Συνέντευξη στο OPEN TV

Συνέντευξη του Andrea Enria, Προέδρου του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, στην Ελευθερία Αρλαπάνου και τον Σπύρο Δημητρέλη, η οποία έγινε στις 9 Ιουλίου και δημοσιεύθηκε στις 10 Ιουλίου 2019

Κύριε Ενρία, καλώς ήρθατε στην Αθήνα. Τα κόκκινα δάνεια είναι ένα καυτό ζήτημα για την ευρωζώνη και ειδικά για τη Νότια Ευρώπη. Πόσο ανησυχείτε για τα κόκκινα δάνεια, ειδικά για την κατάσταση στην Ελλάδα;

Το θέμα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) είναι ένα σημαντικό κληροδότημα της κρίσης. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει θέσει σε εφαρμογή σημαντικές πολιτικές για να αντιμετωπίσει το θέμα και τον τελευταίο καιρό έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Το ύψος των ΜΕΔ ήταν 1 τρισεκατομμύριο ευρώ το 2014 και τώρα έχει υποχωρήσει στα 580 δισεκατομμύρια. Παρόλα αυτά, ο λόγος των ΜΕΔ προς το σύνολο των δανείων των τραπεζών παραμένει σχετικά υψηλός, ειδικά σε ορισμένες τράπεζες και σε ορισμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, και χρειάζεται περαιτέρω πρόοδος. Για τις ελληνικές τράπεζες ο λόγος των ΜΕΔ προς το σύνολο των δανείων παραμένει περίπου στο 40% και πράγματι είναι αναγκαίο να καταβληθούν συντονισμένες προσπάθειες για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού.

Είναι οι ελληνικές τράπεζες σε καλό δρόμο; Αντιμετωπίζουν επαρκώς τα προβλήματα τους με τα κόκκινα δάνεια;

Οφείλω να πω πως έχει γίνει πρόοδος στην Ελλάδα. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν θέσει στόχους για τη μείωση των ΜΕΔ τους και τους έχουν τηρήσει. Τα τελευταία δύο χρόνια τα ΜΕΔ μειώθηκαν κατά ένα τέταρτο, κατά 25%, και οι τράπεζες έχουν θέσει σχετικά φιλόδοξες στρατηγικές για τα επόμενα τρία χρόνια. Μέχρι το τέλος του 2021 σκοπεύουν να μειώσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια κατά επιπλέον 54 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτή είναι μια φιλόδοξη στρατηγική και την υποστηρίζουμε. Παρόλα αυτά, ακόμη και στο τέλος αυτής της μεγάλης προσπάθειας, ο λόγος των ΜΕΔ προς το σύνολο των δανείων θα παραμείνει σχετικά υψηλός: 19% έναντι του σημερινού μέσου όρου της ευρωζώνης (περίπου 3,8%). Επομένως χρειάζεται ακόμη προσπάθεια.

Τι άλλο απαιτείται για να ενισχυθεί περαιτέρω το τραπεζικό σύστημα της χώρας; Ποιες θα λέγατε πως είναι οι πιο πιεστικές προκλήσεις για τη νέα ελληνική κυβέρνηση, όσον αφορά στον τραπεζικό κλάδο; 

Θα έλεγα πως έχουμε τρία στοιχεία.

Το πρώτο είναι ότι οι τράπεζες πρέπει να επικεντρωθούν στην επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει και τους οποίους εμείς, ως Τραπεζική Εποπτεία της ΕΚΤ, έχουμε υποστηρίξει.

