανειολήπτης να μην αποπληρώσει το δάνειό του. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, το δάνειο καλείται μη εξυπηρετούμενο. Ένα δάνειο καθίσταται μη εξυπηρετούμενο όταν η τράπεζα θεωρεί ότι ο δανειολήπτης είναι απίθανο να αποπληρώσει το δάνειό του ή όταν ο δανειολήπτης έχει καθυστερήσει τις πληρωμές του τουλάχιστον 90 ημέρες.

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) μειώνουν τα κέρδη των τραπεζών και προκαλούν ζημίες που επιβαρύνουν την ευρωστία τους. Τράπεζες με υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων δεν είναι σε θέση να χορηγήσουν δάνεια σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Αυτό επιδρά αρνητικά στην οικονομία ως σύνολο.

Προστασία έναντι ζημιών: σχηματισμός προβλέψεων και κάλυψη

Κάθε τράπεζα πρέπει να προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο τα δάνεια που χορηγεί να γίνουν ζημιογόνα. Προκειμένου να αντισταθμίσει αυτόν τον πιστωτικό κίνδυνο, η τράπεζα εκτιμά την αναμενόμενη μελλοντική ζημία του δανείου και σχηματίζει την αντίστοιχη πρόβλεψη. Ο σχηματισμός πρόβλεψης είναι η εκ των προτέρων αναγνώριση από μέρους της τράπεζας της ζημίας που θα καταγράψει το δάνειο. Οι τράπεζες χρησιμοποιούν το κεφάλαιό τους για να απορροφήσουν αυτές τις ζημίες: με τον σχηματισμό πρόβλεψης η τράπεζα καταγράφει τη ζημία και άρα αφαιρεί από το κεφάλαιό της το ποσό των χρημάτων που δεν θα μπορέσει να εισπράξει από τον πελάτη.

Οι τράπεζες δεν πρέπει να σχηματίζουν πρόβλεψη για όλη την αξία του μη εξυπηρετούμενου δανείου, γιατί μπορεί να λάβουν κάποιες αποπληρωμές από τον πελάτη. Οι τράπεζες ενδέχεται επίσης να μπορέσουν να ανακτήσουν μέρος του δανείου πωλώντας τα περιουσιακά στοιχεία ή το ακίνητο που ο πελάτης έχει χορηγήσει ως εξασφάλιση. Μόνο η αναμενόμενη καθαρή ζημία θα πρέπει να καλυφθεί. Το μέρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων που καλύπτεται από προβλέψεις αποκαλείται κάλυψη ΜΕΔ της τράπεζας. Δείχνει σε τι έκταση η τράπεζα έχει ήδη αναγνωρίσει τις ζημίες που αναμένει από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Σχηματισμός επαρκών προβλέψεων: ελάχιστος δείκτης κάλυψης

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες σχηματίζουν επαρκείς προβλέψεις, το δίκαιο της ΕΕ θεσπίζει έναν ελάχιστο δείκτη κάλυψης που πρέπει να τηρείται από τις τράπεζες. Αν μια τράπεζα δεν έχει σχηματίσει αρκετές προβλέψεις για να καλύψει τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά της, πρέπει να διορθώσει αυτήν την υστέρηση, αφαιρώντας από το κεφάλαιό της το ποσό που υπολείπεται. Αυτό μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει πρόβλημα στην τράπεζα, αν δεν διαθέτει επαρκή αποθέματα ασφαλείας, πλέον των ελάχιστων κεφαλαιακών απαιτήσεων, για να λειτουργεί χωρίς προβλήματα.

Διασφάλιση έγκαιρης κάλυψης: ημερολογιακό πρόγραμμα σχηματισμού προβλέψεων

Οι τράπεζες δεν θα πρέπει να καθυστερούν πολύ την κάλυψη των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Υπάρχουν πολλά εργαλεία και μηχανισμοί που διασφαλίζουν ότι οι προβλέψεις των τραπεζών δεν είναι μόνο επαρκείς αλλά σχηματίζονται και εγκαίρως. Ένα από αυτά τα εργαλεία είναι ένα προκαθορισμένο ημερολογιακό πρόγραμμα σχηματισμού προβλέψεων που λειτουργεί ως μηχανισμός ασφαλείας (backstop) για τυχόν ανεπαρκή κάλυψη των ΜΕΔ.

Πώς λειτουργεί; Το ημερολογιακό πρόγραμμα προσδιορίζει το απαιτούμενο επίπεδο κάλυψης σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, ξεκινώντας από την ημερομηνία κατά την οποία το δάνειο καθίσταται μη εξυπηρετούμενο. Όσο μεγαλύτερο διάστημα παραμένει το δάνειο μη εξυπηρετούμενο, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να γίνει ξανά εξυπηρετούμενο και τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόβλεψη που πρέπει να σχηματιστεί. Επομένως, η απαιτούμενη κάλυψη αυξάνεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου μέχρις ότου φτάσει το 100%.

Το απαιτούμενο χρονοδιάγραμμα εξαρτάται από το κατά πόσο το δάνειο είναι εξασφαλισμένο (δηλαδή, καλύπτεται με εξασφάλιση ή ακίνητη περιουσία) ή όχι. Αν το δάνειο δεν είναι εξασφαλισμένο, η τράπεζα πρέπει να το καλύψει στο ακέραιο εντός τριών ετών το αργότερο. Τα εξασφαλισμένα δάνεια πρέπει να καλυφθούν στο ακέραιο σε διάστημα 7 έως 9 ετών.

Χάρη στον μηχανισμό ασφαλείας σχηματισμού προβλέψεων έναντι ζημιών διασφαλίζεται ότι οι τράπεζες είναι καλά προστατευμένες έναντι πιστωτικών ζημιών. Όμως ο μηχανισμός ασφαλείας ισχύει μόνο για δάνεια που οι τράπεζες έχουν ταξινομήσει ως μη εξυπηρετούμενα. Επομένως, οι τράπεζες πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά τα δάνεια που έχουν χορηγήσει, να εντοπίζουν εγκαίρως τα δάνεια που κινδυνεύουν να γίνουν μη εξυπηρετούμενα και να τα ταξινομούν αντίστοιχα.

Πρόσθετες πληροφορίες

Η απαίτηση κάλυψης που απορρέει από το δίκαιο της ΕΕ («μηχανισμός ασφαλείας του Πυλώνα 1») είναι δεσμευτική για όλες τις τράπεζες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ισχύει για δάνεια που έχουν χορηγηθεί από τις 26 Απριλίου 2019 και μετά. Δάνεια που έχουν χορηγηθεί πριν από την ημερομηνία αυτή υπόκεινται σε μη δεσμευτικές προσδοκίες που απορρέουν από την Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ («προσδοκίες του Πυλώνα 2»), οι οποίες στηρίζονται σε παρόμοια λογική. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ των δεσμευτικών απαιτήσεων και των μη δεσμευτικών εποπτικών προσδοκιών, βλ. την ανακοίνωση του Αυγούστου 2019 σχετικά με τις εποπτικές προσδοκίες κάλυψης.

Ανακοίνωση όσον αφορά τις εποπτικές προσδοκίες για την κάλυψη μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων