Wat is een intern model?
6 april 2021 (bijgewerkt op 3 november 2021)
Een intern model is een statistisch model dat door een bank kan worden gebruikt om te bepalen hoeveel kapitaal er nodig is. Hoe meer risico een bank loopt, hoe groter de kapitaalbehoefte.
Volgens de EU-regels voor banken moet een bank genoeg kapitaal aanhouden om onverwachte verliezen op te vangen. Hoeveel wordt weer bepaald door de risico's die de bank loopt. Dat noemen we ‘kapitaalvereisten’.
Bij het meten van de risico's om te zien of aan de kapitaalvereisten wordt voldaan, mag een bank gebruik maken van ofwel
- een door de regelgevers bepaalde standaardbenadering of
- een eigen intern model. Dat moet wel aan de voorwaarden voldoen die in de regelgeving zijn vastgelegd.
Een bank heeft voor het gebruik van een intern model de uitdrukkelijke toestemming van de toezichthouder nodig.
Toezicht toegelicht. Waarom moeten banken kapitaal aanhouden?Hoe werkt het?
Berekenen hoeveel kapitaal een bank nodig heeft
We beoordelen of een bank genoeg kapitaal heeft aan de hand van kapitaalratio's als de tier 1-kernkapitaalratio (Common Equity Tier 1 (CET1) ratio). Tier 1-kernkapitaal is kapitaal van de hoogste kwaliteit volgens de bankwetgeving. Aandelenkapitaal, ingehouden winsten en overige reserves worden doorgaans tot dit kernkapitaal gerekend. In de CET1-ratio wordt de relatie uitgedrukt tussen het tier 1-kernkapitaal en de risicogewogen activa van een bank.
Die risicogewogen activa (RWA) zijn een maatstaf van de risico's die een bank in de boeken heeft staan. RWA geeft aan hoe riskant de activa van een bank zijn. Die activa bestaan doorgaans uit aan klanten verstrekte kredieten naast ook liquiditeiten. Kortom, alles wat tot het bezit van de bank kan worden gerekend.
De CET1-ratio van een bank stijgt als het kapitaal toeneemt (als de bank nieuwe aandelen uitgeeft bijvoorbeeld of winst inhoudt) of als de risicogewogen activa afnemen (omdat de bank de risico's in de boeken vermindert door activa te verkopen of deze te vervangen door minder riskante activa).
Bij de standaardbenadering passen banken standaardrisicogewichten toe op de activa. Bij een intern model kan een bank daarentegen het risico zelf inschatten. Zo'n intern model is toegesneden op een afzonderlijke bank. Daardoor kunnen de risico's nauwkeuriger worden gemeten. Het gevolg is dat het kapitaal efficiënter kan worden gebruikt en de risico's beter kunnen worden beheerst. Bij een intern model voor kredietrisico schat de bank bepaalde risicoparameters in. Denk bijvoorbeeld aan de kans dat een kredietnemer binnen een jaar in gebreke blijft bij het aflossen van een lening en de omvang van het verlies als deze de lening niet kan terugbetalen.
Banken die tot een intern model besluiten, moeten investeren in de ontwikkeling en het onderhoud van een kwalitatief hoogwaardig model. Gedegen interne validerings- en toezichtsprocedures zijn daarbij noodzakelijk.
Toezicht op interne modellen
Als een intern model niet regelmatig wordt bijgewerkt en nauwgezet wordt bewaakt, kunnen de risico's van een bank in sommige gevallen ook worden onderschat. Daarom is het ook zaak dat een bankentoezichthouder de interne modellen van banken nauwlettend in de gaten houdt.
Een bank moet eerst de goedkeuring van de toezichthouder verkrijgen om een eigen intern model te kunnen gebruiken. Voordat de toezichthouder die aanvraag goedkeurt, controleert deze eerst of de bank aan de toepasselijke vereisten voldoet.
In de periode 2016-2021 is een grootscheepse gerichte toetsing uitgevoerd van de interne modellen van banken (het TRIM-project). Een van de doelstellingen was ervoor te zorgen dat de banken de door regelgevers geformuleerde vereisten naleven. Daardoor worden inconsistenties verminderd en wordt ongerechtvaardigde (dat wil zeggen, niet op risico gebaseerde) variabiliteit van de risicogewogen activa tegengegaan.
Gerichte toetsing van interne modellen (het TRIM-project)In de (Engelstalige) gids van de ECB betreffenden interne modellen hebben we verder toegelicht hoe we de regels opvatten die in de EU-wetgeving zijn vastgelegd voor interne modellen.
Extra voorzorgsmaatregelen
De regelgevers hebben besloten nog een extra voorzorgsmaatregel te introduceren: een ondergrens voor de uitkomst van interne modellen (‘output floor’). Zodra de maatregel volledig is geïmplementeerd, mogen de met zo'n model berekende risicogewogen activa van een bank niet onder een bepaalde grens zakken. De regelgevers hebben die ondergrens bepaald op 72,5% van de risicogewogen activa van de bank als deze de standaardbenadering zou toepassen.
De output floor is bedoeld om buitensporige variabiliteit van de risicogewogen activa tegen te gaan en om risicogewogen kapitaalratio's vergelijkbaarder te maken.