Podejście nadzorcze i metody nadzoru

Podejście i metody stosowane przez EBC w nadzorze i zwierzchniej kontroli nad instytucjami mniej istotnymi muszą zapewniać równowagę między harmonizacją rozwiązań a koniecznością uwzględnienia lokalnych warunków i zasady proporcjonalności.

Nadzór Bankowy EBC, wraz z właściwymi organami krajowymi, co roku przeprowadza gruntowną ocenę głównych ryzyk i podatności na zagrożenia, na które są wystawione instytucje istotne pod jego bezpośrednim nadzorem, i określa priorytety strategiczne na najbliższe trzy lata. Te priorytety mają bezpośrednie zastosowanie do instytucji istotnych. Są jednak także wskazówkami dla właściwych organów krajowych, które przygotowują priorytety dotyczące nadzoru nad bankami mniej istotnymi na obszarach swojej jurysdykcji, z uwzględnieniem również lokalnych warunków i zasady proporcjonalności.

• Priorytety nadzorcze oraz ocena ryzyk i podatności na zagrożenia
• Raport z nadzoru nad instytucjami mniej istotnymi za 2022

Zasada proporcjonalności gwarantuje, że oczekiwania i wymogi nadzorcze odpowiadają wielkości, znaczeniu systemowemu i profilowi ryzyka nadzorowanych banków, a zasoby organów nadzoru są wykorzystywane efektywnie.

Zasadniczo polega ona na dostosowaniu charakteru i intensywności nadzoru do danego banku, z uwzględnieniem jego profilu ryzyka, modelu biznesowego i wielkości, bez uszczerbku dla jego sytuacji ostrożnościowej. Ogólne środki i parametry, które bierze się pod uwagę przy wdrażaniu zasady proporcjonalności, określono w wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego w sprawie zarządzania wewnętrznego.

W jednolitym mechanizmie nadzorczym proporcjonalność nadzoru i kontroli zwierzchniej jest realizowana na kilka sposobów.

Punktem wyjścia jest tu system klasyfikacji. W pierwszej kolejności intensywność nadzoru można odpowiednio dopasować dzięki rozróżnieniu między instytucjami istotnymi i mniej istotnymi. Ponadto wśród banków mniej istotnych wyróżniono dodatkowe grupy po wprowadzeniu kategorii małych i niezłożonych instytucji rozporządzeniem CRR II oraz klasyfikacji instytucji mniej istotnych o wysokim ryzyku i wysokim wpływie, opartej na zasadach określonych w rozporządzeniu ramowym SSM. System klasyfikacji przekłada profil ryzyka, model biznesowy i wielkość banków na różne poziomy zaangażowania i obowiązków nadzoru (w ujęciu częstotliwości, zakresu i szczegółowości przeglądów nadzorczych), np. w odniesieniu do sprawozdawczości nadzorczej.

Zgodnie z ramowymi zasadami sprawozdawczości nadzorczej proporcjonalne podejście polega na ograniczeniu zakresu sprawozdawczości finansowej mniejszych instytucji, które mogą przekazywać wybrane punkty danych zamiast pełnych zbiorów sprawozdawczych. Więcej szczegółowych informacji można znaleźć w sekcji poświęconej sprawozdawczości.

Metody oceny w ramach procesu przeglądu i oceny nadzorczej (SREP) są kluczowym elementem przeglądu nadzorczego, ponieważ wyznaczają różne poziomy intensywności nadzoru oraz różne priorytetowe kategorie instytucji mniej istotnych, głównie w ujęciu częstotliwości i szczegółowości ocen nadzorczych. W porównaniu z metodologią procesu SREP dla instytucji istotnych ramowe zasady SREP dla instytucji mniej istotnych przewidują, że oczekiwania oraz poziom szczegółowości i częstotliwość ocen są ogólnie niższe.

Ponadto zasada proporcjonalności znajduje odzwierciedlenie w wielu innych metodach nadzorczych, np. ocenach kompetencji i reputacji prowadzonych przez EBC.

Przemówienie Pentti Hakkarainena na temat zasady proporcjonalności w nadzorze bankowym, Bazylea, 9 maja 2019

Rozporządzeniem CRR II wprowadzono pojęcie małej i niezłożonej instytucji. Żeby mieć taki status, bank musi spełniać dziewięć kryteriów określonych w tym rozporządzeniu.

To zasadniczo same banki na bieżąco ustalają, czy są takimi instytucjami. Powinny informować właściwe organy krajowe, gdy zmieniają swój status, czyli gdy zaczynają lub przestają spełniać wszystkie kryteria dla małych i niezłożonych instytucji określone w rozporządzeniu CRR. Właściwe organy krajowe zachowują jednak możliwość sprawdzenia, czy banki pod ich nadzorem spełniają te kryteria, oraz powiadamiania zainteresowanych banków o swoich ustaleniach. Uzyskanie statusu małej i niezłożonej instytucji ma konsekwencje, na przykład w zakresie sprawozdawczości finansowej na podstawie wykonawczych standardów technicznych.

Jeśli chodzi o zwierzchnią kontrolę EBC nad bankami mniej istotnymi, rozporządzenie ramowe SSM stanowi, że „EBC określi ogólne kryteria – w szczególności biorąc pod uwagę sytuacje, w których może wystąpić ryzyko oraz potencjalny wpływ danego mniej istotnego podmiotu na krajowy system finansowy – dla ustalania, jakie informacje w odniesieniu do których mniej istotnych nadzorowanych podmiotów mają być mu przekazywane”.

EBC rozróżnia instytucje mniej istotne o wysokim wpływie i wysokim ryzyku.

Wykaz instytucji mniej istotnych o wysokim ryzyku jest aktualizowany co kwartał, ale nie jest podawany do wiadomości publicznej.

Mechanizm klasyfikacji jest stosowany przez EBC i właściwe organy krajowe w kontekście systemu powiadamiania. Ma także wpływ na intensywność nadzoru, na przykład częstotliwość ocen w ramach procesu SREP.

Wykaz instytucji mniej istotnych o wysokim wpływie

Proces SREP ma na celu wspieranie odporności systemu bankowego i skutecznego funkcjonowania usług finansowych na rzecz gospodarki. Polega na wszechstronnej ocenie strategii, procesów i ryzyk oraz ustaleniu – w dłuższej perspektywie – ile kapitału potrzebują poszczególne banki na pokrycie występującego w nich ryzyka.

EBC i właściwe organy krajowe od 2015 współpracowały przy tworzeniu wspólnej metodologii SREP dla instytucji mniej istotnych, opartej na wytycznych EUNB w sprawie SREP i czerpiącej zarówno z metodologii dla instytucji istotnych, jak i z istniejących krajowych metod dotyczących tego procesu.

Proces SREP dla instytucji mniej istotnych ma sprzyjać osiągnięciu konwergencji praktyk nadzorczych w tym sektorze, a jednocześnie zapewnieniu przynajmniej minimalnego stopnia harmonizacji oraz kontinuum oceny instytucji istotnych i mniej istotnych. Organy krajowe, które bezpośrednio nadzorują banki mniej istotne, nadal w pełni odpowiadają za prowadzenie ocen i podejmowanie decyzji w sprawie odpowiednich środków kapitałowych, płynnościowych i jakościowych.

Metodologia SREP jest zgodna z zasadą proporcjonalności w tym sensie, że określa minimalny zakres nadzoru nad bankami mniej istotnymi. Poziom działań nadzorczych zależy od znaczenia przypisanego danemu bankowi oraz od charakteru jego działalności, w ramach tzw. modelu minimalnego zaangażowania nadzoru. Dlatego proces SREP może się różnić w przypadku poszczególnych banków, np. pod względem intensywności oceny, obowiązków informacyjnych i oczekiwań nadzorców.

Od 2022 wspólna metodologia SREP ma zastosowanie do wszystkich instytucji mniej istotnych. Uwzględnia jednak zasadę proporcjonalności opartą na stopniu złożoności instytucji i pozostawia krajowym organom nadzoru pewną elastyczność, która odgrywa ważną rolę w procesie SREP w odniesieniu do wewnętrznych ocen adekwatności kapitałowej i płynnościowej banku oraz testów warunków skrajnych dla instytucji mniej istotnych.

SREP w instytucjach mniej istotnych jest procesem ciągłym i jego metodologia będzie się nadal rozwijać.

Metodologia procesu SREP dla instytucji mniej istotnych

W kwietniu 2017 EBC opublikował – po przeprowadzeniu konsultacji publicznych – wytyczne i zalecenie mające na celu harmonizację sposobu korzystania przez organy nadzoru SSM z opcji i swobód uznania przewidzianych w prawie UE.

Właściwe organy krajowe powinny przestrzegać zalecenia od dnia jego uchwalenia, czyli od 4 kwietnia 2017, zaś wytycznych – od 1 stycznia 2018. W ramach sprawowania kontroli zwierzchniej EBC monitoruje, jak uzgodnione opcje i swobody uznania są wykonywane przez te organy.

W marcu 2022 zaktualizowano powyższe wytyczne i zalecenie, żeby uwzględnić zmiany legislacyjne przyjęte od czasu ich pierwszej publikacji, wynikające zwłaszcza z pakietu bankowego CRR II / CRD V, który zawiera zmienione przepisy dotyczące wymogów kapitałowych. Właściwe organy krajowe powinny przestrzegać zmienionych wytycznych od 1 października 2022 i stosować się do zmienionego zalecenia od daty jego przyjęcia, czyli 25 marca 2022.

• Wytyczne EBC (UE) 2017/697 z dnia 4 kwietnia 2017 r. w sprawie wykonywania opcji i swobód uznania przewidzianych w prawie Unii przez właściwe organy krajowe w stosunku do mniej istotnych instytucji
• Wytyczne EBC (UE) 2022/508 z dnia 25 marca 2022 r. zmieniające wytyczne (UE) 2017/697
• Zalecenie EBC z dnia 4 kwietnia 2017 r. w sprawie wspólnych specyfikacji dla wykonywania niektórych opcji i swobód uznania przewidzianych w prawie Unii przez właściwe organy krajowe w stosunku do mniej istotnych instytucji (EBC/2017/10)
• Zalecenie EBC z dnia 25 marca 2022 r. zmieniające zalecenie EBC/2017/10
• Konsultacje publiczne w sprawie proponowanych zmian w zasadach dotyczących opcji i swobód uznania