Καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
Ενώ τα εποπτικά καθήκοντα της ΕΚΤ αποκλείουν ρητά την εποπτεία της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (ξέπλυμα χρήματος – ΞΧ) και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ΚΞΧ/ΧΤ), η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας μπορεί να ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για την ασφάλεια και την ευρωστία των τραπεζών. Ως εκ τούτου, λαμβάνουμε υπόψη αυτούς τους κινδύνους στο πλαίσιο της προληπτικής εποπτείας που διενεργούμε.
Η οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (Capital Requirements Directive – CRD) αποσαφηνίζει τη σχέση μεταξύ προληπτικής εποπτείας και εποπτείας ΚΞΧ/ΧΤ και απαιτεί από τις αρχές προληπτικής εποπτείας να ενεργούν με βάση τις πληροφορίες ΚΞΧ/ΧΤ. Ειδικότερα, η οδηγία CRD θεσπίζει ρητή υποχρέωση συνεργασίας μεταξύ των αρχών προληπτικής εποπτείας, των εποπτικών αρχών ΚΞΧ/ΧΤ και των μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Αυτό διευκολύνει την αποδοτική και αποτελεσματική εποπτεία και τη συντονισμένη εποπτική δράση, όπου απαιτείται.
Το 2024 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε νέα νομοθετική δέσμη ΚΞΧ/ΧΤ, η οποία εναρμονίζει τους κανόνες ΚΞΧ/ΧΤ της ΕΕ για πρώτη φορά με σκοπό την προστασία των πολιτών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ από τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει κανονισμό για τη σύσταση νέας αρχής της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (αρχή για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (Authority for Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism – AMLA)) η οποία θα διαθέτει άμεσες και έμμεσες εποπτικές εξουσίες επί των υπόχρεων οντοτήτων υψηλού κινδύνου στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Τον Ιούνιο του 2025 η ΕΚΤ υπέγραψε μνημόνιο συνεννόησης με την AMLA, στο οποίο καθορίζεται ο τρόπος με τον οποίο θα συνεργαστούμε. Αυτό καθορίζει τις αρχές για την ανταλλαγή πληροφοριών και την τακτική συνεργασία σχετικά με πολιτικές και πρότυπα.
Η εποπτεία της συμμόρφωσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με τις απαιτήσεις ΚΞΧ/ΧΤ παραμένει αποκλειστική αρμοδιότητα των αρχών ΚΞΧ/ΧΤ. Ωστόσο, οι ανησυχίες σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας –ιδίως οι ανησυχίες που απορρέουν από τις εκτιμήσεις της AMLA και των εθνικών αρχών ΚΞΧ/ΧΤ όσον αφορά τους κινδύνους που συνδέονται με επιμέρους ιδρύματα– λαμβάνονται υπόψη στις διαδικασίες προληπτικής εποπτείας, ιδίως:
κατά τις εποπτικές εγκρίσεις και τις αξιολογήσεις της καταλληλότητας, στον βαθμό στον οποίο το επιχειρηματικό μοντέλο, τα προτεινόμενα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου κινδύνων του αιτούντος ιδρύματος, καθώς και η καταλληλότητα των μετόχων, των μελών, του διοικητικού οργάνου, των ανώτερων διοικητικών στελεχών και των προσώπων που κατέχουν βασικές λειτουργικές θέσεις, επιφέρουν κινδύνους ΞΧ/ΧΤ·
στο πλαίσιο της συνεχούς εποπτείας και της διαδικασίας εποπτικού ελέγχου και αξιολόγησης (Supervisory Review and Evaluation Process – SREP), κατά την εξέταση των κινδύνων, όταν οι κίνδυνοι νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας συνδέονται με επιχειρηματικά μοντέλα, πιστωτικές πράξεις, τη διακυβέρνηση και την εσωτερική διαχείριση κινδύνων·
στο πλαίσιο λήψης διοικητικών μέτρων προληπτικής εποπτείας, και δη επιβολής κυρώσεων ή διαδικασίας ανάκλησης εποπτικής έγκρισης, διασφαλίζοντας έτσι ότι οι σχετικές με την ΚΞΧ/ΧΤ αδυναμίες που επιφέρουν συνέπειες από άποψη προληπτικής εποπτείας λαμβάνονται υπόψη κατά την εφαρμογή μέτρων και εξουσιών προληπτικής εποπτείας, με σκοπό τον μετριασμό των σχετικών ανησυχιών.
Στο πλαίσιο αυτό, η στενή συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών προληπτικής εποπτείας, της AMLA και των εθνικών αρχών ΚΞΧ/ΧΤ παραμένουν ουσιαστικής σημασίας. Πράγματι, οι αρχές προληπτικής εποπτείας χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους οι αρμόδιες για την ΚΞΧ/ΧΤ αρχές κατά τις εποπτικές τους διαδικασίες, και οι εποπτικές αρχές ΚΞΧ/ΧΤ χρησιμοποιούν τις πληροφορίες των αρχών προληπτικής εποπτείας για να καθορίζουν την προσέγγισή τους όσον αφορά την εποπτεία των ιδρυμάτων σε σχέση με την ΚΞΧ/ΧΤ.
Για την επιτυχή καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα δεν αρκεί μόνο να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στο κανονιστικό και εποπτικό έργο. Πρώτα τα ιδρύματα θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι δεν αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης όσον αφορά αυτούς τους σκοπούς και ότι η διοίκηση δίνει τη δέουσα προσοχή στα σχετικά με την ΚΞΧ/ΧΤ ζητήματα.
Για τον σκοπό αυτό, τα ιδρύματα πρέπει να διασφαλίζουν ανά πάσα στιγμή ότι τα μέλη του διοικητικού οργάνου και τα ανώτερα διοικητικά στελέχη έχουν καλή φήμη και διαθέτουν επαρκείς γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρία για την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Επίσης, τα ιδρύματα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η διακυβέρνησή τους και η διαχείριση κινδύνων που εφαρμόζουν είναι κατάλληλες και τους επιτρέπουν να εντοπίζουν, να αξιολογούν και να διαχειρίζονται τους κινδύνους στους οποίους είναι (ή μπορεί να είναι) εκτεθειμένα, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων ΞΧ/ΧΤ.