Το δεύτερο είναι πως χρειάζεται να έχουμε ένα νομικό πλαίσιο και δικαστικές διαδικασίες που να είναι αποτελεσματικές και να επιτρέπουν μια καλύτερη αντιμετώπιση των ΜΕΔ. Αυτό πρέπει φυσικά να παρέχει στους δανειολήπτες την απαραίτητη προστασία, αλλά παρόλα αυτά χρειάζονται και διαδικασίες που θα διασφαλίζουν την ισορροπία και με τις οποίες οι τράπεζες θα διαβεβαιώνονται όσον αφορά την ανάκτηση των δανείων τους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έχουν υπάρξει παραδείγματα άλλων χωρών, όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, που κατάφεραν να βρουν αυτήν την ισορροπία και νομίζω πως είναι σημαντικό η κυβέρνηση και η Βουλή να εστιάσουν την προσοχή τους σε ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο που να στηρίζει αυτόν το σκοπό. Βλέπω ότι πρόσφατα σημειώθηκαν θετικές εξελίξεις ως προς το νομικό πλαίσιο που χρειάζεται να τεθεί σε ισχύ με αποτελεσματικό τρόπο στο κοντινό μέλλον.

Τρίτον, ακόμη και με τις καλύτερες προσπάθειες από την πλευρά των τραπεζών, ο λόγος των ΜΕΔ πρόκειται να παραμείνει πολύ υψηλός. Επομένως, εάν θέλουμε πραγματικά να γυρίσουμε σελίδα και να βάλουμε τις ελληνικές τράπεζες σε θέση που να μπορούν να στηρίξουν την ελληνική οικονομία, πρέπει να σχεδιαστούν και να προσδιοριστούν περισσότερες συστημικές λύσεις. Γνωρίζω πως το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και η Τράπεζα της Ελλάδος έχουν κάνει ενδιαφέρουσες προτάσεις για πιο δραστικές προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση των ΜΕΔ, προτάσεις τις οποίες υποστηρίζω σε μεγάλο βαθμό.

Θεωρείτε ότι είμαστε κοντά στην πλήρη άρση των capital controls;

 Έχει γίνει μεγάλη πρόοδος με την ολοκλήρωση του Προγράμματος και την έξοδο των ελληνικών τραπεζών από τον ELA. Οι καταθέσεις επιστρέφουν στο σύστημα και πιστεύω πως ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος ανέφερε πρόσφατα ότι προς το τέλος του έτους μάλλον θα αρθούν τα capital controls. Δεν εναπόκειται σε εμάς, ως ΕΚΤ, να εκφέρουμε άποψη επί του θέματος, εναπόκειται στις εθνικές αρχές, αλλά θα στηρίξουμε την απόφασή τους.

Ανησυχείτε ότι το μακροοικονομικό περιβάλλον και το ενδεχόμενο χαμηλότερης ανάπτυξης από ό,τι αρχικά είχε εκτιμηθεί θα μπορούσαν να βάλουν φρένο στη μείωση των κόκκινων δανείων;

Καταρχάς, επιτρέψτε μου να πω ότι οι πιο θετικές μακροοικονομικές προοπτικές στην Ελλάδα, η μείωση των spread των κρατικών ομολόγων και η άνοδος των τιμών των κατοικιών ανοίγουν παράθυρο για να επιταχυνθεί η επίλυση των ΜΕΔ. Είναι σημαντικό οι τράπεζες να επιδιορθώσουν τις περισσότερες δυνατές ζημιές όταν έχουμε «λιακάδα».

Φυσικά εάν οι μακροοικονομικές προοπτικές χειροτέρευαν τα πράγματα θα γίνονταν πιο δύσκολα. Αυτό είναι κάτι που εν γένει ελέγχουμε με τα τακτικά μας stress test. Επομένως, θα πρέπει να κάνουμε προετοιμασία για μια αρνητική συγκυρία αλλά ταυτόχρονα να κάνουμε και το καλύτερο δυνατό για να εκμεταλλευθούμε τις θετικές προοπτικές που έχουμε τώρα στην Ελλάδα.  

