Ένα ακόμη βήμα προς μια καλύτερη Ευρώπη: οικοδόμηση της τραπεζικής εποπτείας

Άρθρο της Danièle Nouy, Προέδρου του Εποπτικού Συμβουλίου του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ), το οποίο δημοσιεύθηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές εφημερίδες στις 30 Σεπτεμβρίου 2014

Σε λίγες εβδομάδες από τώρα -στο πλαίσιο της δημιουργίας της τραπεζικής ένωσης- η εποπτεία των τραπεζών στην Ευρώπη θα περάσει σε μια νέα εποχή: στις 4 Νοεμβρίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα αναλάβει την άμεση εποπτεία των 120 μεγαλύτερων τραπεζικών ομίλων της ζώνης του ευρώ, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν πάνω από 85% των στοιχείων ενεργητικού του τραπεζικού τομέα. Ταυτόχρονα, θα αναλάβει και την έμμεση εποπτεία περίπου 3.400 μικρότερων πιστωτικών ιδρυμάτων. Σε συνεργασία με τις εθνικές εποπτικές αρχές, εντός του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, θα επιδιώξουμε να ενισχύσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών και των αγορών στην ανθεκτικότητα των τραπεζών που θα υπόκεινται στην εποπτεία μας. Σκοπός μας είναι επίσης να βοηθήσουμε τον χρηματοπιστωτικό τομέα να εκπληρώσει τη σημαντικότερη λειτουργία του στη σύγχρονη κοινωνία: τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης και τελικά την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Η λειτουργία αυτή μπορεί να εκπληρωθεί σωστά μόνο από οικονομικά εύρωστες τράπεζες που χαίρουν της εμπιστοσύνης των πολιτών και των αγορών.

Στην ΕΚΤ γνωρίζουμε καλά ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να συμβάλουμε στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών και των αγορών στις τράπεζες είναι εξασφαλίζοντας ότι όλοι κατανοούν πώς λειτουργούμε και ποιες αρχές κατευθύνουν το έργο μας. Γι' αυτό ακριβώς δημοσιεύσαμε έναν οδηγό τραπεζικής εποπτείας ο οποίος παρουσιάζει λεπτομερώς τις αρχές και τις διαδικασίες που ακολουθούμε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τραπεζικής εποπτείας. Θα ήθελα να τονίσω ορισμένα από τα βασικά στοιχεία του οδηγού.

Προσωπικά, δεσμεύομαι ότι η εποπτεία μας θα είναι αυστηρή αλλά δίκαιη. Και δεν πρόκειται να διστάσουμε να παρέμβουμε εφόσον το κρίνουμε απαραίτητο. Θα είμαστε μια πραγματικά πανευρωπαϊκή αρχή εποπτείας που θα λειτουργεί χωρίς εθνική μεροληψία ή προκατάληψη. Το πνεύμα αυτό θα διέπει όλα τα επίπεδα της οργάνωσής μας και θα είναι ακόμη εντονότερο στον πυρήνα του νέου Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, τις μεικτές εποπτικές ομάδες. Οι ομάδες αυτές θα εποπτεύουν τις τράπεζες σε καθημερινή βάση. Την καθοδήγηση κάθε ομάδας αναλαμβάνει ένας συντονιστής από την ΕΚΤ ο οποίος, κατά κανόνα, δεν μπορεί να κατάγεται από τη χώρα όπου εδρεύει η εποπτευόμενη τράπεζα. Για παράδειγμα, ο βασικός συντονιστής για την Crédit Agricole θα είναι από τη Γερμανία, για την Unicredit από τη Γαλλία, για την ABN AMRO από την Ισπανία. Έτσι, όσα ζητήματα ανακύπτουν θα εξετάζονται από διαφορετική οπτική γωνία και θα αποφεύγεται η εθνική μεροληψία. Συνολικά, οι μεικτές εποπτικές ομάδες θα συγκεντρώνουν προσωπικό και τεχνογνωσία από τις εθνικές εποπτικές αρχές, με άλλα λόγια τις εθνικές αρμόδιες αρχές, και την ΕΚΤ. Αυτό σημαίνει ότι θα στηρίζονται στην εμπειρία των 18, προσεχώς 19, χωρών της ζώνης του ευρώ. Με την πάροδο του χρόνου τα μέλη των μεικτών εποπτικών ομάδων θα εναλλάσσονται μεταξύ τους, ένα ακόμη μέτρο που θα διασφαλίζει την ίση μεταχείριση όλων των τραπεζών και την ανταλλαγή εμπειριών από όλα τα κράτη μέλη.

