Interview met Het Financieele Dagblad

Interview met Andrea Enria, Voorzitter van de Raad van Toezicht van de ECB, gehouden door Marcel de Boer op 15 December

21 December 2021

[Inleiding van het FD over o.a. het Europese depositogarantiestelsel (‘EDIS’)]

Gaan de neuzen over dat EDIS in Europa niet langzaam de goede kant op?

‘Ik weet ook zeker dat het gaat gebeuren. Punt is alleen dat in het meest optimistische scenario waarin er in 2022 een akkoord wordt bereikt, dan nog zal dit slechts een roadmap zijn die drie of vijf jaar zal duren, en misschien nog langer. Dat duurt te lang.’

Dus u heeft een list verzonnen?

‘Ik heb het niet bedacht, maar zag hoe er banken waren die na de brexit hun business vanuit Londen naar het Continent brachten. De meeste maakten gebruik van de Europese vennootschap, de Societas Europaea, als juridische entiteit waarin ze hun Europese dochters onderbrachten.’

Dus dochters, waarvoor je kapitaal moet aanhouden, transformeerden in bijkantoren van die entiteit, waarvoor dat niet nodig is?

‘Ja, als je zo'n single entity bent, heb je niet meer te maken met de kapitaal- en liquiditeitsvereisten in de verschillende landen waarin je actief bent. Je kunt dan je resources inzetten hoe je maar wilt. UBS begon er een, maar ook Goldman Sachs, JP Morgan en Morgan Stanley. Vanuit die bijkantoren distribueren ze nu hun diensten in de eurozone. De paradox is dat niet-Europese banken beter gebruik maken van de interne markt en de bankenunie dan de Europese banken.’

Is het ingewikkeld?

‘Zoals alles hier in Europa, is het niet heel eenvoudig om te doen. Er zijn kosten aan verbonden, maar als je die genomen hebt, heb je een model waarmee je voor lange tijd de hele interne markt kunt bedienen. Dus dat is echt iets wat de banken moeten overwegen. Als je in heel Europa actief bent en je moet in elk land waar je actief bent pools of capital aanhouden, dan is dat gewoon minder efficiënt. Let wel, dit is niet alleen gunstig voor de banken, ook de eindgebruikers profiteren ervan. De prijsverschillen tussen landen zullen afnemen. De inefficiënte situatie waarin een mkb-bedrijf in Zuid-Tirol een hogere rente moet betalen dan een volkomen vergelijkbaar bedrijf in Noord-Tirol, zoals gebeurde tijdens de staatsschuldencrisis, zal dan verdwijnen.’

Ondertussen blijft u uw best doen om politici te overtuigen.

‘We proberen telkens goede argumenten op tafel te leggen. Het probleem met sommige politici is dat ze EDIS zien als een gezamenlijke en hoofdelijke garantie voor meer dan €6500 mrd aan toevertrouwde deposito’s, een enorm groot bedrag waar zij verantwoordelijk voor denken te zijn. Maar dat is natuurlijk niet zo, EDIS wordt gevuld met bijdragen van de banken zelf. Als hun bijdragen in voldoende mate de onderliggende risico’s weerspiegelen, zal er helemaal geen belastinggeld nodig zijn om eventuele problemen af te dekken.’

‘Ik denk dat politici de positieve effecten onderschatten van een meer geïntegreerde bancaire sector. Kijk naar de VS. Daar is de private risicodeling veel groter. Banken die over het hele land actief zijn kunnen een schok opvangen die in één staat optreedt met de winsten die in andere staten worden gegenereerd. Daar komt bij dat als je een schok hebt in een staat, je ervan uit kunt gaan dat banken uit andere staten daar gebruik van maken en activa en passiva van een falende banken opkopen zonder dat de depositohouders en debiteuren van die banken daar iets van merken. Dat gebeurde bijvoorbeeld toen banken in Puerto Rico in de problemen kwam. De activa en passiva van getroffen banken werden overgenomen door banken van het vasteland. Toen hier de banken in Spanje, Ierland en Griekenland in de problemen kwamen, werd deze crisis binnen de eigen markt van de banken opgelost. Dat is veel minder efficiënt. En dan is er ook nog het punt dat de eindgebruikers profiteren van lagere prijzen door de concurrentie in een volledig geïntegreerde, eengemaakte bancaire markt.’

Maar in Nederland willen politici er niet aan omdat ze bang zijn dat Italiaanse banken vol zitten met risicovolle Italiaanse schuld. Als dat mis gaat trekken ze de hele sector omver, klinkt het.

‘Om te beginnen zou ik zeggen dat het verkeerd is om te zeggen dat overheidsschuld een erg risicovolle beleggingscategorie is. Kijk maar naar de spreads die de markt nu plakt tussen de verschillende leningen. Natuurlijk is het zo dat sommige banken excessief veel staatsleningen bezitten van hun eigen overheid, maar dat is ook een uiting van de bankenunie die niet afgemaakt is. We moeten de banken zien te bewegen tot grotere diversificatie. Voor banken is het belangrijk om overheidsschuld te bezitten. Wij vragen ze daar ook om, als een vorm van liquide activa van hoge kwaliteit. Dus meer diversificatie moet ook een onderdeel van het pakket zijn voor de vervolmaking van de bankenunie.’

Wilt u ook nog steeds een Europese bad bank oprichten, waarin banken gemakkelijk hun slechte leningen kunnen lozen?

'Daar heb ik aan het begin van de pandemie voor gepleit, omdat ik een forse stijging van niet-renderende leningen verwachtte. Dat is niet langer het geval en dus is er geen urgentie om zo’n asset management corporation, zoals ik het noem, op te zetten. Toch denk ik dat zo’n Europese amc bruikbaar kan zijn op de middellange termijn, want als ergens in de toekomst de slechte leningen weer fors oplopen, kan het erg handig zijn om de bankbalansen snel op te schonen. De sector kan dan ook snel geherstructureerd worden op een volledig gecoördineerde manier, zonder de verstoringen die onvermijdelijk optreden door nationale steunmaatregelen. Op dit moment presenteer ik het niet als urgent. Maar als je me vraagt wil je het in je gereedschapskist hebben dan is mijn antwoord duidelijk ja.’

Wilt u dan meteen ook het toezicht op het antiwitwasbeleid in Europa onderbrengen bij de ECB?

‘O nee, wij kunnen dat niet doen. We steunen het initiatief van de Europese Commissie om een Europese autoriteit op te zetten, maar het Verdrag beperkt de taken die aan de ECB overgedragen mogen worden tot prudentiële taken. Als ECB werken we samen met antiwitwasautoriteiten. Dat zijn er nu 21, elk met zijn eigen werkwijze. Als dat er eentje wordt, maakt dat samenwerking veel gemakkelijker.’