Είναι επαρκής ο υφιστάμενος βαθμός συγκέντρωσης στον ελληνικό τραπεζικό τομέα; Θα θεωρούσατε πιθανή την είσοδο νέων παικτών στην ελληνική τραπεζική αγορά μέσω διασυνοριακών συγχωνεύσεων; 

Δεν εναπόκειται σε εμάς, ως εποπτική αρχή, να θέσουμε στόχους όσον αφορά την επιχειρηματική πολιτική και να υποδείξουμε εάν θα πρέπει να γίνει οποιαδήποτε συγχώνευση. Θα έκανα αυτό το σχόλιο γενικά για την τραπεζική ένωση, για την ευρωζώνη. Θεωρώ πως υπάρχει πλεονάζον δυναμικό στον τραπεζικό κλάδο στην ευρωζώνη. Σε κάθε κλάδο στον οποίο εκδηλώθηκε στο παρελθόν μια μεγάλη παγκόσμια κρίση, όπως στην αυτοκινητοβιομηχανία ή στη χαλυβουργία, το πλεονάζον δυναμικό μειώθηκε μετά την κρίση μέσω ενοποίησης. Στον τραπεζικό κλάδο της ευρωζώνης αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη και βλέπουμε χαμηλή κερδοφορία στις τράπεζες, χαμηλές αποτιμήσεις στην αγορά, πολύ χαμηλούς λόγους τιμής προς λογιστική αξία. Αυτό δείχνει ότι οι επενδυτές δεν είναι πραγματικά πεπεισμένοι πως ο ευρωπαϊκός τραπεζικός κλάδος θα είναι κερδοφόρος στο κοντινό μέλλον. Επομένως, η ενοποίηση θα μπορούσε να είναι μέρος της στρατηγικής για να αποκατασταθεί η κερδοφορία στο σύστημα.

Είναι η Ευρώπη σήμερα πιο κοντά ή πιο μακριά από μια ολοκληρωμένη τραπεζική ένωση; Απαιτούνται περαιτέρω κινήσεις;  Θα μπορούσε η ύπαρξη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων (EDIS) να είχε βοηθήσει να αποφευχθούν οι εξελίξεις στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα το 2015; 

Έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο ως προς την τραπεζική ένωση από την ίδρυση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού. Ο εποπτικός μηχανισμός βρίσκεται πλέον σε πλήρη λειτουργία και υπάρχει καλή συνεργασία μεταξύ της κεντρικής αρχής στη Φρανκφούρτη και των εθνικών αρμόδιων αρχών. Συγκροτήθηκε το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης και πρόσφατα είχαμε πολιτική συμφωνία για τη θέσπιση δημοσιονομικού backstop για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης, εξέλιξη που θεωρώ πως είναι ένα σημαντικό επίτευγμα. Ωστόσο, το «οικοδόμημα» δεν έχει ολοκληρωθεί. Όπως σωστά αναφέρατε, ακόμη δεν έχουμε το  Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων και νομίζω πως είμαστε ακόμη στη μέση του ποταμού και χρειάζεται να τον διασχίσουμε κάνοντας τα τελευταία βήματα για να ολοκληρώσουμε το «οικοδόμημα» πριν ξεκινήσει η περίοδος των βροχών.

Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε συμφωνίες σε πολιτικό επίπεδο και για το EDIS. Είναι πολύ σημαντικό για τους καταθέτες. Πρέπει να έχουν τη διαβεβαίωση ότι έχουν τον ίδιο βαθμό κάλυψης σε όποια χώρα και αν τηρούν τις τραπεζικές καταθέσεις τους, είτε στην Ελλάδα είτε στην Ιταλία, τη Γερμανία, τη Φινλανδία ή την Πορτογαλία. Οι καταθέσεις σε ευρώ πρέπει να προστατεύονται με τον ίδιο τρόπο σε όλη την ευρωζώνη.

Είσαστε ο πρώτος Ευρωπαίος αξιωματούχος που πριν από μια ώρα συναντήθηκε με το νέο Έλληνα Πρωθυπουργό. Ποιο ήταν το πλαίσιο της συζήτησής σας; 

Ήταν απλώς μια συνάντηση γνωριμίας. Είμαι χαρούμενος που είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω τόσο γρήγορα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του και είχαμε μια γενική συζήτηση για τον τραπεζικό τομέα και τις εξελίξεις στην ευρωζώνη.