Ανεξάρτητες ομάδες ελέγχου, οι οποίες αναφέρονται ως ομάδες επιτόπιων επιθεωρήσεων, θα στηρίζουν το έργο των μεικτών εποπτικών ομάδων συγκεντρώνοντας αναλυτικές πληροφορίες απευθείας από τα γραφεία και τα υποκαταστήματα των τραπεζών. Η ΕΚΤ θα θεσπίσει επίσης μηχανισμό υποβολής αναφορών προκειμένου να παροτρύνει όσους λαμβάνουν γνώση πιθανών παραβάσεων της σχετικής ενωσιακής νομοθεσίας να τις αναφέρουν στην ίδια, παρέχοντάς τους και στην πράξη τη δυνατότητα αυτή. Αυτές οι αναφορές είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για την αποκάλυψη παραβάσεων που συνδέονται με την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Οι ειδικοί μας στον τομέα της επιβολής κυρώσεων θα διερευνούν -με πλήρη διαφάνεια ως προς την έρευνα και τη λήψη αποφάσεων- κάθε πιθανή παράβαση άμεσα εφαρμοστέας ενωσιακής νομοθεσίας, νομοθεσίας που μεταφέρει οδηγίες της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο ή κανονισμών και αποφάσεων της ΕΚΤ, η οποία εντοπίζεται από τις μεικτές εποπτικές ομάδες κατά την άσκηση της καθημερινής εποπτείας. Αν διαπιστωθεί παράβαση των κανονιστικών απαιτήσεων και πρέπει να επιβληθεί ποινή στα πιστωτικά ιδρύματα ή στη διοίκησή τους, έχουμε τη δυνατότητα να επιβάλουμε στις τράπεζες διοικητικές ποινές που αντιστοιχούν έως το 10% του συνολικού ετήσιου κύκλου εργασιών τους κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος.

Οι εθνικές αρμόδιες αρχές όλων των κρατών μελών έχουν έδρα και ψήφο στο Εποπτικό Συμβούλιο. Όλες οι ψήφοι έχουν το ίδιο βάρος. Έτσι διασφαλίζεται και πάλι η ίση μεταχείριση όλων των τραπεζών του συστήματος με την εφαρμογή ενιαίου εγχειριδίου κανόνων και χωρίς εθνική μεροληψία. Οπότε, με τη συμμετοχή τους σε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα εποπτείας, οι εθνικές εποπτικές αρχές μπορούν να επηρεάσουν την εποπτεία τραπεζών σε άλλες χώρες και να συμβάλουν στη διαμόρφωση των αποφάσεων που λαμβάνει το Διοικητικό Συμβούλιο. Και το πιο σημαντικό είναι ότι σχηματίζουν μια καλή εικόνα των εξελίξεων και των τάσεων που σημειώνονται στις τράπεζες άλλων χωρών προτού ενδεχομένως αυτές εκδηλωθούν στην τραπεζική αγορά της δικής τους χώρας. Στην ΕΚΤ, στη Φρανκφούρτη, διαθέτουμε ομάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την ανάλυση τέτοιων οριζόντιων δεδομένων, βάσει των οποίων είναι δυνατή η λειτουργία ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης.

Αυτό είναι ένα από τα οφέλη της ενιαίας εποπτείας που υλοποιείται ήδη: με τη συνολική αξιολόγηση -δηλαδή τον έλεγχο των ισολογισμών και την άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων που διενεργούμε ενόψει της 4ης Νοεμβρίου- σχηματίζουμε μια καλή εικόνα των διασυνοριακών τάσεων σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Τέτοιες τάσεις θα ήταν πολύ δυσκολότερο να εντοπιστούν από μια μεμονωμένη εποπτική αρχή η οποία εξ ορισμού εξετάζει πολύ πιο περιορισμένες σειρές δεδομένων.

Λαμβάνουμε ήδη ενθαρρυντικές ενδείξεις από διάφορες χώρες που δεν χρησιμοποιούν το ευρώ ως νόμισμά τους υπό την έννοια ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν από την ΕΚΤ να αναλάβει την εποπτεία των τραπεζών τους, δυνατότητα που προβλέπεται στον κανονισμό για τον ΕΕΜ. Αν και μια τέτοια εξέλιξη βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, δείχνει ότι έχουμε ήδη αρχίσει να κερδίζουμε την εμπιστοσύνη των ενδιαφερόμενων μερών σε όλη την Ευρώπη.

Μπορώ να υποσχεθώ ότι η ΕΚΤ έχει τη δυνατότητα να εξαλείψει οριστικά τον κίνδυνο εκδήλωσης χρηματοπιστωτικής κρίσης στο μέλλον; Δυστυχώς, όχι. Όμως πιστεύω ένθερμα ότι ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε ευρωπαϊκό όργανο καλύτερα προετοιμασμένο για να ελαχιστοποιήσει αυτόν τον κίνδυνο. Ως μέρος της ΕΚΤ, ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός αποτελεί μια ισχυρή και ανεξάρτητη δύναμη στον πυρήνα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Και όταν βλέπω εμπειρογνώμονες σε θέματα εποπτείας από 28 διαφορετικές χώρες να δουλεύουν μαζί για να στήσουν αυτόν τον μηχανισμό, ενισχύεται ακόμη περισσότερο η πεποίθησή μου ότι φτιάχνουμε κάτι που θα έχει ιστορική σημασία, κάτι που θα κάνει την Ευρώπη έναν καλύτερο τόπο για την επιχειρηματική δραστηριότητα, έναν τόπο που προάγει την επιτυχία.